Η δωρεά ωαρίων αποτελεί έναν από τους πιο ανεπτυγμένους κλάδους της αναπαραγωγικής τεχνολογίας, με τη ζήτηση να αυξάνεται παγκοσμίως. Η βιομηχανία αυτή, που αποτιμάται σε δισεκατομμύρια δολάρια, έχει αλλάξει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Ωστόσο, πίσω από την υπόσχεση της γονιμότητας, αναδύονται ζητήματα εκμετάλλευσης, ηθικής και κοινωνικών ανισοτήτων, με πολλές ιστορίες να αποκαλύπτουν τις σκοτεινές πτυχές αυτής της αγοράς.
Mία 13χρονη κοπέλα από μια μικρή πόλη της Ινδίας, είναι μία από τις χιλιάδες γυναίκες που συμμετέχουν σε αυτή τη βιομηχανία, χωρίς να γνωρίζουν τους κινδύνους που κρύβονται πίσω από την διαδικασία. Το νεαρό κορίτσι μεγάλωσε σε μια φτωχή οικογένεια, σε μια γειτονιά δίπλα στις σιδηροδρομικές γραμμές. Το μόνο που ήθελε ήταν να αγοράσει ένα φθηνό smartphone. Η ευκαιρία να αποκτήσει τα χρήματα που χρειαζόταν παρουσιάστηκε όταν μια άλλη κοπέλα, η Σίμα, την πλησίασε με την υπόσχεση ότι η δωρεά ωαρίων θα της απέφερε 15.000 ρουπίες (περίπου 180 δολάρια).
Το κορίτσι δεν γνώριζε την ηλικία της, καθώς η οικογένειά της – όπως και πολλές άλλες στην περιοχή – δεν είχε καταγράψει τη γέννησή της. Η Σίμα χρησιμοποίησε πλαστά έγγραφα και την έπεισε να πει ότι ήταν 24 ετών, παντρεμένη με δύο παιδιά, ώστε να ξεπεραστεί η νομοθεσία που απαιτεί οι δότριες να είναι τουλάχιστον 23 ετών. Χωρίς να γνωρίζει τίποτα η οικογένειά της, υποβλήθηκε σε ορμονικές θεραπείες που έκαναν τις ωοθήκες της να παράγουν δεκάδες ωάρια, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία της. Παρά τον φόβο της, ακολούθησε τη διαδικασία, υπογράφοντας έγγραφα που δεν μπορούσε να διαβάσει και απαντώντας στις ερωτήσεις του γιατρού με ιστορίες που είχε απομνημονεύσει.
Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, η έφηβη κοπέλα έλαβε τα χρήματά της, αγόρασε το πολυπόθητο smartphone και πίστεψε ότι η ιστορία είχε τελειώσει εκεί. Ωστόσο, ένας καβγάς μεταξύ μεσαζόντων αποκάλυψε το μυστικό, και η μητέρα της, σοκαρισμένη, ενημέρωσε την αστυνομία. Η έρευνα αποκάλυψε την εμπλοκή της κλινικής, καθώς και ένα κύκλωμα που εκμεταλλευόταν γυναίκες, ακόμα και ανήλικες, για να συλλέγει και να πουλά ωάρια.
Σύμφωνα με το Bloomberg, η περίπτωση της συγκεκριμένης κοπέλας είναι μόνο μία από τις πολλές ιστορίες που αναδεικνύουν την πραγματικότητα πίσω από τη βιομηχανία δωρεάς ωαρίων. Η παγκόσμια αγορά αποτιμάται σε περίπου 35 δισεκατομμύρια δολάρια και αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2030. Οι οικονομικές αμοιβές για τις δότριες διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με τη χώρα και τα χαρακτηριστικά τους.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι δότριες μπορούν να κερδίσουν από 10.000 έως 75.000 δολάρια ανάλογα με τα προσόντα και την εμφάνισή τους, ενώ στην Ινδία οι δότριες λαμβάνουν μόλις 180 δολάρια ανά κύκλο, συχνά μέσω γκρίζων αγορών. Στην Ταϊβάν, γυναίκες γνωστές ως «egg girls» μπορούν να κερδίσουν έως 25.000 δολάρια ανά κύκλο, ενώ σε χώρες όπως η Ελλάδα, η χαλαρή νομοθεσία και το χαμηλό κόστος έχουν προσελκύσει πολλούς διεθνείς πελάτες.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Η Ελλάδα έχει γίνει κέντρο αυτής της αγοράς, με την Κρήτη να πρωτοστατεί στη διασυνοριακή δωρεά ωαρίων. Ωστόσο, σκάνδαλα, όπως η υποκλοπή ωαρίων από κλινικές χωρίς τη συναίνεση των γυναικών, έχουν φέρει στο φως τις αδυναμίες του συστήματος. Παράλληλα, η έλλειψη διαφάνειας και ελέγχων στις διαδικασίες αφήνει περιθώρια για παρανομίες, όπως και στην περίπτωση της Ινδίας, όπου χρησιμοποιούνται ψεύτικα έγγραφα για να αποκρύψουν την ηλικία ή την κατάσταση της δότριας.
