Στην αρχή ήταν η διαταραχή της εφοδιαστικής αλυσίδας λόγω COVID-19. Μετά ήταν ο πόλεμος στην Ουκρανία. Στη συνέχεια, οι επιθέσεις των Χούθι και οι πολλαπλές εστίες έντασης στη Μέση Ανατολή. Και σχεδόν πάντα τα τελευταία χρόνια, η κλιματική κρίση. Πρόκειται, πράγματι, για υπαρκτούς παράγοντες που οδηγούν σε ανατιμήσεις από το δεύτερο ήμισυ του 2021 και έπειτα, προκαλώντας μια αέναη –όπως αποδεικνύεται– πληθωριστική κρίση. Είναι δε οι παράγοντες που επικαλείται σχεδόν σε μόνιμη βάση η κυβέρνηση προκειμένου να κάνει λόγο για εισαγόμενο πληθωρισμό και να δικαιολογήσει την αναποτελεσματικότητά της –όπως καταδεικνύουν μονότονα όλες οι δημοσκοπήσεις, όπου η ακρίβεια είναι το Νο 1 πρόβλημα των νοικοκυριών– στην καταπολέμησή του.
Μόνο που πλέον, όπως μαρτυρούν τα στοιχεία και δη η απόκλιση-ρεκόρ του εναρμονισμένου δείκτη τιμών καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) στην Ελλάδα από τον αντίστοιχο της Ευρωζώνης και οι αναλύσεις για τον επίμονο πληθωρισμό, οι οποίες προέρχονται από τα πλέον επίσημα χείλη –της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας και άλλων–, οι αιτίες του φαινομένου είναι καθαρά ενδογενείς. Μπορεί η τιμή του μοσχαρίσιου κρέατος να επηρεάζεται από τη χαμηλή προσφορά στην Ευρώπη και η τιμή του καφέ από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες στη Βραζιλία, αλλά από μόνες τους δεν είναι ικανές να οδηγήσουν τον ΕνΔΤΚ στο 3,7% τον Ιούλιο. Πολλώ δε μάλλον να εξηγήσουν το γεγονός ότι με αυτή την επίδοση η απόσταση του ελληνικού ΕνΔΤΚ από τον αντίστοιχο της Ευρωζώνης ανήλθε σε 1,7 ποσοστιαίες μονάδες, που αποτελεί υψηλό τριών ετών. «Σε αντιδιαστολή με την, εν πολλοίς, εισαγόμενη πληθωριστική κρίση του 2021-2022, οι τρέχουσες πιέσεις δεν μπορούν πλέον να αποδοθούν στις αυξημένες τιμές των εισαγόμενων μεταποιημένων αγαθών, των μη ενεργειακών πρώτων υλών και κυρίως των καυσίμων –με τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου, σε ευρώ, να υποχωρούν κατά 16,3% ετησίως στο 7μηνο–, ενώ και η δασμολογική αβεβαιότητα δεν φαίνεται να έχει επιδράσει μέχρι σήμερα στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες», υποστηρίζει με νόημα η Εθνική Τράπεζα σε πρόσφατη ανάλυσή της.
Το χειρότερο ίσως; Οπως έγινε γνωστό την περασμένη Δευτέρα, η Τράπεζα της Ελλάδος αναθεώρησε προς τα πάνω τις προβλέψεις της για τον μέσο ετήσιο πληθωρισμό του 2025 και του 2026, εκτιμώντας ότι φέτος θα διαμορφωθεί σε 3,1% (αντί για 2,5% που ήταν η αρχική εκτίμηση) και το 2026 σε 2,6% (αντί για 2,1%). Την ίδια ημέρα, μάλιστα, πραγματοποιήθηκε –αν και δεν «διαφημίστηκε»– ευρεία σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου με αντικείμενο την ακρίβεια.
