Ηπεριοχή της Μεσογείου και βέβαια και η Ελλάδα θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα λόγω της ξηρασίας που φέρνει η κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με τις επιστημονικές προγνώσεις που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο Ατλαντας Κινδύνου Λειψυδρίας, τον οποίο παρουσίασε, αφορά κυρίως την αγροτική παραγωγή αλλά και τη διαθεσιμότητα του πόσιμου νερού, την κατάσταση των λιμνών και των ποταμών, αλλά και τη δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από υδροηλεκτρικά εργοστάσια, που εξαρτάται από την ποσότητα του διαθέσιμου νερού.
Ο Ατλαντας είναι στην πράξη ένα εργαλείο για την εκτίμηση των συνεπειών όσον αφορά την έλλειψη νερού ανάλογα με τα τρία σενάρια ανόδου της θερμοκρασίας τις επόμενες δεκαετίες, κατά 1,5 ή 2 ή 3 βαθμούς Κελσίου. Οπως εκτιμάται, όμως, ήδη έχουν καταγραφεί σοβαρές μειώσεις στις αποδόσεις των καλλιεργειών σε σχέση με τα «κανονικά επίπεδα» των προηγούμενων δεκαετιών για τις οποίες υπάρχουν καταγεγραμμένα συγκεκριμένα δεδομένα (τις δεκαετίες μετά το 1977). Με τις σημερινές συνθήκες, η ετήσια παραγωγή σιταριού στην Ελλάδα εκτιμάται ότι είναι μειωμένη κατά 2,5 έως 7,5% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της συγκεκριμένης περιόδου, ενώ μείωση υπάρχει επίσης στο κριθάρι αλλά και στο ρύζι.
Ακόμη, όπως αναφέρεται στον Ατλαντα, η Ελλάδα είναι πιθανό να αντιμετωπίσει απώλειες έως και 50% της παραγωγής στο πλαίσιο πολύ μεγάλων επεισοδίων ξηρασίας, από αυτά που εκδηλώνονται μία φορά κάθε πενήντα χρόνια, σύμφωνα με τα έως τώρα ισχύοντα.
Εφόσον η μέση θερμοκρασία του πλανήτη ανέβει κατά 1,5 βαθμό Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, οι απώλειες για την παραγωγή σιταριού στην Ελλάδα θα είναι 10% περισσότερες συγκριτικά με αυτές που ήδη έχουν καταγραφεί. Αν όμως η αύξηση της θερμοκρασίας τελικά φτάσει στους 3 βαθμούς Κελσίου, οι απώλειες θα ανέλθουν στο 20%. Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι με τα δεδομένα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή το σενάριο της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου έως το τέλος του αιώνα, που ήταν ο στόχος, έχει ήδη ξεπεραστεί και βαδίζουμε προς αύξηση 2 βαθμούς, τουλάχιστον.
Στην καλλιέργεια κριθαριού, οι χώρες που, με βάση τα έως τώρα καταγεγραμμένα στοιχεία, φαίνεται να έχουν τις μεγαλύτερες απώλειες είναι η Ρουμανία και η Ιταλία, ωστόσο και οι απώλειες για την Ελλάδα ετησίως φτάνουν στο 7,5%. Εφόσον η θερμοκρασία αυξηθεί κατά 3 βαθμούς, οι απώλειες της παραγωγής αναμένεται να διπλασιαστούν. Οσον αφορά το ρύζι, η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις πέντε χώρες που θα πληγούν περισσότερο λόγω της ξηρασίας, ενώ ήδη καταγράφεται μια πτώση της παραγωγής σε ποσοστό 10%. Υπενθυμίζεται πως η παραγωγή ρυζιού χρειάζεται περιοχές με πολύ νερό και υγρασία, οπότε πρόκειται για μια καλλιέργεια που θα πληγεί ιδιαίτερα από την ξηρασία.
