Το θέμα της ισότητας των φύλων και του «χάσματος» που συνεχίζει επίμονα να διατηρείται ακόμα και το 2023 ανάμεσά τους, αποτελεί σπάνια αντικείμενο σοβαρής συζήτησης στη δημόσια σφαίρα. Στερεότυπα, τρόποι συμπεριφοράς και νομοθεσίες φαντάζουν «φυσικές», είτε γιατί «έτσι μεγαλώσαμε», είτε επειδή δεν μας ενοχλεί καθώς θεωρούμε ότι δεν μας επηρεάζουν προσωπικά. Οι ανισότητες όμως καραδοκούν, αν και όχι με τον ίδιο τρόπο πάντοτε.
Τελευταίοι στην Ευρώπη
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων, το οποίο εκδίδει ετησίως (ανά δύο έτη παλαιότερα) δείκτη σύγκρισης των διαφορετικών χωρών της Ευρώπης σε πολλά πεδία ενδιαφέροντος για την ισότητα των φύλων, η Ελλάδα από το 2013 βρίσκεται στην τελευταία θέση του γενικού δείκτη. Η ελληνική περίπτωση βέβαια είναι λίγο περίπλοκη, μιας και δεν είμαστε τελευταίοι στους επιμέρους δείκτες, όμως η γενικότερη κακή απόδοση «συσσωρεύεται» και μας φέρνει τόσο χαμηλά.
Ειδικότερα, σε σχέση με τους τομείς της εργασίας, οικονομίας, εκπαίδευσης και υγείας, η διαφορά μας από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη, ενώ εκεί που εντοπίζεται η μεγαλύτερη διαφορά είναι στον τομέα της εξουσίας, όπου η Ελλάδα έχει τη μισή βαθμολογία σχεδόν από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η ελληνική περίπτωση δεν είναι μία σταδιακή όξυνση των ανισοτήτων, αλλά μάλλον μία όπου η πρόοδος είναι αρκετά βραδυκίνητη σε σχέση με τις άλλες χώρες.
Ζήτημα αντιπροσώπευσης και εξουσίας
Παρότι οι γυναίκες αποτελούν λίγο παραπάνω από τον μισό πληθυσμό της Ελλάδας, η εκπροσώπηση και η εξουσία που διαθέτουν στην πολιτική σκηνή είναι σαφώς μικρότερη από αυτή των ανδρών. Η αιτιολόγηση αυτού του προβλήματος, σύμφωνα με την Αρετή Γεωργιλή, συνιδρύτρια του ελληνικού μη κερδοσκοπικού οργανισμού Lean In Hellas, έγκειται στις πατριαρχικές αντιλήψεις που παραμένουν στην κοινωνία και αποθαρρύνουν τις γυναίκες από την είσοδό τους στο πολιτικό ρίνγκ.
«Στην Ελλάδα, οι γυναίκες που βάζουν υποψηφιότητα στην πολιτική είναι πολύ λίγες. Είναι πολλοί οι υποψήφιοι συνδυασμοί που ακόμα και τώρα υποστηρίζουν ότι “πρέπει να σκεφτώ και ποια γυναίκα να βάλω στο κόμμα”. Οι ίδιες δεν βάζουν αυθόρμητα υποψηφιότητα κι αν βάλουν, δεν θα έβγαιναν σε εκλογές χωρίς την ύπαρξη της ποσόστωσης», εξηγεί η κ. Γεωργιλή και συμπληρώνει: «Φοβούνται. Τις εμποδίζουν τα στερεότυπα που τις θέλουν στο σπίτι. Εχουν την αντίληψη ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν στην πολιτική, είναι ανδρική υπόθεση. Και επίσης υπάρχει έλλειψη πρόσβασης στα ανδρικά δίκτυα και στη γνώση».
Αν και ο αριθμός των γυναικών στη Βουλή έχει αυξηθεί σε σχέση με παλαιότερες εποχές, απομένει μάλλον πολύς καιρός ακόμα για να προσεγγίσουμε μεγαλύτερα επίπεδα ισότητας και να φτάσουμε τους μέσους όρους της Δυτικής Ευρώπης.
Πέρα όμως από την εκπροσώπηση στη Βουλή, ακόμα προβληματικότερη είναι η κατάκτηση υπουργικών θέσεων σε μία κυβέρνηση. Η Ελλάδα έχει διαχρονικά σημαντικό πρόβλημα σε αυτό το πεδίο, με λιγοστές μόνο γυναίκες να αναλαμβάνουν κάποιο υπουργείο σε σχέση με τους άνδρες.
