Η έρευνα του Politico για τα έξοδα των επιτρόπων της ΕΕ – τους οποίους αποκαλεί «ελεύθερους καβαλάρηδες», εν ολίγοις «τζαμπατζήδες» – προκαλεί πιέσεις για αναθεώρηση του συστήματος δεοντολογίας.
«Όλα έγιναν νόμιμα» – αυτή είναι η καθολική απάντηση του συμπλέγματος των Ευρωπαίων επιτρόπων, που δέχθηκαν δωρεάν διαμονή σε ξενοδοχεία από κυβερνήσεις τρίτων χωρών, όπως το Κατάρ, το Μαρόκο, το Ισραήλ και η Ιορδανία.
Μια έρευνα του Politico ανέλυσε τις αναφορές εξόδων από επιτρόπους της ΕΕ τα τελευταία τρία χρόνια και διαπίστωσε ότι επτά ηγετικά στελέχη των Βρυξελλών δέχθηκαν δωρεάν διαμονή από ξένες κυβερνήσεις.
Σε μια εποχή που τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα αντιμετωπίζουν ήδη έντονο έλεγχο σχετικά με την ξένη επιρροή, μετά το σκάνδαλο διαφθοράς Qatargate, οι αποκαλύψεις θα εγείρουν νέα ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία στα ανώτατα κλιμάκια της ΕΕ.
Μεταξύ των ατόμων που έκαναν χρήση της δωρεάν διαμονής σε ξενοδοχεία σε ταξίδια εργασίας περιλαμβάνονται ο κορυφαίος διπλωμάτης της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ, ο Επίτροπος Γειτονίας και Διεύρυνσης Olivér Várhelyi και ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος Φρανς Τίμερμανς.
Ο Φρανς Τίμερμανς στο Μαρόκο
«Όλα έγιναν βάσει δεοντολογίας»
Σε δηλώσεις που εξηγούσαν τις ενέργειές τους, τα γραφεία των επιτρόπων ανέφεραν πως όλοι έκαναν χρήση της προσφοράς δωρεάν διαμονής, σύμφωνα με τον επίσημο κώδικα δεοντολογίας.
Ωστόσο, οι ακτιβιστές υπέρ της διαφάνειας λένε ότι η Επιτροπή, που είναι ο εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ, πρέπει να ξαναγράψει τους κανόνες.
«Δεν νομίζω ότι είναι αποδεκτό», δήλωσε ο Nick Aiossa, επικεφαλής πολιτικής και συνηγορίας της Διεθνούς Διαφάνειας ΕΕ. «Δεν νομίζω ότι οι επίτροποι ή οι αξιωματούχοι θα πρέπει να δέχονται οποιαδήποτε ταξίδια ή προνόμια».
Οι αποκαλύψεις ακολουθούν μια έρευνα του Politico σχετικά με τον πρώην επικεφαλής του τμήματος μεταφορών της Επιτροπής, Henrik Hololei, η οποία τελικά τον οδήγησε να παραιτηθεί και ώθησε τους υπαλλήλους να αυστηροποιήσουν τους κανόνες.
Ο Hololei αποδέχθηκε δωρεάν ταξίδια με την Qatar Airways, την εποχή που η ομάδα του διαπραγματευόταν μια συμφωνία για τους «ανοιχτούς ουρανούς» με το κράτος του Κόλπου.
Η νέα ανάλυση του Politico διαπίστωσε ότι η πρακτική τής αποδοχής δωρεάν καταλύματος ήταν πιο διαδεδομένη κατά τη διάρκεια των ταξιδιών εργασίας των επιτρόπων στη Μέση Ανατολή, την Βόρεια Αφρική και μέρη της Ασίας.
Ερωτηθέντες σχετικά με τις δωρεάν διαμονές σε ξενοδοχεία, τα γραφεία των επτά μελών της Επιτροπής επιβεβαίωσαν ότι δέχονταν πληρωμένη διαμονή από ξένες κυβερνήσεις, αλλά υποστήριξαν ότι μερικές φορές το να επιτρέπεται σε μια τρίτη χώρα να καλύπτει το κόστος, είναι συνήθης διπλωματική πρακτική και σύμφωνη με τις κατευθυντήριες γραμμές.
