*Άρθρο του Βαγγέλη Καραχάλιου
Προέδρου του ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας
Όταν η φωτιά σβήσει και οι κάμερες φύγουν, τι μένει πίσω; Μένει το έδαφος καμένο, η παραγωγή πληγωμένη, η κοινωνία τραυματισμένη και —δυστυχώς— μια διοικητική και πολιτική κουλτούρα που συνεχίζει να αντιμετωπίζει την καταστροφή ως στιγμιαίο συμβάν. Η Πάτρα και η Δυτική Αχαΐα το γνωρίζουν πια καλά μετά τις πυρκαγιές της 12ης Αυγούστου.
Για δεκαετίες, η έννοια της «ανασυγκρότησης» στην Ελλάδα ήταν συνυφασμένη με έκτακτα κονδύλια, αποσπασματικά έργα, πρόχειρους χάρτες χρήσεων γης και, κυρίως, με εξαγγελίες από το κέντρο — στην καλύτερη περίπτωση χωρίς τοπική τεχνογνωσία, στη χειρότερη χωρίς καθόλου σχεδιασμό.
Στην Εύβοια, το 2021, το κράτος ανέθεσε το master plan ανασυγκρότησης σε έναν πολιτιστικό φορέα (ΔΙΑΖΩΜΑ), με ελάχιστη συμμετοχή τοπικών επιστημονικών φορέων. Στην Αρχαία Ολυμπία, η πρόταση της κυβέρνησης το 2022 (ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ) παρέμεινε περισσότερο συμβολική παρά στρατηγική — με ασαφή χρονοδιαγράμματα, χωρίς αξιόπιστη εκτίμηση κινδύνων. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, απουσίαζε το πιο κρίσιμο εργαλείο: η θεσμοθετημένη γνώση της τοπικής γεωγραφίας κινδύνου, περιβαλλοντικής ευαλωτότητας και κοινωνικής συνοχής.
Απέναντι σε αυτή τη θεσμική μονοτονία, το Τεχνικό Επιμελητήριο Δυτικής Ελλάδας αναλαμβάνει μια πρωτοβουλία που δεν διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας, αλλά ευθύνης: για πρώτη φορά, μετά από φυσική καταστροφή, δεν προτείνεται ένα σχέδιο που εκπορεύεται από το κράτος και κατεβαίνει στην κοινωνία. Αντίθετα, δομείται μια πρόταση που ανεβαίνει από την τοπική τεχνογνωσία προς τα πάνω — και προς το μέλλον.
Με πρωτοβουλία του ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας, όλα τα συναρμόδια επιμελητήρια (Οικονομικό, ΓΕΩΤΕΕ, Επιμελητήριο Αχαΐας), οι δύο πληγέντες δήμοι, η Περιφέρεια, η Πυροσβεστική, το Δασαρχείο, το Πανεπιστήμιο Πατρών και λοιποί τεχνικοί και κοινωνικοί φορείς, καλούνται να συνδιαμορφώσουν —όχι να σχολιάσουν εκ των υστέρων— ένα κοινό πλαίσιο σχεδιασμού για την επόμενη μέρα.
Και αυτό είναι πολιτικά ριζοσπαστικό: δεν βασίζεται στην αντίδραση, αλλά στον σχεδιασμό.
Η φιλοσοφία της πρότασης δεν είναι ούτε βιαστική, ούτε τεχνοκρατικά αυτάρεσκη. Ξεκινά από μια βασική αρχή που δυστυχώς ακόμα δεν έχει γίνει κτήμα του δημόσιου λόγου: η ανασυγκρότηση δεν μπορεί να σημαίνει απλώς αποκατάσταση της «προτέρας κατάστασης». Γιατί πολύ απλά, αυτή η κατάσταση ήταν ήδη ευάλωτη.
Ανασυγκρότηση σημαίνει να γνωρίζεις πού βρίσκεσαι και τι σε απειλεί. Να χαρτογραφήσεις τον φυσικό, κοινωνικό και παραγωγικό σου ιστό. Να κατανοήσεις τους κινδύνους — όχι μόνο περιβαλλοντικούς, αλλά και τεχνολογικούς και θεσμικούς. Σημαίνει, με άλλα λόγια, να χτίσεις ανθεκτικότητα. Όχι σε ένα υπουργικό Excel, αλλά στην πράξη: στην πολεοδομία, στη χρήση γης, στις υποδομές, στην εκπαίδευση των πολιτών.
Αυτή η αντίληψη έχει δοκιμαστεί διεθνώς. Η Πορτογαλία, μετά τις φονικές φωτιές του 2017, ανέπτυξε το πρόγραμμα RRPZ (Resilient Rural Planning Zones) με βάση το χωρικό risk mapping και την αναδιάταξη των αγροδασικών ζωνών. Η Καλιφόρνια, σε κάθε σχεδιασμό recovery, επιβάλλει first-layer assessment πριν δοθούν άδειες αποκατάστασης.
Η Ελλάδα δεν μπορεί να συνεχίσει να βλέπει τις φυσικές καταστροφές ως αναπόφευκτα ατυχήματα — ούτε ως σκηνικά επικοινωνιακής αντιπαράθεσης.
Εδώ και μέρες, η δημόσια συζήτηση – για ακόμα μια φορά – μετά τις πυρκαγιές αναλώνεται μεταξύ καταγγελιών κατά του κεντρικού κράτους και θριαμβολογιών για «έργα» και «χρηματοδοτήσεις». Από τη μία, μια ρητορική μόνιμης αντίστασης που επαναλαμβάνει τη φθαρμένη αφήγηση του «κακού κράτους». Από την άλλη, η διαχείριση της καταστροφής ως success story — με το δόγμα «κανένας νεκρός» να υποκαθιστά κάθε συζήτηση στρατηγικής.
Και οι δύο αφηγήσεις όμως αγνοούν την ουσία: χωρίς ανάλυση κινδύνων, χωρίς σχέδιο πρόληψης και χωρίς ένα πλαίσιο ανθεκτικότητας, η «αποκατάσταση» παραμένει πρόσχημα. Όχι πολιτική προστασία. Γιατί η πολιτική προστασία δεν είναι ούτε καταγγελία, ούτε κορδέλες εγκαινίων. Είναι γνώση, σχεδιασμός, επιλογές. Αυτές που (δεν) έγιναν. Αυτές που τώρα είναι η ώρα να κάνουμε.
Η πρόταση του ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας δεν προσπαθεί να γίνει αρεστή. Προσπαθεί να γίνει χρήσιμη. Να ενεργοποιήσει την τοπική κοινωνία, να δώσει βήμα στους επιστημονικούς φορείς, να δημιουργήσει έναν χάρτη ανθεκτικότητας — όχι με οραματικά λόγια, αλλά με διατομεακή τεκμηρίωση και πολιτικό ρεαλισμό.
Γιατί η Ανασυγκρότηση δεν είναι Μπετόν. Είναι Στρατηγική, Συνέργεια, Επιστήμη. Στο τέλος της ημέρας είναι Πολιτική κατά την Αριστοτελική θεώρηση των πραγμάτων.
