Tα ξημερώματα της περασμένης Παρασκευής, δεξαμενόπλοιο που έπλεε νότια της Γαύδου εντόπισε μια φουσκωτή βάρκα, φορτωμένη από ανθρώπους κάθε ηλικίας. Αμέσως ενημερώθηκε το Λιμενικό, το οποίο προχώρησε στη διάσωση συνολικά 38 ανθρώπων, εκ των οποίων οι 29 από τη Συρία, οι έξι από την Αίγυπτο και οι τρεις από το Σουδάν. Πρόκειται για ένα καθημερινό σκηνικό το οποίο επαναλαμβάνεται φέτος με αυξημένη ένταση, γεγονός, που σε συνδυασμό με τις πρόσφατες εξελίξεις σε επίπεδο Ε.Ε., προκαλεί ανησυχία για την εκδήλωση μιας νέας μεταναστευτικής κρίσης στην Ελλάδα.
Η αύξηση των μεταναστευτικών και των προσφυγικών ροών στη χώρα μας, καθ’ όλη τη διάρκεια της φετινής χρονιάς, είναι δεδομένη και αποτυπώθηκε με σαφήνεια στα πρόσφατα στοιχεία της Frontex. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, που δημοσιοποιήθηκε την Παρασκευή 13 Σεπτεμβρίου, οι αφίξεις μεταναστών και προσφύγων τόσο προς τα θαλάσσια όσο και προς τα χερσαία σύνορα της Ελλάδας έχουν αυξηθεί σε ποσοστό 39% για το πρώτο οκτάμηνο του 2024, σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο. Συνολικά, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που έχουν φτάσει στην Ευρώπη από τον «διάδρομο της ανατολικής Μεσογείου» ανήλθαν σε 37.163 από τις αρχές του έτους μέχρι και τα τέλη του Αυγούστου.
Μάλιστα η πρόσφατη έκθεση της Frontex είναι ενδεικτική για την πίεση που δέχεται η χώρα μας σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες πρώτης υποδοχής μεταναστών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Την πρώτη θέση στις αφίξεις εξακολουθεί να διατηρεί η Ιταλία, καθώς μέσω του «διαδρόμου της κεντρικής Μεσογείου» το πρώτο οκτάμηνο του 2024 έφτασαν 41.250 μετανάστες, αριθμός όμως που είναι μειωμένος κατά 64% σε σχέση με πέρυσι, ενώ μείωση της τάξης του 8% έχουν και οι αφίξεις προς την Ισπανία και την Πορτογαλία.
Ρεκόρ τον Σεπτέμβριο
Τα νέα δεδομένα δημιουργούν μεγάλη ανησυχία για τα επίπεδα των προσφυγικών και των μεταναστευτικών αφίξεων κατά τον τρέχοντα μήνα, καθώς παραδοσιακά τον Σεπτέμβριο σημειώνονται ρεκόρ στις ροές. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, την ώρα που ο Αύγουστος έκλεισε με 6.824 αφίξεις, μόνο τις πρώτες οκτώ ημέρες του Σεπτεμβρίου στα νησιά του Αιγαίου έφτασαν συνολικά 2.006 πρόσφυγες. Επίσης, κατά το πρώτο οκταήμερο του Σεπτεμβρίου τα χερσαία σύνορα του Εβρου διέσχισαν παράνομα 256 μετανάστες. Παρά την επέκταση του συνοριακού φράχτη και την αυξημένη φύλαξη των χερσαίων συνόρων, από τις αρχές του έτους τον Εβρο έχουν καταφέρει να διασχίσουν παράνομα 4.589 πρόσφυγες και μετανάστες.