Η γη που χρησιμοποιείται από τον αγροτικό τομέα στην Ευρωπαϊκή Ενωση αντιστοιχεί περίπου στο 38% της συνολικής έκτασης της Ευρώπης και είναι κατανεμημένη σε περίπου 10,3 εκατομμύρια αγροκτήματα. Το μερίδιο της γεωργικής γης που αρδεύεται ανέρχεται στο 6%, περίπου, του συνόλου και βρίσκεται κυρίως σε χώρες της νότιας Ευρώπης. Σε αυτές τις χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, το 80% του διαθέσιμου νερού χρησιμοποιείται για τις ανάγκες της γεωργικής παραγωγής. Στην Ελλάδα, οι μεγαλύτερες ποσότητες νερού που χρησιμοποιούνται έρχονται από το υπέδαφος, καθώς δεν υπάρχουν μεγάλες λίμνες και ποτάμια. Σύμφωνα με την κλίμακα της UNESCO, οι ξηρότερες περιοχές της χώρας είναι η νοτιοανατολική Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου όπως και η Κρήτη.
Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις πέντε χώρες που θα πληγούν περισσότερο στην παραγωγή ρυζιού λόγω της ξηρασίας, ενώ ήδη καταγράφεται μια μείωση 10%.
Η αγροτική παραγωγή (καλλιέργειες και κτηνοτροφία) είναι ένας από τους τομείς που πλήττονται περισσότερο από την ξηρασία. Η έλλειψη νερού μπορεί να επηρεάσει όλα τα στάδια ανάπτυξης των φυτών και τελικά να μειώσει σημαντικά την απόδοση των καλλιεργειών. Κατά τη διάρκεια της ξηρασίας του 2015, για παράδειγμα, σημειώθηκαν απώλειες καλλιεργειών έως και 50% σε πολλές περιοχές της Ευρώπης.
Το 2022, οι ευρωπαϊκές καλλιέργειες επηρεάστηκαν ξανά από την ξηρασία, με συνέπεια να μειωθούν οι αποδόσεις των καλλιεργειών έως και 21% σε σύγκριση με τον μέσο όρο πέντε ετών σε επίπεδο Ε.Ε.
Ωστόσο, οι ανάγκες νερού και για άλλες χρήσεις αναμένεται να αυξηθούν λόγω της ξηρασίας. Οι προβολές που κάνουν οι επιστήμονες με βάση τα μαθηματικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται για τον Ατλαντα δείχνουν ότι εφόσον η θερμοκρασία ανέβει 1,5 βαθμό η άντληση νερού σε περιόδους ξηρασίας αυξάνεται από 10% έως και 100% ανάλογα με την περιοχή. Οι ανάγκες για άντληση νερού εάν η άνοδος της θερμοκρασίας φτάσει στους 3 βαθμούς Κελσίου μπορεί να αυξηθούν έως και 300%. Ο Ατλαντας αναφέρει ότι είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί διακοπή της υδροδότησης σε πολλές περιοχές τις περιόδους ξηρασίας.
Τέλος, η Ελλάδα είναι μία από τις έξι χώρες που με βάση τις σημερινές κλιματικές συνθήκες αναμένεται να αντιμετωπίσει σοβαρή μείωση της δυνατότητας να παράγει ηλεκτρική ενέργεια από υδροηλεκτρικά εργοστάσια.
Στο πλαίσιο του Ατλαντα εξετάζονται οι συγκεκριμένες καλλιέργειες όπως επίσης και το καλαμπόκι και η πατάτα, ωστόσο η ελληνική παραγωγή φέτος αναμένεται να καταγράψει χαμηλά ρεκόρ σε πολλά προϊόντα όπως το βαμβάκι, τα οινοποιήσιμα και τα βρώσιμα σταφύλια, οι επιτραπέζιες ελιές και το ελαιόλαδο, συνεπεία των αλλοπρόσαλλων μεταβολών των καιρικών συνθηκών σε άκαιρες για την παραγωγή στιγμές.
Ενδεικτικά η ακαρπία των ελαιοδένδρων στη Χαλκιδική για τις βρώσιμες ελιές δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στους παραγωγούς, που είδαν την παραγωγή τους να μειώνεται σε ποσοστά που φτάνουν και στο 90%. Λόγω των ήπιων χειμώνων τα ελαιόδεντρα ξεγελιούνται και δεν ξεκουράζονται, οπότε όταν πρέπει να δώσουν καρπό δεν έχουν πλέον δύναμη.
