Τόκιο, 10 Οκτωβρίου 1964. Οι 18οι Ολυμπιακοί Αγώνες, οι πρώτοι που έγιναν ποτέ σε πόλη της Ασίας, άναβαν τα φώτα τους. Το «ραντεβού» έμενε ανοιχτό από το 1937, τότε που οι Αγώνες του 1940, οι οποίοι επρόκειτο να γίνουν εκεί, μεταφέρθηκαν – μετά την εισβολή της Ιαπωνίας στην Κίνα – στο Ελσίνκι και, τελικά, ματαιώθηκαν λόγω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, στα χρόνια που είχαν μεσολαβήσει, ο κόσμος είχε αλλάξει. Και το Τόκιο ήταν, κυριολεκτικά, μια άλλη πόλη. Τη νύχτα της 23ης Φεβρουαρίου 1945, ο βομβαρδισμός με εμπρηστικές βόμβες ισοπέδωσε δύο τετραγωνικά χιλιόμετρα της ιαπωνικής πρωτεύουσας. Και ύστερα από δύο εβδομάδες, η νυχτερινή επιδρομή με το κωδικό όνομα Meetinghouse, η μεγαλύτερη που έγινε ποτέ κατά τη διάρκεια εκείνου του πολέμου, προκάλεσε τεράστια πυρκαγιά που κατέστρεψε 250.000 κτίρια ενώ οι ανθρώπινες απώλειες πλησίασαν τις 100.000 (κάποιες πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών πάνω από τις 200.000, περισσότερους δηλαδή από όσους σκοτώθηκαν από τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι). Δεκαεννέα χρόνια μετά, οι Αγώνες που άρχιζαν εκείνη την ημέρα συμβόλιζαν, κατά κάποιον τρόπο, την ανοικοδόμηση του Τόκιο. Ο αυτοκράτορας Χιροχίτο δεν κήρυξε απλώς την έναρξη των Αγώνων αλλά το comeback μιας ολοκαίνουργιας και υπερσύγχρονης, τότε, πόλης στον παγκόσμιο χάρτη, την είσοδο ολόκληρης της χώρας του σε μια νέα εποχή, μια γιορτή που θα αναπτέρωνε το ηθικό των Ιαπώνων. Οι Ολυμπιακοί του 1964 όμως δεν είχαν μόνο συμβολισμούς. Σηματοδότησαν και πολύ πρακτικά αποτελέσματα. Στην πραγματικότητα, αποτέλεσαν το διαβατήριο για να μπουν οι μεγάλες ιαπωνικές εταιρείες στην παγκόσμια αγορά.
Ο απεσταλμένος της εφημερίδας «Ελευθερία» Δημ. Καπλάνογλου, σε ανταπόκρισή του από το Τόκιο που δημοσιεύθηκε στις 17 Οκτωβρίου 1964, περιγράφει «ένα όργιο φωτός και εορταστικών εκδηλώσεων». «Τεράστιες φωτεινές διαφημίσεις στο κέντρο στη λεγόμενη Γκίνζα, όπου βρίσκονται τα μεγάλα καταστήματα. Διαφημίσεις πιο εντυπωσιακές κι από αυτές του Μπροντγουαίη» γράφει χαρακτηριστικά. «Αλλά εκείνο που προκαλεί εντύπωση είναι ότι οι διαφημίσεις συνεχίζονται και στα πιο μικρά δρομάκια. Μέτρησα δεκαπέντε σε σοκάκι είκοσι μέτρων μήκος και πλάτος τόσο που αγγίζεις τους τοίχους απλώνοντας τα χέρια». Εντυπωσιασμένος ωστόσο φαίνεται και από τη συντεταγμένη προσέλευση των μαθητών στους Αγώνες. «Πηγαίνουν τους μαθητές σε διάφορα στάδια να παρακολουθήσουν τους αγώνες, να μάθουν για όλα τα σπορ. Κάθε μαθητής είναι εφωδιασμένος με ένα φροντισμένο κουτί που περιέχει σάντουιτς και γλυκά, να τρώη καθώς παρακολουθεί τους αθλητικούς συναγωνισμούς». Αυτό όμως που του προκαλεί μεγάλη έκπληξη είναι ότι κάποιοι Ιάπωνες έχουν καλυμμένο, με ένα άσπρο πανί, το στόμα και τη μύτη τους. «…Αμέσως ρώτησα να μάθω. Ακούστε λοιπόν: Το υπουργείο Υγιεινής επιβάλλει σ’ όσους έχουν συνάχι να καλύπτουν μέρος του προσώπου τους όταν βγαίνουν από το σπίτι, για να διαφυλάξουν τους άλλους να μην κολλήσουν».
