Η Ελένη έμαθε για το bullying που «έτρωγε» ο γιος της στην Α΄ Δημοτικού από τον μεγαλύτερο αδελφό του. Το παιδί υπέφερε στο σχολείο επί μήνες. Η Μαρία έμαθε για το bullying που ασκούσε ο γιος της, μαθητής της Α΄ Γυμνασίου, σε συμμαθητή του από τον ίδιο. «Μαμά, πρέπει να σου πω κάτι», της είπε μια μέρα. Είχε περάσει ένας χρόνος χωρίς κάποιος να κάνει το οτιδήποτε. «Τι να πρωτοκάνει μια 20χρονη ψυχολόγος;». Τεράστια σχολεία, τεράστια προαύλια, ισχνή επιτήρηση, αναιμική διαχείριση, φοβισμένο διδακτικό προσωπικό. Το τελευταίο περιστατικό στο Αρσάκειο είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Οταν στα ιδιωτικά σχολεία ξεσπά η βία, το βασικό μέλημα είναι αυτή η πληροφορία να μη διαχυθεί.
«Ο γιος μου έκανε συστηματικά bullying σε συμμαθητή του για ένα χρόνο». Η Μαρία ποτέ δεν φανταζόταν ότι θα ξεστόμιζε μια τέτοια αλληλουχία λέξεων, αλλά να που συνέβη. Εκτοτε επαναλαμβάνει τη φράση, άλλοτε από μέσα της κι άλλοτε φωναχτά. Στον καθρέφτη, στην οικογένεια, σε φίλους. Αφού το παιδί της, μόλις στα 12 του, βρήκε το θάρρος να μιλήσει, δεν θα είναι αυτή που θα κουκουλώσει την πράξη του. «Ξεκίνησε πέρυσι, το μάθαμε φέτος», λέει στην «Κ». Ο Χρήστος (τα ονόματα είναι φανταστικά, οι μαρτυρίες αληθινές) ασκούσε συστηματικά λεκτική και σωματική βία σε έναν συγκεκριμένο συμμαθητή του. Μεταξύ άλλων, έπαιρνε το lunch box του και έπαιζε με αυτό ποδόσφαιρο. Τον απομόνωνε στο διάλειμμα, τον εκφόβιζε. «Ναι, κανονικό bullying, από αυτά που λες δεν μπορεί να συμβαίνουν και να μην το παίρνει μυρωδιά κανείς». Κι όμως, το σχολείο είτε δεν παρατήρησε ποτέ κάτι είτε δεν θέλησε να παρέμβει.
Την αποκάλυψη έκανε μια μέρα ο ίδιος ο Χρήστος. Σε ένα διάλειμμα ζήτησε από τον συμμαθητή που στοχοποιούσε να παίξουν και εκείνος του απάντησε «όχι, γιατί σε μισώ για αυτά που μου έχεις κάνει». Ηταν λες και οι λέξεις τον ξύπνησαν από ένα λήθαργο, λες και έλυσαν τα μάγια. «Ο Χρήστος σαν ξαφνικά να συνειδητοποίησε τι έκανε. Συγκλονίστηκε», λέει η μητέρα του. «Ζήτησε το τηλέφωνο των γονιών του άλλου παιδιού, τους πήρε και τους είπε τι είχε συμβεί και ζήτησε συγγνώμη. Οταν ήρθε σπίτι, είπε και σε εμάς τα πάντα».
