Στην «παγίδα» του χρέους έχουν πέσει οι μεγάλες οικονομίες, με αποτέλεσμα οι πιστωτές της αγοράς ομολόγων να ψάχνουν την πόρτα της εξόδου. Σύμφωνα με τη στήλη BreakingViews του Reuters, τα πλούσια κράτη βρίσκονται σε έναν φαύλο κύκλο υψηλότερου κόστους δανεισμού και μεγαλύτερων ελλειμμάτων, με αποτέλεσμα το επίπεδο του χρέους να αυξάνεται με ανεξέλεγκτους ρυθμούς.
Στις ΗΠΑ το έλλειμμα του προϋπολογισμού το δωδεκάμηνο μέχρι τον Σεπτέμβριο ανήλθε στο αστρονομικό ποσό του 1,7 τρισ. δολαρίων, σχεδόν στο 7% του αμερικανικού ΑΕΠ και το ΔΝΤ προέβλεψε ότι θα παραμείνει σε αυτά τα επίπεδα για τουλάχιστον πέντε χρόνια. Στο μεταξύ, το κρατικό χρέος έχει αναρριχηθεί στο 120% του ΑΕΠ.
Ο φόβος για μια «παγίδα» χρέους έχει αρχίσει να επηρεάζει τη βαρυσήμαντη αγορά των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου. Ειδικότερα, αναφέρει το BreakingViews, η προσοχή των επενδυτών είναι συνήθως στραμμένη στην επόμενη κίνηση της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ. Τώρα, όμως, αναλώνονται στην «υπαρξιακή» ερώτηση του εάν το δημόσιο χρέος της μεγαλύτερης οικονομίας διεθνώς είναι βιώσιμο.
Κλειδί για το συγκεκριμένο πρόβλημα είναι ένας μικρός αριθμός επιλογών που έχει η αμερικανική κυβέρνηση για να περιορίσει και να ελέγξει τον τεράστιο όγκο χρέους. Επίσης, δεδομένης της αντίστοιχης κατάστασης που επικρατεί σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες, το ερώτημα σχετίζεται άμεσα με τις υπόλοιπες δυνάμεις της G7.
Πόσο βιώσιμο είναι το χρέος;
Το βασικό πλαίσιο για την ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους είναι ένα απλό μοντέλο που συνδυάζει τρεις παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν την πορεία του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ: τον ρυθμό ανάπτυξης, το πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα, το οποίο εξαιρεί το κόστος εξυπηρέτησης χρέους, και τέλος το επιτόκιο που πληρώνει η κυβέρνηση για το εκκρεμές χρέος.
Συνεπώς, ένας τρόπος επιστροφής στη βιωσιμότητα είναι η επίτευξη υψηλότερης ανάπτυξης. Σύμφωνα με το BreakingViews, όμως, το μοντέλο της κυβέρνησης Μπάιντεν για αύξηση των δαπανών πίσω από ένα τείχος εμπορικού προστατευτισμού ευνοεί μεν το ποσοστό του δημόσιου χρέους, αλλά μόνο βραχυπρόθεσμα. Σύμφωνα με παραδείγματα του παρελθόντος, φαίνεται να οδηγεί σε κακά αποτελέσματα. Εάν το δημοσιονομικό έλλειμμα φτάνει το 7% του ΑΕΠ, όσο η οικονομία αναπτύσσεται με ετήσιο ρυθμό 5%, οι επενδυτές ορθώς διερωτώνται σε τι επίπεδο θα έφτανε στην περίπτωση ύφεσης.
Δεύτερος τρόπος αποφυγής της «παγίδας» του χρέους είναι η στόχευση στο πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα, επιλέγοντας έναν συνδυασμό περικοπής των δαπανών και αύξησης στη φορολογία, που θα σταθεροποιήσουν το δημόσιο χρέος. Αυτές οι παράμετροι βρίσκονται -τουλάχιστον θεωρητικά- στον έλεγχο των κυβερνήσεων. Ωστόσο, οι χώρες της G7 αντιμετωπίζουν τις γνωστές προκλήσεις: ένα μεγάλο μέρος των ελλειμμάτων οφείλεται στις παροχές προς τον γηράσκοντα πληθυσμό, οι οποίες είναι βέβαια δύσκολο να περικοπούν. Επίσης, η φορολογία σε ορισμένες χώρες, όπως για παράδειγμα στη Βρετανία, είναι ήδη σε ιστορικά υψηλά.
Τέλος, το τρίτο μονοπάτι για τη βιωσιμότητα του χρέους είναι να διατηρηθούν χαμηλά τα επιτόκια δανεισμού. Στην πράξη, αυτό απαιτεί κάποια οικονομική καταπίεση, καθώς ο πληθωρισμός θα μπορεί να εκτινάσσεται, ενώ τα κόστη χρηματοδότησης θα διατηρούνται χαμηλά. Εάν υιοθετηθεί για πολύ καιρό, η στρατηγική αυτή μπορεί να διαβρώσει σοβαρά το βάθος και την αποδοτικότητα της χρηματοοικονομικής μεσολάβησης. Αν όμως συντηρηθεί για λίγο καιρό, η κυβέρνηση μπορεί να τιθασεύσει το ποσοστό του δημόσιου χρέους χωρίς δημοσιονομική λιτότητα και ακόμη και με βραδεία ανάπτυξη.
Σύμφωνα με το Breakingviews, η τελευταία λύση ενδέχεται να είναι η καλύτερη, αλλά ακόμη και αυτή βρίσκεται ενώπιον εμποδίων από τις κεντρικές τράπεζες, οι οποίες εμμένουν στους πληθωριστικούς στόχους, πιέζοντας καταναλωτές, επιχειρήσεις και τις ίδιες τις κυβερνήσεις.
Τελικά, δύο είναι οι πρακτικές δυσκολίες στην επίτευξη μακροπρόθεσμης ανάπτυξης: αφενός οι σύνθετες πολιτικές πίσω από το πρωτογενές αποτέλεσμα, αφετέρου η έλλειψη συντονισμού μεταξύ δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Σύμφωνα με το BreakingViews, μέχρι οι ΗΠΑ και οι υπόλοιπες χώρες της G7 προσπεράσουν αυτά τα εμπόδια, είναι δικαιολογημένο που οι πιστωτές οδεύουν προς την έξοδο. Και οι κυβερνήσεις έχουν πράγματι πέσει στην παγίδα του χρέους.
