Σχεδόν έναν αιώνα αφότου η χώρα ανακάλυψε τον πετρελαϊκό της πλούτο, οι μεταβαλλόμενοι καιροί έχουν ωθήσει τη δυναστεία του Οίκου των Σαούντ να αντιμετωπίσει το κρίσιμο σημείο καμπής στο οποίο έχει φθάσει – ένα σημείο που απαιτεί έναν ακόμη ριζικό μετασχηματισμό.
Η παγκόσμια κλιματική κρίση που απομακρύνει τον κόσμο από το πετρέλαιο, ένας αυξανόμενος πληθυσμός νέων που αναζητούν απεγνωσμένα ευκαιρίες και το γεγονός ότι ο βασιλιάς που ετοιμάζεται να χτίσει ένα έθνος κατ’ εικόνα και ομοίωσή του είναι το ανερχόμενο αστέρι, οδηγούν τη χώρα σε μια μοναδική αποστολή να διατηρήσει το βασίλειο σε ακμή.
Ονομάζεται «Όραμα 2030». Μέχρι το τέλος της δεκαετίας, η Σαουδική Αραβία στοχεύει να επιτύχει τον φιλόδοξο, τριπλό άθλο της δημιουργίας μιας οικονομίας που δεν θα εξαρτάται πλέον από το πετρέλαιο, της βελτίωσης της ζωής των σχεδόν 40 εκατομμυρίων κατοίκων της και της διατήρησης της θέσης της στην παγκόσμια σκηνή.
«Δεν πρόκειται απλώς για τη διαφοροποίηση της οικονομίας, αλλά για τον μετασχηματισμό της κοινωνίας με στόχο τη δημιουργία μιας ευέλικτης οικονομίας που θα μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου», δήλωσε ο καθηγητής Σάιμον Μαμπόν, ανώτερος ερευνητής στο Foreign Policy Center στο Λονδίνο.
Αλλά ο χρόνος περνάει: Επτά χρόνια μετά την ανακοίνωση του σχεδίου αυτού, η Σαουδική Αραβία έχει φτάσει στο μέσο του χρονοδιαγράμματος, με μόλις επτά χρόνια να απομένουν για τον τερματισμό. Αυτό σημαίνει ότι το βασίλειο πρόκειται να σοβαρευτεί περισσότερο από ποτέ, ή να κινδυνεύσει να μείνει στη σκόνη.
Μέσα από το γενικό σχέδιο του «Οράματος 2030»
Ως πνευματικό τέκνο του 37χρονου Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, το γενικό σχέδιο της χώρας έχει πολλά κινούμενα μέρη, με κυριότερα τα «γιγαντιαία έργα».
Οι πρώτες απεικονίσεις δείχνουν μια τεράστια, κατοπτρική δομή στην έρημο που θα έχει πλάτος περίπου 650 πόδια και μήκος 100 μίλια. Η Σαουδική Αραβία λέει ότι η πρωτοποριακή πόλη χωρίς αυτοκίνητα θα λειτουργεί με 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και θα παρέχει υπηρεσίες σε απόσταση πέντε λεπτών με τα πόδια από 9 εκατομμύρια ανθρώπους.
Με άλλα λόγια, η Γραμμή συμβολίζει όλα όσα η Σαουδική Αραβία έχει θέσει ως στόχο να επιτύχει μέσω του «Οράματος 2030»: να δεσμευτεί για ένα μέλλον μετά το πετρέλαιο, να οικοδομήσει βιώσιμους χώρους με οικονομικές ευκαιρίες και να θέσει το πρότυπο μιας φουτουριστικής πόλης για να το μιμηθούν άλλοι σε όλο τον κόσμο.
Υπάρχουν περισσότερα από 20 άλλα έργα του «Οράματος 2030», όπως ο προορισμός διακοπών στην Ερυθρά Θάλασσα και η «Qiddiya», μια πρωτεύουσα τεχνών και ψυχαγωγίας – που σχεδιάστηκαν ως τρόποι οικοδόμησης μιας Σαουδικής Αραβίας που θα έχει θέσεις εργασίας για όλους τους πολίτες της.