Οι γονείς του απευθύνθηκαν αμέσως σε ειδικό παιδοψυχολόγο για να δουν πώς θα διαχειριστούν την κατάσταση. «Στα δύο πρώτα ραντεβού είχαμε καταλάβει. Αν είσαι λίγο ειλικρινής με τον εαυτό σου, καταλαβαίνεις αμέσως το μερίδιο της ευθύνης σου. Είχαμε ευθύνη σε αυτό που συνέβαινε, απέναντι στο παιδί μας και στο άλλο παιδί. Ο Χρήστος είχε αφεθεί από τη μεριά μας. Είχε βρεθεί μόνος του, χωρίς καθοδήγηση από εμάς, λόγω χρόνου, καθημερινότητας και ίσως πεποίθησης. Ημασταν της άποψης ότι δεν χρειάζεται να παρεμβαίνουμε στις σχέσεις του, ότι πρέπει να του δείχνουμε εμπιστοσύνη». Οπως προέκυψε στις συνεδρίες με την παιδοψυχολόγο, η συμπεριφορά αυτή ήταν απόρροια μιας απότομης αλλαγής στη ζωή του παιδιού. Είχε φύγει ο καλύτερός του φίλος από το σχολείο και η παρέα που είχε βρει του έκανε «τελετές μύησης» μέσα από τη βία. «Δεν είχε με κανέναν να μοιραστεί αυτό που συνέβαινε. Ούτε με το σχολείο ούτε με εμάς. Το μήνυμά μας προς αυτόν ήταν “είσαι αρκετά μεγάλος”. Ενιωθε αβοήθητος», λέει η Μαρία. «Ευτυχώς, επειδή υπάρχει δομή και σχέση στην οικογένειά μας, όταν αποκαλύφθηκε το θέμα, ούτε το παιδί ούτε εμείς αρνηθήκαμε την ευθύνη».
Φυσικά επικοινώνησαν άμεσα με τους γονείς του άλλου παιδιού, οι οποίοι, όπως λέει, έδειξαν εξαιρετική ωριμότητα στη διαχείριση του θέματος. «Ζήτησα συγγνώμη. Το ήξεραν, αλλά επέλεγαν να μην πουν τίποτα γιατί το παιδί τούς έλεγε να μην το πουν. “Θα τιμωρήσουν τον Χρήστο και μετά θα περάσω χειρότερα”. Τρομερό». Τα δύο παιδιά είναι σήμερα φίλοι. «Εχουν πολλά κοινά. Είναι και τα δύο μοναχοπαίδια, από καλά, προστατευμένα περιβάλλοντα. Οπως μας είπε η ειδικός, συχνά θύτης και θύμα είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Με έναν τρόπο στον εαυτό του έκανε bullying ο Χρήστος».
«Αν είσαι λίγο ειλικρινής με τον εαυτό σου, καταλαβαίνεις αμέσως το μερίδιο της ευθύνης σου. Είχαμε ευθύνη σε αυτό που συνέβαινε, απέναντι στο παιδί μας και στο άλλο παιδί».
Οι δύο οικογένειες σκέφτηκαν να ενημερώσουν τη διεύθυνση του σχολείου, ώστε να εμπλακεί στην επίλυση του ζητήματος και στην επούλωση του τραύματος. Ωστόσο, το ξανασκέφτηκαν. «Θυμηθήκαμε τι είχε συμβεί την περασμένη χρονιά σε μια άλλη υπόθεση bullying και πώς το χειρίστηκαν και θεωρήσαμε ότι θα τα κάνουν χειρότερα». Εκείνη τη φορά θύμα ήταν ένα κορίτσι που είχε απομονωθεί σε ακραίο βαθμό από τους συμμαθητές της λόγω ενός βίντεο που είχε διακινηθεί και την εξέθετε. Επειτα από παρότρυνση των γονιών του κοριτσιού –«κάντε επιτέλους κάτι»–, ο διευθυντής συγκέντρωσε όλα τα παιδιά στο προαύλιο και τα ρώτησε «γιατί δεν μιλάτε στην κοπέλα;». Το αποτέλεσμα, όπως όλοι μπορούν να φανταστούν, ήταν η μαθήτρια να στοχοποιηθεί ακόμη περισσότερο και να οδηγηθεί στην απόλυτη απομόνωση. «Δεν υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό. Μια άπειρη ψυχολόγος δεν μπορεί να διαχειριστεί τέτοια περιστατικά», σχολιάζει η Μαρία.