Υπηρεσίες, ενοίκια, τιμές ηλεκτρικού ρεύματος θεωρούνται οι κύριες αιτίες για την επιμονή του πληθωρισμού στην Ελλάδα, χωρίς να παραγνωρίζεται και η επίδραση των ανατιμήσεων κυρίως στα μη τυποποιημένα τρόφιμα, ειδικά μάλιστα καθώς έχουν υψηλή στάθμιση στον εγχώριο ΔΤΚ. O πληθωρισμός των υπηρεσιών διαμορφώθηκε σε 4,9% τον Αύγουστο –πρόκειται για τον 6ο υψηλότερο στην Ευρωζώνη–, πυροδοτούμενος κυρίως από την ισχυρή ζήτηση των ξένων επισκεπτών, κάτι που αποτυπώνεται στις μεγάλες ανατιμήσεις στην εστίαση και στη διαμονή. «Ενα σημαντικό ποσοστό των τουριστών, κυρίως από τις μεγαλύτερες αγορές της Δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ, εμφανίζουν μεγαλύτερη ανοχή στις συνεχιζόμενες ανατιμήσεις, όντας εξοικειωμένοι με το ακόμη υψηλότερο επίπεδο τιμών υπηρεσιών στις χώρες προέλευσής τους», επισημαίνει η Εθνική Τράπεζα.
Επιπλέον, η βελτίωση στην αγορά εργασίας επιδρά ποικιλοτρόπως στη διατήρηση των πληθωριστικών πιέσεων. Η αύξηση των μισθών ενισχύει την ιδιωτική κατανάλωση και αυτή με τη σειρά της τις εισαγωγές και τις ανατιμήσεις, ενώ παράλληλα αποτελεί παράγοντα κόστους που μετακυλίεται στις τιμές καταναλωτή. Βεβαίως, η σωρευτική αύξηση των τελευταίων υπεραντισταθμίζει την όποια αύξηση των μισθών, επιτείνοντας με αυτόν τον τρόπο την αίσθηση της ακρίβειας.
Ισχυρός ενδογενής παράγοντας επιμονής του πληθωρισμού και με εντονότατες κοινωνικές συνέπειες παραμένουν τα ενοίκια των κατοικιών. Η Ελλάδα παραμένει σταθερά «πρωταθλήτρια» στην Ευρωζώνη στις αυξήσεις των ενοικίων (10,9% τον Αύγουστο έναντι ετήσιας αύξησης 2,9% στην Ευρωζώνη). Η σωρευτική ανατίμηση των κατοικιών από το χαμηλότερο σημείο τους –κατά τη 10ετή κρίση, που σημειώθηκε το 2017– έχει υπερβεί το 70%, με το μέσο επίπεδο τιμών να υπερβαίνει πλέον οριακά κατά το α΄ τρίμηνο του 2025 το προηγούμενο ιστορικό υψηλό τους, το 2008, σε ονομαστικούς όρους.
Οσον αφορά τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, καθοριστικό ρόλο στις αυξήσεις των τελευταίων μηνών, μετά μια πιο ήρεμη περίοδο το 2024, θεωρείται ότι διαδραμάτισε η αλλαγή στην εμπορική πολιτική των εταιρειών: εφάρμοσαν ταχύτερες ανατιμήσεις στα πράσινα τιμολόγια με μεταβλητή τιμή προκειμένου να επιταχύνουν τη μετάβαση των πελατών τους σε τιμολόγια σταθερών χρεώσεων, οι οποίες οδήγησαν σε αυξημένες μεσοσταθμικές τιμές στη λιανική αγορά. Αποτέλεσμα: οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος για τα νοικοκυριά στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 11,5% ετησίως το α΄ εξάμηνο του 2025, έναντι 1,6% στην Ευρωζώνη.
Από τον γρίφο του πληθωρισμού δεν λείπουν φυσικά και τα τρόφιμα και τα είδη άμεσης κατανάλωσης νοικοκυριού, ειδικά μάλιστα καθώς το μεγαλύτερο μέρος των οικογενειακών προϋπολογισμών κατευθύνεται στις δαπάνες για τη διατροφή. Μετά ένα τρίμηνο μείωσης, έστω και οριακής, οι τιμές βρίσκονται από τον Μάρτιο ξανά σε θετικό πρόσημο, χωρίς να διαφαίνεται προοπτική σημαντικής αποκλιμάκωσης.