Αυξημένες σε σχέση με πέρυσι όμως είναι και οι αφίξεις που καταγράφονται στα νησιά του Αιγαίου. Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Λέσβος με 5.891 αφίξεις, ενώ ακολουθούν η Σάμος με 4.362 αφίξεις και η Ρόδος με 3.658. Όμως, σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές, η σημαντική διαφοροποίηση το 2024 στις μεταναστευτικές ροές αφορά την Κρήτη. Στις ακτές της νότιας Κρήτης αλλά και στη Γαύδο φέτος έχουν φτάσει συνολικά 2.928 πρόσφυγες και μετανάστες. Μάλιστα, εκτιμάται ότι οι μεταναστευτικές ροές στη νότια Κρήτη δεν προέρχονται πλέον αποκλειστικά και μόνο από τη Λιβύη, όπως γινόταν τα προηγούμενα χρόνια. Τα στοιχεία που έχει στα χέρια του το Λιμενικό Σώμα δείχνουν ότι αρκετά από τα πλοιάρια που φτάνουν στο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας προέρχονται και από τις νότιες ακτές της Τουρκίας, από τα ίδια κυκλώματα των διακινητών οι οποίοι στέλνουν μετανάστες και προς την Κύπρο.
Σκληροί διακινητές
Πέραν των αυξημένων ροών, αυτό που έχει διαπιστωθεί τους τελευταίους μήνες είναι ότι οι ελληνικές Αρχές έχουν να αντιμετωπίσουν νέες τακτικές από ένοπλους και πιο σκληρούς διακινητές, οι οποίοι πλέον θυμίζουν στελέχη εγκληματικών οργανώσεων. «Τα εγκληματικά δίκτυα είναι πλέον πολύ προσαρμοστικά και αναζητούν διαρκώς καινούργιους τρόπους για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους», σημειώνεται στην έκθεση που δημοσιοποίησε η Frontex την Παρασκευή. «Στην ανατολική Μεσόγειο, που παρατηρείται αυξημένη μεταναστευτική πίεση από την Τουρκία, οι διακινητές χρησιμοποιούν ταχύπλοα με μεγαλύτερη πλέον συχνότητα, ώστε να φτάσουν στα ελληνικά νησιά. Αυτά τα ταχύπλοα είναι πολύ πιο δύσκολο να εντοπιστούν σε σχέση με τις πιο συνηθισμένες πλαστικές λέμβους», προστίθεται στην έκθεση της ευρωπαϊκής υπηρεσίας.
Πράγματι η χρήση ταχυπλόων συναντάται πλέον ολοένα και πιο συχνά, ειδικά στο ανατολικό Αιγαίο και στα νησιά με μεγάλη εγγύτητα στις τουρκικές ακτές. Πριν από δύο εβδομάδες, στη Σύμη ένα τουρκικό σκάφος ανέπτυξε ταχύτητα και προχώρησε σε επικίνδυνους ελιγμούς όταν εντοπίστηκε από σκάφος του Λιμενικού. Ακολούθησε ανταλλαγή πυροβολισμών με αποτέλεσμα τον θάνατο του χειριστή του τουρκικού σκάφους.
Ο Σολτς βάζει φωτιά στο μεταναστευτικό – Οργή στην Ευρώπη
Ντόμινο αντιδράσεων σε όλη την Ευρώπη προκαλεί η απόφαση του Βερολίνου να επαναφέρει τους συνοριακούς ελέγχους από σήμερα. Ηχηρή παρέμβαση Μητσοτάκη από τη Βιέννη.
Νάρκη στα θεμέλια της Ε.Ε. βάζει η κυβέρνηση του καγκελάριου Όλαφ Σολτς, με την απόφασή της να επιβάλει ξανά ελέγχους στα χερσαία σύνορα της χώρας, κάτι που στην πράξη καταργεί τη Συνθήκη Σένγκεν. Η κυβέρνηση συνασπισμού του Γερμανού καγκελάριου προχώρησε σε αυτή την κίνηση απελπισίας την περασμένη Τρίτη, στον απόηχο των τοπικών εκλογών στη Θουριγγία και στη Σαξονία, που έδωσαν πολύ μεγάλα ποσοστά στα κόμματα με αντιμεταναστευτική ατζέντα και οδήγησαν τα τρία κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού (Σοσιαλδημοκράτες, Πράσινους και Φιλελεύθερους) στα όρια της… εξαΰλωσης.