Την ίδια περίπου περίοδο που συνέβαιναν όλα αυτά, σε έτερο μεγάλο ιδιωτικό σχολείο της Αθήνας, ο Μάριος, μαθητής της Β΄ Δημοτικού, έτρωγε καθημερινά ξύλο από ένα συμμαθητή του. «Μπουνιές, κλωτσιές, τον έριχνε κάτω. Δεν ήταν το μόνο θύμα. Το άλλο παιδί είχε στοχοποιήσει μια ομάδα παιδιών και τα χτυπούσε σε κάθε ευκαιρία», λέει στην «Κ» η μητέρα του. Η ίδια το έμαθε από τον μεγάλο γιο της, που έβλεπε τι γινόταν στα διαλείμματα. Μολονότι ήταν σε κοινή θέα, δεν παρενέβαινε κανείς από το σχολείο να χωρίσει τα παιδιά.
«Τα τεράστια σχολεία σαν αυτό έχουν και τεράστιο θέμα επιτήρησης», λέει η ίδια. «Πάντως δεν με είχε πάρει κανείς να με ενημερώσει ότι συνέβαινε όλο αυτό. Στα τηλεφωνήματά μου, στα οποία ζητούσα να μάθω πώς θα χειριστούν το περιστατικό, η απάντηση ήταν μονίμως “για να μη σε ενημερώνουμε, σημαίνει ότι το χειριζόμαστε”. Οχι μόνο με είχαν “στην απέξω”, αλλά ήταν και ελαφρώς επιθετικοί». Στην πραγματικότητα, αυτό που έκαναν ήταν να βάζουν συνεχώς το παιδί-θύτη τιμωρίες. «Ποτέ δεν ενημερωθήκαμε ως γονείς πώς να μιλήσουμε στα παιδιά που έχουν πέσει θύματα σχολικής βίας». Τελικά, ομάδα γονέων απευθύνθηκε στην κεντρική διεύθυνση του σχολείου. Το ένα παιδί-θύμα είχε αρχίσει να εκδηλώνει κι αυτό επιθετικότητα. Το άλλο παιδί είχε καταλήξει στο νοσοκομείο από τα χτυπήματα. Το τρίτο παιδί, πιο ήπιος χαρακτήρας, είχε αναγκαστεί να αντιγυρίσει το χτύπημα, με αποτέλεσμα να αισθανθεί τύψεις. «Το bullying επηρεάζει πολύπλευρα την τάξη. Ολοι σκεφτόμαστε τους άλλους γονείς αλλά κανείς το σχολείο. Κι όμως, το σχολείο έχει ευθύνη. Ούτε καν ο θύτης δεν το θέλει να είναι έτσι. Ο,τι γίνεται μέσα στο σχολείο είναι ευθύνη του σχολείου. Το σύστημα έχω απέναντί μου. Αλλά βλέπουμε ότι στα ιδιωτικά σχολεία υπάρχει κουκούλωμα».
Φοβισμένοι εκπαιδευτικοί
Σύμφωνα με εκπαιδευτικούς, πάντως, για το φαινόμενο της βίας στα σχολεία ευθύνεται και η αλλαγή στάσης των γονέων απέναντι στους εκπαιδευτικούς. «Αν δεν εκτιμάς τον δάσκαλο του παιδιού σου, αν δεν τον στηρίζεις στις αποφάσεις του –ακόμη και αν αυτές είναι λανθασμένες–, αν μιλάς γι’ αυτόν υποτιμητικά μέσα στο σπίτι, αν με κάθε ευκαιρία στέλνεις μέιλ παραπόνων στον διευθυντή γιατί δεν συμφωνείς με όσα πράττει μέσα στην τάξη, μήπως έχεις ευθύνη και εσύ για όσα συμβαίνουν μέσα στο σχολείο;» λέει η φυσικός Τίνα Νάντσου. «Γιατί άραγε το παιδί να σεβαστεί τον διδάσκοντα και τους συμμαθητές του; Το παιδί θα κάνει ό,τι βλέπει στο σπίτι. Ο φοβισμένος δάσκαλος δεν μπορεί να είναι καλός δάσκαλος. Προσωπικά πιστεύω ότι όσο αφοπλίζει η κοινωνία, και ειδικά οι γονείς, τους διδάσκοντες, τόσο θα αυξάνονται και τα ακραία φαινόμενα βίας στα σχολεία».
