Η Κίνα ήταν η πρώτη χώρα στην οποία ταξίδεψε ο Βλαντιμίρ Πούτιν αφού ορκίστηκε για την πέμπτη θητεία του. Δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη. Πρώτον, η Κίνα είναι από τα λίγα μέρη στον κόσμο που μπορεί να επισκεφθεί χωρίς να συλληφθεί. Δεύτερον, οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονται πράγματι στο «υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών». Σε σημείο που ο πρόεδρος της Ρωσίας διαμηνύει το ενδιαφέρον του για τις κινεζικές πολεμικές τέχνες, αποκαλύπτοντας ότι άνθρωποι από το περιβάλλον του μαθαίνουν μανδαρινικά.
Στο παρελθόν, η προσέγγιση Ρωσίας και Κίνας έβρισκε τοίχο στον φόβο της Μόσχας για την ασυμμετρία λόγω μεγέθους, σε μια σχέση η οποία θα λειτουργούσε υπέρ της Κίνας. Εξάλλου, οι τιμές που διασφάλιζαν οι ρωσικές εξαγωγές αερίου στις αγορές της Δύσης ήταν σαφώς υψηλότερες από αυτές που θα πρόσφερε η φθηνότερη αγορά της Κίνας. Aλλωστε, το Πεκίνο δεν θα θυσίαζε την αξία των εμπορικών σχέσεων με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη για χάρη της Ρωσίας. Μεσολάβησαν όμως δύο γεγονότα τα οποία συνδυάζονται και εξαλείφουν τα εμπόδια για την εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου: η απομόνωση της Ρωσίας από τη Δύση μετά την εισβολή στην Ουκρανία και ο εμπορικός πόλεμος που εξαπέλυσαν οι ΗΠΑ στην Κίνα.
Η Ρωσία έχει άφθονους φυσικούς πόρους και της λείπουν χρήμα και τεχνολογία. Η Κίνα χρειάζεται φυσικούς πόρους και είναι σε θέση να προσφέρει χρήμα και τεχνολογία. Ταυτόχρονα, το στυλ διακυβέρνησης στις δύο χώρες είχε φέρει κοντά το Κρεμλίνο με το Πεκίνο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου παρεμπόδιζαν –συνήθως αμερικανικής έμπνευσης– αποφάσεις, όπως η επιβολή κυρώσεων εις βάρος αυταρχικών καθεστώτων. Το «φλερτ» των δύο χωρών είχε ήδη αναβαθμιστεί μετά τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας και τις κυρώσεις της Δύσης στη Μόσχα. Το μερίδιο των συναλλαγών με την Κίνα στο συνολικό εμπόριο της Ρωσίας εκτινάχθηκε από 10% πριν από την προσάρτηση της Κριμαίας σε 18% πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία
Eπειτα, η Κίνα διατήρησε τους δεσμούς με τη Ρωσία, άρχισε να αγοράζει σε καλές τιμές τα ρωσικά αποθέματα ενέργειας και απέφυγε να επικρίνει ευθέως την επιχείρηση της Μόσχας στην Ουκρανία. Πάντως, απέφυγε να παράσχει άμεσα θανατηφόρο οπλισμό στη Ρωσία, τάχθηκε υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και δεν συμμετείχε σε απροκάλυπτες παραβιάσεις των δυτικών κυρώσεων, αν και αρκετές κινεζικές εταιρείες έχουν κατηγορηθεί για την αποστολή απαγορευμένων αγαθών στη Ρωσία. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το σινορωσικό εμπόριο αυξήθηκε κατά τουλάχιστον 35% – από 190 δισ. δολάρια το 2022 σε 240 δισ. δολάρια το 2023. Εκτός από ενέργεια, η Κίνα εισάγει και ρωσικά προϊόντα, όπως μέταλλα, αγροτικά είδη και ξυλεία. Η Ρωσία αντλεί κινεζικά προϊόντα, όπως βιομηχανικός εξοπλισμός, αυτοκίνητα και ηλεκτρονικά είδη. Κάποιες εισαγωγές αφορούν μέσα που φέρονται να ενισχύουν τη στρατιωτική της προσπάθεια, όπως τσιπ, drones και εξελιγμένα κατασκευαστικά εργαλεία. Το κινεζικό γουάν δίνει ανάσα ζωής στο ρωσικό χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι εισαγωγές κινεζικών αγαθών διασφαλίζουν τον εφοδιασμό των καταστημάτων, διασκεδάζοντας την ανασφάλεια των Ρώσων καταναλωτών.
