Του Νίκου Κοτοπούλη
(Σκέψεις με αφορμή την ανακοίνωση των ονομάτων των νέων διευθυντών των σχολείων του Ν. Αχαΐας 2023-2027)
Α.
· Από τα πιο δύσκολα πράγματα αλλά και πιο συναρπαστικά στις ανθρώπινες σχέσεις είναι η συνεργασία και κατ’ επέκταση η ομαδική εργασία.
· Εκεί αναδεικνύονται πρωτίστως τα ελαττώματα και προτερήματα, οι αδυναμίες και οι ικανότητες καθενός από την ομάδα. (Είναι ας πούμε εύκολο για παράδειγμα, στην ομάδα, «να έχουμε τη σπάνια ικανότητα να θυμώνουμε με το σωστό πρόσωπο, στο σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με το σωστό τρόπο», όπως έλεγε ο Αριστοτέλης;) (D. Goleman, Η συναισθηματική νοημοσύνη, Ελληνικά Γράμματα).
· Αλλά για να λειτουργήσει κάποιος ομαδικά πρέπει να έχει συνειδητά προσπαθήσει και ασκηθεί σε αυτό. Είναι γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί, συχνά, δε θεωρούν τους εαυτούς τους ως μέλη κάποιου οργανισμού, μιας μεγάλης με κοινούς στόχους ομάδας. (Γ. Ιορδανίδης, άρθρο σε Νέα Παιδεία, Τ 85, 1998).
· Από την άλλη πλευρά στην Ελλάδα ειδικά, λόγω της παραδοσιακής κουλτούρας που δίνει έμφαση στο πρόσωπο και την αξία του, σε συνδυασμό με την πηγαία αίσθηση ανάγκης για ελευθερία έκφρασης, δημιουργούνται προβλήματα στην ομαδική εργασία, γιατί κάθε ένας αισθάνεται δυνάμει ηγέτης. (Α. Κοσμόπουλος, Σχεσιοδυναμική παιδαγωγική του προσώπου, Γρηγόρης).
· Είναι για τους λόγους αυτούς δύσκολο να βάλει κανείς, κάποιος στον εργασιακό του χώρο, τα συμφέροντα της ομάδας πάνω από τα δικά του, ιδιαίτερα όταν δε συμφωνεί απολύτως με αυτά.
· Επίσης λόγω του ατομισμού υπάρχει εγγενής δυσκολία (φαινόμενο όχι μόνο ελληνικό) να μοιράζεται τη γνώση και την εμπειρία του με τους συναδέλφους του, όταν μάλιστα δεν έχει ασκηθεί τη συντονισμένη δράση, στο συμψηφισμό δυνάμεων, στον καταμερισμό εργασίας, στην ανοικτή επικοινωνία, στην εμπιστοσύνη μέσα στην ομάδα.. (Γ. Καμπουρίδης, Οργάνωση και Διοίκηση σχολικών μονάδων, Κλειδάριθμος).
Β.
Στάσεις υποστηρικτικές της ομαδικότητας
Ο διευθυντής:
ü προσπαθεί να είναι ανθρώπινος να κρίνει και να αξιολογεί τον κάθε συνάδελφο, όχι μόνο σύμφωνα με το γράμμα αλλά και με το πνεύμα του νόμου, συνεκτιμώντας την εμπειρία του, τις δυνατότητες και την προσπάθειά του για βελτίωση, τα αντικειμενικά προβλήματά του, ώστε να είναι όσο το δυνατόν κοντύτερα στην αλήθεια.
ü πρέπει να έχει ασκηθεί να σκύβει ανθρώπινα στο πρόβλημα κάθε μέλους της σχολικής μονάδας και να το κάνει δικό του. Να συμπορεύεται και να συμπάσχει.