Το μεταναστευτικό είναι το κυρίαρχο ζήτημα στην εσωτερική πολιτική της Γερμανίας, ειδικά μετά την τελευταία επίθεση μετανάστη με μαχαίρι σε περαστικούς, σε κεντρικό σημείο της πόλης Ζόλιγκεν. Ανω του 70% των πολιτών θέλει μια πιο σκληρή αντιμετώπιση των μεταναστών, ενώ η Χριστιανοδημοκρατική Ενωση ζητά να τους απαγορεύεται η είσοδος στη Γερμανία και να απελαύνονται όσοι από αυτούς παρανομούν. Η εσωτερική πίεση, που ενισχύεται από τις αθρόες ροές μεταναστών (άνω των 50.000 τον τελευταίο χρόνο), έχει φέρει την κυβέρνηση Σολτς με την πλάτη στον τοίχο. Τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού αντιμετωπίζουν με τρόμο την προοπτική μιας νέας συντριβής στις τοπικές εκλογές του Βρανδεμβούργου, στις 22 Σεπτεμβρίου, και ενώ θα απομένουν λιγότερο από 12 μήνες μέχρι τις ομοσπονδιακές εκλογές.
Η μονομερής ενέργεια των Γερμανών προκάλεσε, πάντως, οργή σε ολόκληρη την Ευρώπη και οξύτατες αντιδράσεις από τις όμορες χώρες. Ο Αυστριακός υπουργός Εσωτερικών, Γκέρχαρντ Κάρνερ, ανέφερε σε αυστηρούς τόνους ότι η Αυστρία δεν θα δέχεται μετανάστες που απορρίπτονται από τη Γερμανία, ενώ προσέθεσε ότι έχει ήδη δοθεί εντολή στον αρχηγό της ομοσπονδιακής αστυνομίας «να μη διεκπεραιώσει καμία υποδοχή». Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, χαρακτήρισε απαράδεκτη την απόφαση του Βερολίνου να επιβάλει προσωρινά ελέγχους σε όλα τα σύνορα της Γερμανίας, καταγγέλλοντας την «ακύρωση σε μεγάλη κλίμακα» της ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών στον χώρο Σένγκεν. Σε μια ένδειξη έντονης διαμαρτυρίας, ο Ντ. Τουσκ ακύρωσε προγραμματισμένη επίσκεψή του στη Γερμανία και ανακοίνωσε πρωτοβουλίες της Πολωνίας μαζί με την Τσεχία και την Ελβετία, ώστε να υπάρξει αντίδραση.
Εντονα αντέδρασε στη γερμανική απόφαση για επαναφορά των ελέγχων και η Ουγγαρία. Ο προσωπάρχης του πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπαν, Γκέργκελι Γκούλιας, τόνισε πως η απόφαση του Βερολίνου να επιβάλει από τη Δευτέρα μεθοριακούς ελέγχους σημαίνει πως η Γερμανία καταστρέφει την περιοχή ελεύθερης κυκλοφορίας στο εσωτερικό της Ε.Ε. «Πρώτα κατέστρεψε τη Συνθήκη Σένγκεν με το να μην κάνει τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να προστατεύσουν αποτελεσματικά τα εξωτερικά σύνορα και τώρα την καταστρέφει επιβάλλοντας εσωτερικούς μεθοριακούς ελέγχους», υπογράμμισε ο Γκ. Γκούλιας.
Εξαιρετικά αμήχανη ήταν η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που, όσον αφορά τους ελέγχους, συνέστησε στη Γερμανία αυτοί να είναι αναλογικοί και τα μέτρα αυστηρώς έκτακτα. Η γερμανική κυβέρνηση, ούτως ή άλλως, είχε ορίσει ότι οι έλεγχοι, που θα ξεκινήσουν σήμερα, θα έχουν διάρκεια έξι μηνών, για να μην παραβιάσει ευθέως τα σχετικά άρθρα της Συνθήκης Σένγκεν. Όμως, σε δηλώσεις τους, κορυφαία στελέχη του κυβερνητικού συνασπισμού μεταξύ άλλων και η υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας Νάνσι Φέζερ – έχουν προαναγγείλει ότι σκοπεύουν να διατηρήσουν τους ελέγχους για τουλάχιστον δύο χρόνια.