Ο Ζοζέπ Μπορέλ στο Κατάρ
Ο κώδικας δεοντολογίας επικαιροποιήθηκε τελευταία φορά το 2018. Σκοπός του είναι να παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για τους επιτρόπους σχετικά με τον τρόπο χειρισμού θεμάτων, που κυμαίνονται από τη σύγκρουση συμφερόντων έως τη διαφάνεια και την ακεραιότητα. Οι παραβάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε επίπληξη από την Επιτροπή.
Η ανάλυση των ταξιδιωτικών εξόδων από το 2020, που πραγματοποίησε το Politico, αποκάλυψε μια μικτή εικόνα, με ορισμένους Ευρωπαίους επιτρόπους να αποδέχονται περιστασιακά δωρεάν διαμονή σε ξενοδοχεία – ιδίως όταν ταξίδευαν στη Μέση Ανατολή – ενώ άλλοι αποφάσισαν να βάλουν την Κομισιόν να πληρώσει τα έξοδα διαμονής τους.
Όταν πρόκειται για ταξίδια εντός της ΕΕ, οι επίτροποι δέχονται συνήθως δωρεάν διαμονή σε ξενοδοχεία από τις κυβερνήσεις υποδοχής.
Ωστόσο, η πρακτική τής δωρεάν διαμονής που παρέχεται από κυβερνήσεις εκτός ΕΕ αποδεικνύεται αμφιλεγόμενη στη σκιά του σκανδάλου Qatargate, στο οποίο υψηλόβαθμα πολιτικά στελέχη φέρονται να έλαβαν μετρητά από ξένες κυβερνήσεις, με αντάλλαγμα την άσκηση επιρροής.
Επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής
Συνολικά, η ανάλυση του Politico διαπίστωσε ότι οι επίτροποι δέχθηκαν δωρεάν καταλύματα από εννέα ξένες κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας.
Ο Μπορέλ, ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτικών των Βρυξελλών προς τις χώρες εκτός του μπλοκ. Έλαβε δωρεάν διαμονή σε επισκέψεις εργασίας στο Κατάρ και το Ουζμπεκιστάν, καθώς και δύο φορές στην Ιορδανία, σύμφωνα με τα δημόσια αρχεία.
Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με τα ταξίδια του Μπορέλ, εκπρόσωπος της Επιτροπής δήλωσε ότι ο ύπατος εκπρόσωπος «πρέπει να εκτελεί πολλές αποστολές σε τρίτες χώρες» για να εκπληρώσει τα καθήκοντά του και να εκπροσωπήσει την ΕΕ.
«Το κόστος των αποστολών του καλύπτεται ως επί το πλείστον από την Επιτροπή», δήλωσε ο εκπρόσωπος. Στις συγκεκριμένες περιπτώσεις του Κατάρ, της Ιορδανίας και του Ουζμπεκιστάν, «η διαμονή καλύφθηκε από τις αντίστοιχες εθνικές αρχές, σύμφωνα με τη διπλωματική φιλοξενία».
Περισσότερα δωρεάν ταξίδια
Άλλοι επίτροποι έχουν επίσης κατά καιρούς δεχθεί δωρεάν διαμονή σε ξενοδοχεία.
Στο πλαίσιο μιας περιοδείας ενημέρωσης για τη στρατηγική δανεισμού του Ταμείου Ανάκαμψης του μπλοκ, ο επίτροπος Προϋπολογισμού, Γιοχάνες Χαν, έμεινε για μια νύχτα στο Κατάρ και μια νύχτα στο Κουβέιτ, στις αρχές του 2022.
