Καθώς περπατούσε στην εξοχή της Ρόδου, παρατήρησε στο πλάι του δρόμου γύρω από ένα πεσμένο νεράντζι δύο-τρία περίεργα ζωύφια με ρίγες. Τα φωτογράφισε και ανέβασε τις εικόνες στην πλατφόρμα iNaturalist (μια από τις πιο γνωστές δωρεάν πλατφόρμες επιστήμης των πολιτών, κοινή δράση του California Academy of Sciences και του National Geographic Society). Οπως διηγείται στα «ΝΕΑ» ο ερασιτέχνης φυσιοδίφης Ελευθέριος Κατσίλης, ύστερα από λίγο επικοινώνησε μαζί του ένας βιολόγος, επίσης χρήστης της πλατφόρμας, και του ζήτησε δείγματα. Αποδείχθηκε τελικά ότι το έντομο αυτό έρχεται από την Αφρική και εμφανιζόταν για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο. Μπορεί να μην έχουν το ίδιο βάρος για την επιστήμη και οι 12.469 παρατηρήσεις 3.555 ειδών που έχει καταγράψει ο Κατσίλης, είναι όμως ένα σημαντικό χόμπι για εκείνον. Ή, όπως διορθώνει, «για μένα είναι πολλά χόμπι μαζί. Πεζοπορία, φωτογραφία, τεστ παρατηρητικότητας, παζλ (γιατί προσπαθείς να καταλάβεις τι είναι καθετί). Είναι και σαν κυνήγι θησαυρού, γιατί προσπαθείς να βρεις όλα τα είδη. Για παράδειγμα, από τα 1.500 είδη της χλωρίδας του νησιού, έχω καταγράψει 992» λέει υπερήφανος. Οπως εξηγεί, δεν χρειάζεται ιδιαίτερος εξοπλισμός, αρκεί και ένα απλό κινητό.
Η πλατφόρμα iNaturalist
Ο ίδιος ζει τα τελευταία χρόνια στη Ρόδο, τόπο καταγωγής του – εγκαταστάθηκε εκεί ύστερα από ένα μεταπτυχιακό στην Ελβετία πάνω στον τουρισμό. Αυτό είναι και το αντικείμενο της εργασίας του. Στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με την παρατήρηση της βιοποικιλότητας. «Ξεκίνησα στη διάρκεια της πανδημίας. Μου είχε μπει το μικρόβιο από τον στρατό, όταν υπηρετούσα δίπλα στη θάλασσα. Στη σκοπιά παρατηρούσα πώς άλλαζε η βλάστηση ανάλογα με τις εποχές και άρχισα να βγάζω φωτογραφίες». Ετσι μπήκε στη διεθνή κοινότητα του iNaturalist, της πλατφόρμας που φέρνει κοντά φυσιολάτρες και επιστήμονες από όλον τον πλανήτη και δημιουργεί μια πολύτιμη βάση δεδομένων για την επιστήμη. Σήμερα η κοινότητα αυτή αριθμεί 3,5 εκατομμύρια παρατηρητές που έχουν καταγράψει μισό εκατομμύριο είδη. Ο Κατσίλης είναι ένας από τους περίπου 20.000 παρατηρητές του iNaturalistGR, της πύλης της Ελλάδας προς το παγκόσμιο δίκτυο, την οποία διαχειρίζεται η iSea, με την υποστήριξη του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας.
Οπως εξηγεί, υπάρχουν τρεις κατηγορίες χρηστών της πλατφόρμας. Εκείνοι που ανακαλύπτουν και φωτογραφίζουν, εκείνοι που ταυτοποιούν τα είδη (συνήθως έχουν πανεπιστημιακό υπόβαθρο) και εκείνοι που κάνουν και τα δύο. «Εγώ είμαι λίγο-πολύ και τα δύο» λέει. «Εχω προμηθευτεί πολλά βιβλία για την τοπική χλωρίδα και μπορώ να αναγνωρίσω κάποια πράγματα».
Οι παιώνιες της Ρόδου
Η πιο σημαντική καταγραφή του; «Ενα σαλιγκάρι που βρήκα στις κατακόμβες κάτω από την παλιά πόλη της Ρόδου. Μέχρι τότε είχε φωτογραφηθεί μόνο το κέλυφός του. Με πρόλαβε όμως ένας νεαρός από την Πελοπόννησο που το είχε φωτογραφίσει ζωντανό δύο μήνες πριν. Τόσα χρόνια δεν είχε βρεθεί και το βρήκαμε και οι δύο μέσα στον ίδιο χρόνο! Και ένα έντομο ανάμεσα σε αράχνη και σκορπιό. Το έψαχνα στις κατακόμβες και το βρήκα στο… μπάνιο του σπιτιού μου» λέει γελώντας. Τον τελευταίο καιρό έστρεψε την προσοχή του στη θαλάσσια ζωή. «Είναι διαφορετικά όταν σε μια βόλτα βρίσκεις 50 καινούργια είδη και αλλιώς τώρα πια που εντοπίζω ένα-δύο. Για αυτό και στράφηκα στη θάλασσα. Για να ξανανιώσω αυτή τη χαρά, την αίσθηση της καινούργιας ανακάλυψης». Περιγράφει πώς με τον βιολόγο φίλο του, έπειτα από πληροφορίες από έναν πανεπιστημιακό, χρήστη της πλατφόρμας, πήγαν σε ένα δάσος για να βρουν ένα περίεργο είδος σαλιγκαριού. «Το φωτογράφισε ο Κωνσταντίνος, το έστειλε για έρευνα και αποδείχθηκε πως είναι ένα νέο είδος για την επιστήμη». Με τον Κωνσταντίνο είχαν πάει και βοτανολογική βόλτα στα καμένα της Ρόδου πέρσι τον χειμώνα. «Μέσα στην καταστροφή διαπιστώσαμε ότι κάποια τοπικά είδη, όπως η παιώνια της Ρόδου, επέζησαν, άντεξαν».