Το «βάρος» της μετανάστευσης στην Ελλάδα – Σαφές μήνυμα στη Γερμανία
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, που επισκέφθηκε τη Βιέννη την Τρίτη, κατά τη διάρκεια κοινών δηλώσεων με τον Αυστριακό ομόλογό του έστειλε σαφές μήνυμα στη Γερμανία πως η Ελλάδα δεν πρόκειται να ανεχθεί μονομερή κατάργηση της Συνθήκης Σένγκεν, ούτε να επωμιστεί το βάρος του μεταναστευτικού ζητήματος επειδή βρίσκεται στα σύνορα της Ευρώπης. Απαντώντας σε ερώτηση για το μεταναστευτικό, ο πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι «δεν θα ήταν σωστό να κινηθούμε σε μια λογική ad hoc εξαιρέσεων από το Σένγκεν, με συνοριακούς ελέγχους οι οποίοι μπορεί να μην επιτρέψουν τελικά την ελεύθερη διακίνηση πολιτών και να κάνουν ζημιά σε μια από τις θεμελιώδεις κατακτήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης», ενώ προσέθεσε ότι «η Ελλάδα δεν μπορεί να δεχθεί να επωμιστεί ένα δυσανάλογα μεγάλο βάρος λόγω απλά της γεωγραφικής της ιδιαιτερότητας, δηλαδή λόγω του γεγονότος ότι βρίσκεται στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης».
Η Αθήνα δεν πλήττεται άμεσα από τη γερμανική πρωτοβουλία, ανησυχεί όμως για τις πιθανές επιπτώσεις, αν το γερμανικό παράδειγμα βρει μιμητές και σε άλλες χώρες. Αν δηλαδή οι χώρες που συνορεύουν με τη Γερμανία αρχίσουν, η μια μετά την άλλη, να κλείνουν τα σύνορά τους. Σε αυτή την περίπτωση, η Ελλάδα κινδυνεύει να ξαναζήσει φαινόμενα τύπου Ειδομένης του 2015, όταν χιλιάδες μετανάστες συνωστίζονταν μπροστά στα κλειστά σύνορα. Με δεδομένο ότι οι προσφυγικές ροές από την Τουρκία αυξάνονται συνεχώς τα τελευταία δύο χρόνια, αυτή η προοπτική αξιολογείται ως εξαιρετικά αρνητική από την ελληνική κυβέρνηση.
Το δεύτερο που φοβάται η Αθήνα είναι το ενδεχόμενο κλιμάκωσης των μέτρων αυτών από τη γερμανική κυβέρνηση, η οποία θα πρέπει την επόμενη Κυριακή να «επιβιώσει» από τις τοπικές εκλογές στο Βρανδεμβούργο, όπου και πάλι η ακροδεξιά προηγείται, σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις. Αν δεν ανασχεθεί η κατάρρευση του κυβερνητικού συνασπισμού στο Βερολίνο, τότε η Αθήνα θεωρεί πως θα ακολουθήσει ένα ακόμα βήμα από τον Σόλτς και αυτό θα είναι η επαναφορά των ελέγχων στα αεροδρόμια σε πτήσεις Σένγκεν, κάτι που θα είχε άμεσα αρνητικές επιπτώσεις και στον ελληνικό τουρισμό.
Μια πρώτη κρίσιμη επαφή με τη γερμανική κυβέρνηση θα έχει ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νίκος Παναγιωτόπουλος, σήμερα στο Βερολίνο, στην υπουργική σύνοδο για τα σύνορα και την ασφάλεια, που διεξάγεται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Βερολίνου για τα δυτικά Βαλκάνια. Θα έχει προγραμματισμένη συνάντηση με τον Γερμανό αρμόδιο υφυπουργό για τη μετανάστευση Μπερντ Κρόσερ, που εκ των πραγμάτων προβλέπεται να είναι τεταμένη. Ο υπουργός αναμένεται να ασκήσει κριτική στην απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης και να ζητήσει καλύτερη συνεργασία ώστε να αντιμετωπιστούν τα κυκλώματα των διακινητών, να ασκηθούν πιέσεις στην Τουρκία ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στην υποχρέωσή της που προκύπτει από το ευρωτουρκικό σύμφωνο, να δέχεται πίσω τους παράνομους μετανάστες που επαναπροωθούνται, ενώ θα ζητήσει επίσης και τη γερμανική συμβολή στην καλύτερη επιτήρηση των συνόρων. Αναμένεται μάλιστα να απορρίψει τις προτάσεις του Γερμανού ομολόγου του, όπως το να δεχθεί η Ελλάδα μεγάλη χρηματική ενίσχυση, ώστε να κρατά περισσότερους μετανάστες στο έδαφός της.
