Μια οικονομία θεωρείται «εξαρτώμενη από τα εμπορεύματα» όταν πάνω από το 60% των εξαγωγών προϊόντων της είναι εμπορεύματα, κυρίως από τους κλάδους ενέργειας, εξόρυξης και γεωργίας.
«Αυτή η εξάρτηση, που αποτελεί εδώ και καιρό παγκόσμια ανησυχία, παρεμποδίζει την οικονομική ανθεκτικότητα και αφήνει τα αναπτυσσόμενα έθνη ευάλωτα στην αστάθεια των τιμών και σε εξωτερικούς κραδασμούς», επισημαίνει η πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), με τίτλο «Η Κατάσταση της Εξάρτησης από τα Εμπορεύματα 2025» (The State of Commodity Dependence 2025). Η έκθεση εξετάζει την περίοδο 2021-2023 και συγκρίνει τα αποτελέσματα με την διετία 2012-2014.
Από τις 143 αναπτυσσόμενες χώρες που εξετάζει η έκθεση του ΟΗΕ, 95 είναι εξαρτώμενες από τα εμπορεύματα, ενώ μόνο 8 ανεπτυγμένες οικονομίες από τις 52 βρίσκονται σε αυτήν την κατάσταση.
Μία από τις 8 είναι η Ελλάδα.
Στο 63% τα εμπορεύματα- Η ενέργεια και η Λιβύη
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), οι εξαγωγές εμπορευμάτων στην Ελλάδα κατέχουν μερίδιο 63% όλων των κατανεμημένων εξαγωγών προϊόντων. Είναι το δεύτερο υψηλότερο μερίδιο στην νότια Ευρώπη, πίσω από το Μαυροβούνιο.
Η μερίδα του λέοντος των ελληνικών εξαγωγών εμπορευμάτων προέρχεται από τον κλάδο της ενέργειας. Τα ενεργειακά εμπορεύματα ανήλθαν σε 33,5% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών προϊόντων την περίοδο 2021-2013 (από 39,9% το 2012-2014), βάζοντας την Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη με τις χώρες που έχουν την μεγαλύτερη εξάρτηση από εξαγωγές ενέργειας.
Μάλιστα, οι εξαγωγές φυσικού αερίου εκτόπισαν τις εξαγωγές φρούτων και καρπών από την τρίτη θέση των κορυφαίων ελληνικών εξαγωγών εμπορευμάτων. Την ίδια περίοδο η Λιβύη αναδείχθηκε σε τρίτο μεγαλύτερο προορισμό των ελληνικών εξαγωγών, αντικαθιστώντας την Τουρκία στη ίδια θέση.
Γιατί η UNCTAD αποδοκιμάζει την εξάρτηση από τα εμπορεύματα
Όπως επισημαίνει η έκθεση των οικονομολόγων της UNCTAD, «η οικονομική ανθεκτικότητα μίας χώρας εξαρτάται από τη διαφοροποίηση και την προστιθέμενη αξία», γεγονός που δε συνάδει με έναν υπερτροφικό κλάδο εμπορευμάτων.
Η έκθεση αναφέρει ότι η υψηλή εξάρτηση από τα εμπορεύματα αποτελεί χαρακτηριστικό των αναπτυσσόμενων οικονομιών, με το 66% να καταγράφουν ποσοστό εξαγωγών εμπορευμάτων άνω του 60% των εξαγωγών προϊόντων.
Η UNCTAD τονίζει ότι η εξάρτηση από τα εμπορεύματα καθιστά τις οικονομίες ευάλωτες σε ασταθείς διακυμάνσεις τιμών, δημοσιονομική αστάθεια και καθυστερημένο διαρθρωτικό μετασχηματισμό.
Ευκαιρίες για την Ελλάδα
Οι εξαγωγές εμπορευμάτων κατηγοριοποιούνται γενικά σε τρεις κύριες ομάδες: ενεργειακά προϊόντα, μεταλλευτικά προϊόντα και γεωργικά προϊόντα. Αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου εμπορίου, αλλά το μερίδιό τους στο συνολικό εμπόριο έχει μειωθεί ελαφρώς την τελευταία δεκαετία.
Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στην υποχώρηση του μεριδίου της ενέργειας. Αντίθετα, οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων εκτινάσσονται, γεγονός που μπορεί να αξιοποιήσει η ελληνική οικονομία για την προώθηση της ελληνικής παραγωγής στις διεθνείς αγορές.
«Η αξία των παγκόσμιων γεωργικών εξαγωγών σημείωσε ισχυρή ανάπτυξη, αυξανόμενη κατά 34% και φτάνοντας τα 2.291,9 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2021-2023. Αυτός ο τομέας περιλαμβάνει πλέον περίπου το ένα τρίτο των παγκόσμιων εξαγωγών βασικών προϊόντων, με τα τρόφιμα να αντιπροσωπεύουν περίπου το 87% της συνολικής αξίας των γεωργικών εξαγωγών» σημειώνει η έκθεση.