ü είναι σημαντικό να μπορεί ως προσωπικότητα να δίνει προς την ομάδα, εικόνα αρμονίας και ισορροπίας αρχών, λόγων και έργων. Όσο ενημερωμένος θεωρητικά και να είναι ένας διευθυντής-manager, εάν δε βιώνει ο ίδιος εσωτερική αρμονία και ισορροπία αρχών, λόγων και έργων, και καλή διοίκηση management δε θα κάνει, και τους συνεργάτες του θα ταλαιπωρήσει, προβάλλοντας τα δικά του προβλήματα. Διότι η διαχείριση ανθρώπων (ανθρωπίνων πόρων), είναι προσωπική και όχι απρόσωπη υπόθεση.
Βοηθά εξαιρετικά στην ομαδικότητα όταν ο διευθυντής:
ü προσπαθεί να δείχνει αγάπη στα πρόσωπα των εκπαιδευτικών και των μαθητών του σχολείου του, και χρησιμοποιεί τη συναισθηματική νοημοσύνη την οποία καθιστά έκδηλη με τη συμπεριφορά του κατά την προσέγγιση των προβλημάτων τους. Είναι λάθος, η γνώμη ότι η διοίκηση δε χρειάζεται συναίσθημα. Είναι σαν να λέμε ότι δεν απευθύνεται σε ανθρώπους.
ü δινει αφορμές σε όλους να κατανοούν αξιοκρατικά τον εαυτό τους σε σχέση με τους άλλους, ώστε να έχουν καθαρή εικόνα των προσόντων και ανεπαρκειών τους, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό για την ομαδική διαχείριση σχολικών θεμάτων, όπου η αποτελεσματικότητα θα κριθεί από το μέγιστο βαθμό αξιοποίησης των δυνατοτήτων καθενός και από το βαθμό συναίνεσης.
ü ενισχύει την αυτοεκτίμηση όλων, επαινώντας δημόσια κάθε καλή προσπάθεια ατομική ή ομαδική, ανεβάζοντας έτσι την ψυχολογία των εργαζομένων στο σχολικό οργανισμό.
ü επιδιώκει να υποστηρίζει τα μέλη της σχολικής κοινότητας στο να εξετάζουν το Λόγο των πραγμάτων σύμφωνα με τη ρήση του Αριστοτέλη “Δε γνωρίζουμε την αλήθεια αν δεν έχουμε γνώση της αιτίας ”
Γ.
Τι γίνεται όμως όταν κάποιοι εκπαιδευτικοί, μαθητές ή γονείς δεν ανταποκρίνονται θετικά ακόμα κι όταν συμβαίνει η παραπάνω εποικοδομητική στάση του διευθυντή;
ü θα πρέπει ο διευθυντής, να έχει τη δύναμη να επιδείξει αυτοκριτική, ενδοσκόπηση, επιπλέον αγάπη, διαλεκτικότητα, πειθώ, φιλοτίμηση, ψυχραιμία, καρτερία, διακριτικότητα, επιμονή, υπομονή,
Κι αν αυτά δεν επαρκούν για να πειστούν οι μη συνεργάσιμοι;
ü θα πρέπει να τηρήσει τις κείμενες διατάξεις, γινόμενος δυσάρεστος στους μη επιδεχόμενους βελτίωση, οι οποίοι φυσικά θα του κόψουν , το λιγότερο, την καλημέρα (συχνά επικαλούμενοι «δημοκρατικά δικαιώματα» κρύβοντας πίσω από την επίκληση αυτή , την εγωϊστική όραση και χρήση προσώπων και πραγμάτων από την οποία εμφορούνται, αδιαφορώντας για την ταλαιπωρία στην οποία υποβάλλουν τη σχολική κοινότητα).
Κι αν αυτό δεν μπορεί να το κάνει;
ü Τότε η λύση είναι μια και απλή : παραιτείται. Διαφορετικά, φορτώνεται με stress το οποίο μεταφέρει στο σχολείο και στην οικογένειά του. Και αυτό δεν είναι εποικοδομητικό για κανέναν.
Νίκος Kοτοπούλης, δάσκαλος, MSc.