Το τελευταίο είναι ένα ζήτημα για το οποίο πιέζουν οι Γερμανοί όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και άλλες χώρες πρώτης υποδοχής. Μάλιστα, επειδή οι μετανάστες προτιμούν ως προορισμό τη Γερμανία, καθώς έλκονται από τα υψηλά επιδόματα που παρέχει η χώρα, ο Γερμανός αντικαγκελάριος Ρόμπερτ Χάμπεκ, σύμφωνα με πληροφορίες, είχε το θράσος να προτείνει στον πρωθυπουργό, κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους στη Θεσσαλονίκη, να ανεβάσει η Ελλάδα το ύψος των επιδομάτων σε όσους δικαιούνται άσυλο, ώστε να παραμένουν στη χώρα μας. Ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε και σε αυτή την εξωφρενική απαίτηση, κατά τη διάρκεια των δηλώσεών του στη Βιέννη, λέγοντας ότι «δεν μπορεί κανείς να έχει την απαίτηση από την Ελλάδα, μία χώρα η οποία, ουσιαστικά, πριν από λίγα χρόνια εξήλθε μιας πρωτοφανούς δημοσιονομικής κρίσης, να έχει ένα πιο ευνοϊκό πλαίσιο κοινωνικής προστασίας για τους πρόσφυγες από ό,τι έχει για τους ίδιους τους Ελληνες πολίτες».
Η Αθήνα προετοιμάζει πυρετωδώς τις επόμενες κινήσεις της απέναντι στις μονομερείς ενέργειες της Γερμανίας. Στο πλαίσιο αυτό, βασική επιδίωξη της ελληνικής κυβέρνησης είναι η δημιουργία συμμαχιών με τις χώρες πρώτης υποδοχής, που καλούνται να προστατέψουν τα σύνορα της Ενωσης, δηλαδή την Ιταλία, την Ισπανία, τη Βουλγαρία, την Πολωνία και τη Μάλτα. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ομάδα αυτή των χωρών μελών της Ε.Ε. είναι αποφασισμένη να απορρίψει τις γερμανικές ενέργειες και επιδιώκει να εμφανιστεί ενωμένη στη Σύνοδο Κορυφής στις 17 Οκτωβρίου, στην οποία αναμένεται να βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα το μεταναστευτικό και η γερμανική αντίδραση. Κοινό αίτημα αυτών των χωρών είναι η εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Ασυλο, το οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης χαρακτηρίζει ως «έναν δίκαιο συμβιβασμό ανάμεσα σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, ο οποίος αναγνωρίζει τη μεγάλη σημασία που πρέπει να δίνουμε στην εξωτερική φύλαξη των συνόρων». Το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Ασυλο, στο οποίο κατέληξαν οι 27 ηγέτες ύστερα από δύσκολες διαπραγματεύσεις, αποτελεί τον οδικό χάρτη που θα πρέπει να ακολουθήσουν όλοι, σύμφωνα με την ελληνική θέση. Βέβαια, ακόμα δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή διότι απομένει η έκδοση κανονιστικών πράξεων, κάτι που πλέον πρέπει να επιταχυνθεί.
Ενα άλλο ζήτημα, το οποίο μπορεί να αντιμετωπίσει στη Σύνοδο Κορυφής η ελληνική κυβέρνηση, είναι οι επαναπροωθήσεις από τη Γερμανία προσφύγων που έχουν λάβει άσυλο ή έχουν καταθέσει αίτημα ασύλου στην Ελλάδα και βρίσκονται παράτυπα στη Γερμανία. Πρόκειται για περίπου 70.000 άτομα και οι γερμανικές πιέσεις να τους δεχθεί η χώρα μας πίσω είναι συνεχείς. Ωστόσο η κυβέρνηση δεν ανησυχεί καθόλου γι’ αυτό, επειδή τέτοιες υποθέσεις στην πλειονότητά τους ανακόπτονται από τα γερμανικά δικαστήρια και ο αριθμός των προσφύγων που έρχονται στην Ελλάδα είναι πολύ μικρός.