Ο Γκέραλντ Φάιερσταϊν, πρέσβης των ΗΠΑ στην Υεμένη επί προεδρίας Μπαράκ Ομπάμα και ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής, δήλωσε στο Insider ότι η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο έχει καταστεί ζωτικής σημασίας στην προσπάθεια της Σαουδικής Αραβίας να δημιουργήσει θέσεις εργασίας.
«Το παλιό σύστημα παροχής απασχόλησης κυρίως στον δημόσιο τομέα για κάθε Σαουδάραβα που έμπαινε στο εργατικό δυναμικό δεν ήταν πλέον εφικτό, επειδή το μέγεθος του πληθυσμού είχε αυξηθεί πέρα από τις δυνατότητες του δημόσιου τομέα», δήλωσε ο Φάιερσταϊν.
Τα τελευταία χρόνια, το ταμείο έχει επιδοθεί σε ένα παγκόσμιο όργιο δαπανών, ποντάροντας στην τεχνολογία μέσω της υποστήριξης ύψους 45 δισεκατομμυρίων δολαρίων του Vision Fund της SoftBank, της ποδοσφαιρικής ομάδας Newcastle United, των ιδιωτικών μετοχών, του ανταγωνιστή της Tesla, Lucid, και του γκολφ.
Με το να γίνει ένας επενδυτής-μάρκα σε διάφορα ονόματα υψηλού προφίλ διεθνώς, το ταμείο ελπίζει να δημιουργήσει αποδόσεις από τα στοιχήματα που τροφοδοτούν τη Δύση, δίνοντας παράλληλα κίνητρα στους ηγέτες να επενδύσουν και να ανοίξουν καταστήματα στο βασίλειο.
Η Σαουδική Αραβία ενισχύεται από την ιδιότητά της ως ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο – μια θέση που ενισχύεται καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία διακόπτει τις ρωσικές εξαγωγές αργού. Πέρυσι, η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία «Saudi Aramco» κατέγραψε ένα εκπληκτικό καθαρό κέρδος 161 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Όμως οι Σαουδάραβες βασιλείς γνωρίζουν πολύ καλά ότι τα μη πετρελαϊκά έσοδα της χώρας θα γίνουν όλο και πιο σημαντικά τα επόμενα χρόνια, καθώς η κλιματική κρίση ωθεί τα έθνη προς την καθαρή ενέργεια.
Αυτό εξηγεί γιατί επενδύει τόσο σημαντικά σε τοπικό και διεθνές επίπεδο και γιατί έχει θέσει ως στόχο την αύξηση της συμβολής των εξαγωγών εκτός πετρελαίου στο μη πετρελαϊκό ΑΕΠ της από 16% σε 50% στο πλαίσιο των στόχων του «Οράματος 2030».
Η επιτυχία δεν είναι καθόλου σίγουρη
Υπάρχουν αντικρουόμενα μηνύματα σχετικά με το αν οι προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας θα αποδώσουν.
Πέρυσι, έγινε η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία της G20, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ενώ το ποσοστό ανεργίας της μειώθηκε στο 4,8%. Έχει ήδη υπερβεί τον στόχο του 30% της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό που έχει τεθεί από το «Όραμα 2030».
Ο Μαμπόν του Κέντρου Εξωτερικής Πολιτικής δήλωσε ότι «το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ευνοεί τον διάδοχο του θρόνου. Ο λαός υποστηρίζει τον ηγέτη λόγω των υποσχέσεων που διατυπώνονται στο μεγάλο του σχέδιο».
«Αρκεί να μιλήσει κανείς με νέους Σαουδάραβες για να αντιληφθεί πόσο δημοφιλής είναι», πρόσθεσε.