Μετά το πακέτο κυρώσεων της Δύσης, η Μόσχα δεν έχει άλλη επιλογή από το να στραφεί στην Κίνα. Ο πόλεμος αποτελεί για το Κρεμλίνο τη βασική αρχή οργάνωσης τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής πολιτικής, πόσο μάλλον της οικονομικής. Πρακτικά, η Ρωσία αξιοποιεί οτιδήποτε της επιτρέπει να συνεχίσει την επιχείρηση στην Ουκρανία, να στηρίξει την οικονομία της και να «τιμωρήσει» τις ΗΠΑ. Οι φόβοι που διαχρονικά υπήρχαν στο Κρεμλίνο απέναντι στο Πεκίνο έχουν τεθεί πια σε δεύτερη μοίρα. Η Κίνα είναι μεγαλύτερη χώρα με πιο προηγμένη τεχνολογικά οικονομία. Eχει ισχυρότερη διαπραγματευτική δύναμη και σαφώς περισσότερες εναλλακτικές από τη Ρωσία. Το Πεκίνο θα γίνεται όλο και πιο ικανό να υπαγορεύει τους όρους της συνεργασίας με τη Μόσχα, διαμορφώνοντας ανάλογα και τις τιμές στις εμπορικές συναλλαγές των δύο χωρών. Eχοντας όμως πάρει διαζύγιο από τη Δύση, ο Πούτιν επενδύει στη σχέση με την Κίνα ως αναγκαίο κακό. Παρεμπιπτόντως, το εμπόριο με τη Ρωσία επιτρέπει στην Κίνα τη διεθνοποίηση του κινεζικού νομίσματος – περίπου το 70% των διμερών συναλλαγών εκτελούνται σε γουάν.
Οι Πούτιν και Σι έχουν περιγράψει τους δεσμούς τους ως μια εταιρική σχέση «χωρίς όρια». Ωστόσο, η παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία καθιστά τώρα το Πεκίνο πιο διακριτικό στις τοποθετήσεις του. Το BBC εξέτασε τις σχετικές αναφορές από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης στην Κίνα και ο όρος «χωρίς όρια» έχει σχεδόν εξαφανιστεί από τις δηλώσεις για τις σχέσεις με τη Ρωσία. Aλλωστε, οι απειλές του Πούτιν για τη χρήση πυρηνικών όπλων υποχρεώνουν το Πεκίνο να τηρήσει κάποιες αποστάσεις, έστω επικοινωνιακά, από το Κρεμλίνο. Επιπλέον, οι ΗΠΑ ενεργοποίησαν πρόσφατα μια νέα δέσμη κυρώσεων εις βάρος τραπεζών και εταιρειών που εδρεύουν στο Πεκίνο και το Χονγκ Κονγκ και οι οποίες συνεργάζονται με τη Μόσχα. Η Κίνα δεν εμφανίζεται να προμηθεύει με όπλα τη Ρωσία, αλλά η εκτίμηση που κυριαρχεί σε Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες είναι ότι της παρέχει τεχνολογία και εξαρτήματα, που είναι απαραίτητα για την επιχείρηση στην Ουκρανία. Το Πεκίνο επιμένει ότι είναι ουδέτερο και πως οι επίμαχες εξαγωγές αφορούν εμπορικές χρήσεις πέραν του πολέμου. Oμως, το πρόβλημα για την Κίνα παραμένει, καθώς διά της εμπορικής οδού είναι αντιμέτωπη με αυξανόμενες πιέσεις να παρέμβει εις βάρος της Ρωσίας, την ώρα που η Ε.Ε. εξετάζει αντίστοιχους δασμούς εις βάρος της – από τους λόγους που ώθησαν τον Σι στο πρόσφατο ταξίδι στην Ευρώπη, σε μια φάση που η κινεζική οικονομία είναι υποτονική και άρα δεν έχει την πολυτέλεια να έρθει αντιμέτωπη με νέα εμπόδια από τους εμπορικούς εταίρους της.
Κίνα και Ρωσία είναι σήμερα πιο ευθυγραμμισμένες απ’ ό,τι υπήρξαν οποιαδήποτε άλλη στιγμή από τη δεκαετία του ’50. Συγκολλητική τους ουσία η αντιπαράθεση με τη Δύση, εξ ου και αναλυτές σε ΗΠΑ και Ευρώπη αμφιταλαντεύονται ως προς τη μακροπρόθεσμη προοπτική τους. Για την ώρα, το μομέντουμ στη συνεργασία τους είναι μία από τις μεγαλύτερες παράπλευρες απώλειες της Δύσης στην Ουκρανία. Το εφιαλτικό σενάριο δεν είναι άλλο από έναν κόσμο στον οποίο η Δύση θα ερχόταν αντιμέτωπη ταυτόχρονα με την Κίνα και τη Ρωσία.