Τόκιο 23 Ιουλίου 2021. Πενήντα επτά χρόνια και μια αιωνιότητα πανδημίας μετά. Στο τοπίο των Ολυμπιακών Αγώνων που άρχισαν χθες, μόνο αυτό το «άσπρο πανί» που καλύπτει το στόμα και τη μύτη έχει μείνει στη θέση του. Αλλά τώρα επιβάλλεται να το φορούν όλοι. Ούτε όμως αυτό αρκεί για να διασώσει την ατμόσφαιρα της γιορτής που έχουν πάντα οι Ολυμπιακοί, τον παλμό που ενώνει δισεκατομμύρια τηλεθεατές σε όλον τον κόσμο, τον χορό των δισεκατομμυρίων που αποτελεί την οικονομική διάσταση του μεγαλύτερου αθλητικού γεγονότος. Φέτος, όλοι μοιάζουν να θέλουν αυτή η γιορτή να τελειώσει όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
Σίγουρα, πρόκειται για την πιο αμήχανη διοργάνωση στην ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων – κατά τη διάρκεια των παγκοσμίων πολέμων ματαιώθηκαν. Το TOKYO2020 (αυτό λέει το επίσημο logo) που όμως, λόγο κορωνοϊού, γίνεται το 2021. Χωρίς ξένους τουρίστες, με άδειες, σχεδόν, κερκίδες, με 20.000 εθελοντές και 7.000 θεατές λιγότερους, με το 70% των Ιαπώνων να κρίνουν ότι θα έπρεπε να έχουν αναβληθεί και με την πόλη να βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω έξαρσης των κρουσμάτων της πανδημίας. Σαν αυτή η «κοινωνική αποστασιοποίηση» που επιβάλλουν οι παράξενες συνθήκες της παράξενης εποχής μας να σπάνε την «αγκαλιά» των πέντε κύκλων που συμβολίζει το σήμα των Ολυμπιακών. Φτάνει να φανταστούμε ότι, κατά πάσα πιθανότητα, οι αθλητές, στην απονομή, θα φοράνε μόνοι τους τα μετάλλια ώστε να μην έρχονται σε επαφή με τρίτους.
Μοιάζει μοιραία η «συνάντηση» του Τόκιο με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μια ακύρωση, μια διοργάνωση που συνέπεσε με ένα οικονομικό άλμα και αυτή η τελευταία που φαίνεται ότι θα αφήσει μια οικονομική τρύπα. Το κόστος των 15,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων δύσκολα θα καλυφθεί αφού μόνο η απουσία των θεατών θα μειώσει τα έσοδα κατά 800 εκατομμύρια δολάρια. Οι χορηγοί και οι ιαπωνικές εταιρείες που έχουν συνεισφέρει πάνω από τρία δισ. περιορίζουν τις συμμετοχές τους και είναι σε σχέση ευαίσθητης ισορροπίας με τους διοργανωτές. Και οι πιο απαισιόδοξοι υπολογίζουν ότι η μακροχρόνια επίπτωση αυτών των Αγώνων στην ιαπωνική οικονομία θα στοιχίσει πάνω από 20 δισεκατομμύρια δολάρια.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που στην αρχαιότητα σήμαιναν εκεχειρία, τραυματίστηκαν σοβαρά στον «πόλεμο» με την πανδημία. Ας προσπαθήσουμε να περισώσουμε το άλλοθι της αίγλης τους, προσβλέποντας σε μια απρόσκοπτη διοργάνωση στο Παρίσι το 2024.