«Όλα τα έξοδα καλύφθηκαν από την Επιτροπή, με εξαίρεση τη διαμονή, η οποία καλύφθηκε από τις αντίστοιχες εθνικές αρχές σύμφωνα με τη διπλωματική φιλοξενία», επιβεβαίωσε το γραφείο του Επιτρόπου, σημειώνοντας επίσης ότι αυτό έγινε «αποδεκτό σύμφωνα με τον κώδικα δεοντολογίας» και ότι ο Χαν έμεινε στο ξενοδοχείο «Four Seasons».
Και η κυβέρνηση του Βιετνάμ φιλοξένησε τον εκτελεστικό Αντιπρόεδρο της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς, σε ταξίδι του πέρυσι.
«Είναι σύνηθες για την κυβέρνηση του Βιετνάμ να το κάνει αυτό με επισκέπτες υψηλού επιπέδου και η αποδοχή αυτού του είδους φιλοξενίας είναι σύμφωνη με τον κώδικα δεοντολογίας των Επιτρόπων», ανέφερε ανακοίνωση του γραφείου του Τίμερμανς.
Ο Μαργαρίτης Σχοινάς στα ΗΑΕ
Ο αντιπρόεδρος Μαργαρίτης Σχοινάς, εν τω μεταξύ, αποδέχθηκε δωρεάν διαμονή από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το 2021, όταν συμμετείχε στην Έκθεση του Ντουμπάι και επισκέφθηκε το Άμπου Ντάμπι για συναντήσεις με αξιωματούχους, όπως ανέφερε πρώτο το ερευνητικό δίκτυο «Follow the Money», το οποίο εξέτασε επίσης τα ταξίδια των επιτρόπων στο Κατάρ.
«Το κράτος των Εμιράτων παρείχε τη διαμονή – σύμφωνα με την καθιερωμένη πρακτική/διπλωματικό πρωτόκολλο – σε όλους τους VIP που συμμετείχαν στην Expo, καθώς είχαν ήδη θέσει σε εφαρμογή όλα τα απαραίτητα υλικοτεχνικά μέσα που διευκόλυναν τη συμμετοχή στην εκδήλωση», δήλωσε το γραφείο του Σχοινά, όταν ρωτήθηκε σχετικά με το ταξίδι.
Ο Eric Mamer, επικεφαλής εκπρόσωπος της Κομισιόν, δήλωσε ότι η προσέγγιση που πρέπει να ακολουθείται κατά την αποδοχή δωρεάν ταξιδιών και φιλοξενίας «αναφέρεται σαφώς» στον κώδικα δεοντολογίας. Όμως, πρόσθεσε, «το αν θα αποδεχθούμε ή όχι μια πρόσκληση από τρίτο μέρος εξαρτάται από τις εκάστοτε περιστάσεις». 
Τίποτα το ιδιαίτερο…
Η συντριπτική πλειονότητα των επιτρόπων δεν γνωστοποίησε ρητά ότι ένα τρίτο μέρος πλήρωσε τα έξοδά τους – αντιθέτως, απλά κατέγραψαν στα δημόσια ταξιδιωτικά αρχεία ότι δαπανήθηκε «μηδέν» για διαμονή σε ένα συγκεκριμένο ταξίδι…
Μια σπάνια εξαίρεση είναι η Kadri Simson, ο επίτροπος που επιβλέπει την ενεργειακή πολιτική. Στη δημόσια αναφορά της, σημείωσε στο τμήμα σχολίων ότι κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Αίγυπτο τον Ιούνιο του 2022, η διαμονή «προσφέρθηκε από την τοπική κυβέρνηση».
Παρόλο που όλες οι ομάδες των επιτρόπων υποστήριξαν ότι οι δωρεάν διαμονή σε ξενοδοχεία από ξένες κυβερνήσεις πληρούσαν τους κανόνες που ορίζει ο κώδικας δεοντολογίας της ΕΕ, αυτό δεν είναι αρκετό για να ικανοποιήσει τους ακτιβιστές υπέρ της διαφάνειας.
«Εάν οι κανόνες δεν το απαγορεύουν ρητά», δήλωσε ο Aiossa της Διεθνούς Διαφάνειας, «τότε θα πρέπει να αναθεωρηθούν».