Ωστόσο, η επιτυχία δεν είναι καθόλου εγγυημένη. Ο Φάιερσταϊν δήλωσε ότι «πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι είναι οι νέοι Σαουδάραβες των πόλεων σε μέρη όπως το Ριάντ, η Τζέντα και το Νταχράν» που κινητοποιούνται από το «Όραμα 2030». Πρόσθεσε: «Όταν μιλάμε για την ενδοχώρα, δεν είναι απαραίτητα τόσο ενθουσιώδεις».
Ο Μαμπόν συμφώνησε, προσθέτοντας ότι ένα άλλο σημείο έντασης περιστρέφεται γύρω από την «ικανότητα του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ να διατηρήσει τη νομιμότητα του έθνους στο πλαίσιο του Ισλάμ, ενώ παράλληλα ξεκινά ένα σχέδιο που κλίνει προς τα γνωρίσματα της δυτικής νεωτερικότητας». Η Σαουδική Αραβία είναι παραδοσιακά βαθιά συντηρητική.
Για τον Φαρέα Αλ-Μουσλίμι, ερευνητή του Chatham House, διακυβεύονται ακόμη περισσότερα σε κοινωνικό επίπεδο. «Παρά τις αναφορές για εκτοπισμό νομαδικών φυλών για να ανοίξει ο δρόμος για το Νίομ», είπε, «οι Σαουδάραβες συνεχίζουν να έχουν καλή θέληση προς τη μοναρχία λόγω των μακροπρόθεσμων υποσχέσεών της».
Η μη τήρηση αυτών των υποσχέσεων, δεδομένων των θυσιών που γίνονται, θα μπορούσε να σημάνει προβλήματα.
«Είναι κάτι που οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να συγχωρήσουν και να ξεχάσουν – αν αυτό αποδώσει», δήλωσε ο Αλ-Μουσλίμι. «Αν δεν αποδώσει, δεν πρόκειται να είναι εύκολο. Μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ».
Σε ένα ευρύτερο επίπεδη, δήλωσαν στο Insider ειδικοί, ο αυξανόμενος ρυθμός της αποστολής του «Οράματος 2030» απειλεί να δημιουργήσει βαθύτερες εντάσεις μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, καθώς ανταγωνίζονται για το οικονομικό στέμμα της περιοχής, ενώ η οικονομική απόδοσή του θα μπορούσε να διαρκέσει πολλά χρόνια.
«Όλα αυτά τα μεγαλεπήβολα έργα, δεν υπάρχει ούτε μία εγγύηση ότι θα λειτουργήσουν», δήλωσε ο Αλ-Μουσλίμι. «Είναι ένα τεράστιο ρίσκο».
Τον Ιούλιο, το Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων ανακοίνωσε ζημίες ύψους 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το περασμένο έτος, καθώς οι παγκόσμιες αγορές ταράχτηκαν, ανέφερε το Bloomberg.
Ένας βασικός παράγοντας που θα μπορούσε να καθορίσει την επιτυχία αυτού του σχεδίου είναι η μεταβαλλόμενη ελκυστικότητα της Σαουδικής Αραβίας προς τη Δύση. Η Διεθνής Αμνηστία έχει εκφράσει ανησυχίες σχετικά με το ιστορικό της όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα- θα πρέπει να έχει επίγνωση αυτού του γεγονότος όταν προσελκύει δυτικές επιχειρήσεις και επενδύσεις.
Έτσι, η απόλυτη κλίμακα και η αίγλη του «Οράματος 2030» θα μπορούσαν να αποδειχτούν πολλά για να κερδίσει η Σαουδική Αραβία τους παρατηρητές στο εξωτερικό και να της δώσουν ένα νικηφόρο εισιτήριο για το μέλλον.
Οι Σαουδάραβες θα στηρίξουν τις ελπίδες τους στον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ για να τα καταφέρει. «Ευτυχώς γι’ αυτούς», δήλωσε ο Μαμπόν, «υπάρχει μεγάλη εμπιστοσύνη ότι μπορεί να γίνει».