Η βιομηχανία δωρεάς ωαρίων δεν περιορίζεται μόνο σε μια χώρα, αλλά επεκτείνεται σε όλο τον κόσμο, με παραδείγματα που αποκαλύπτουν την εκμετάλλευση, τους κινδύνους και τις ηθικές προκλήσεις που κρύβονται πίσω από την διαδικασία. Στην Αργεντινή, για παράδειγμα, η Κάρεν, ένα πρώην μοντέλο, έλαβε 35.000 δολάρια για τη δωρεά των ωαρίων της, τα οποία εξήχθησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες για χρήση από ζευγάρια υψηλού εισοδήματος. Η διαδικασία συνοδευόταν, ωστόσο, από σοβαρούς κινδύνους για την υγεία της, καθώς υπήρξε κίνδυνος υπερδιέγερσης των ωοθηκών, μια επικίνδυνη κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές.
Στην Ταϊβάν, η Άμπερ, γνωστή ως «egg girl», έχει δωρίσει 330 ωάρια σε 11 κύκλους, κερδίζοντας συνολικά 160.000 δολάρια. Η κοπέλα λειτουργεί ως ανεξάρτητη «επιχειρηματίας» και διαπραγματεύεται κάθε φορά για υψηλότερες αμοιβές, επιλέγοντας με ποιους θα συνεργαστεί, και προσαρμόζοντας τις αμοιβές της με βάση τη ζήτηση και την προσφορά. Παρά το γεγονός ότι έχει γίνει μία από τις πιο επιτυχημένες «επαγγελματίες» του είδους, η διαδικασία αυτή παραμένει επικίνδυνη, καθώς η επαναλαμβανόμενη δωρεά ωαρίων μπορεί να βλάψει την υγεία της.
Η Ρωσία και η Ουκρανία, λόγω του πολέμου το 2022, είδαν τη μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων κατεψυγμένων ωαρίων σε άλλες χώρες, με την Ελλάδα να αναλαμβάνει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση αυτών των γενετικών υλικών. Τέλος, στο Ισραήλ, από το 1996 έως το 1999, αποκαλύφθηκε ότι γιατροί αφαιρούσαν ωάρια χωρίς τη συναίνεση των ασθενών και τα χρησιμοποιούσαν για εξωσωματικές γονιμοποιήσεις άλλων γυναικών. Αυτή η πρακτική προκάλεσε σοκ στον ιατρικό κόσμο και ενίσχυσε τις ανησυχίες σχετικά με τη διαφάνεια και την προστασία των δικαιωμάτων των δότριων.
Αυτά τα περιστατικά αναδεικνύουν την παγκόσμια διάσταση της βιομηχανίας δωρεάς ωαρίων και τα σοβαρά νομικά, ηθικά και υγειονομικά ζητήματα που σχετίζονται με τη διαδικασία. Σε πολλές χώρες, οι κανόνες και οι ρυθμίσεις παραμένουν ασαφείς ή ανύπαρκτοι, γεγονός που επιτρέπει την εκμετάλλευση και την παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών, ενώ οι κλινικές και οι μεσάζοντες εκμεταλλεύονται τις διαφορές στην οικονομία και τις νομοθεσίες για να κερδίσουν τεράστια ποσά εις βάρος της υγείας και των δικαιωμάτων των γυναικών.