Οι γυναίκες στην εκπαίδευση
Στον τομέα της εκπαίδευσης, είναι γεγονός ότι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εισέρχονται περισσότερες γυναίκες παρά άνδρες, κάτι που δεν αποτελεί όμως ελληνική ιδιαιτερότητα αλλά διεθνές φαινόμενο.
Επιπλέον, είναι ακόμα έντονο το στερεότυπο που θέλει τις γυναίκες να ακολουθούν τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τους άνδρες τις θετικές/τεχνολογικές επιστήμες. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, το 40% των αποφοίτων STEM (Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, την Επιστήμη των Μηχανικών και Μαθηματικά) είναι γυναίκες.
«Διαχωρίζω την τεχνολογία από τις υπόλοιπες επιστήμες. Ναι, στις υπόλοιπες επιστήμες έχουμε περισσότερες γυναίκες οι οποίες ανεβάζουν το ποσοστό, αλλά στην τεχνολογία ειδικότερα, δηλαδή σε ιδιότητες όπως developers, μηχανικοί πληροφορικής κ.α., είμαστε ακόμα πολύ πίσω», λέει η κ. Γεωργιλή.
Όσο για την κοινότητα νεοφυών επιχειρήσεων, «δεν έχουμε πολλές γυναίκες που να έχουν ιδρύσει δική τους εταιρεία ή να είναι σε μέλη διοικητικών συμβουλίων start up εταιρειών, όμως είναι περισσότερες από ότι τα προηγούμενα χρόνια».
Προβληματική αλλά βελτιωμένη η θέση μας
Κάνοντας μια συνολική αποτίμηση των δεικτών ισότητας η κ. Γεωργιλή τονίζει πως «δεν είναι δυνατόν οι δείκτες μας να είναι οι χειρότεροι, κοντά στους δείκτες χωρών όπου δεν υπάρχει καμία σχετική πολιτική» και επισημαίνει πως ορισμένα στοιχεία δεν μετρούνται με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις χώρες, ενώ κάποια δεδομένα πάνε πίσω στο 2015. Για την πρόεδρο του οργανισμού Lean In Hellas είναι «σαφές ότι η κατάσταση στη χώρα μας είναι προβληματική, μπορώ όμως να πω μετά βεβαιότητάς από την εμπειρία μου και μόνο ότι η θέση μας έχει βελτιωθεί σημαντικά».
Οι Ελληνίδες μετά την πανδημία
Σύμφωνα με την κυρία Γεωργιλή, πρόσφατες έρευνες του Lean In Hellas δείχνουν πώς η κοινωνία των πολιτών είναι πιο ενεργή, οι πολιτικές είναι περισσότερες από ό,τι ήταν πριν από δύο χρόνια, ενώ υπάρχει σχετική πολιτική ισότητα στις επιχειρήσεις χωρίς να βρίσκεται ακόμα στο επιθυμητό επίπεδο. Σε έρευνα που διενεργήθηκε πριν από δύο χρόνια, το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών σε διοικητικά συμβούλια στη χώρα μας ήταν μόνο 7%. Από τότε, σύμφωνα με την ίδια, συγκεκριμένες εταιρείες είναι πλέον υποχρεωμένες να έχουν συγκεκριμένη ποσόστωση στα διοικητικά τους συμβούλια και έτσι το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια. Οι διαφορές ωστόσο στις αμοιβές (pay gap) ήταν αρκετά υψηλές (14-15%), κάτι που συμφωνεί και με έρευνες άλλων οργανώσεων.
Mία στις τέσσερις γυναίκες σκέφτεται να εγκαταλείψει την εργασία της.
«Από δική μας έρευνα επίσης, φαίνεται ότι μία στις τέσσερις γυναίκες σκέφτεται να εγκαταλείψει την εργασία της μετά την πανδημία, μια κατάσταση που έχει ανατρέψει σε μεγάλο βαθμό την μέχρι τότε πρόοδο στα θέματα ισότητας» προσθέτει η κυρια Γεωργιλή, επισημαίνοντας ότι το γεγονός αυτό αφορά και στην παγκόσμια κοινότητα, όπως έχει επισημανθεί από τον ΟΗΕ.
Τέλος, η πρόεδρος του Lean In Hellas θίγει το θέμα των ωρών απασχόλησης και όχι μόνο εργασίας. «Εννοούμε τον χρόνο τον οποίο άνδρες και γυναίκες διοχετεύουν μέσα στην εβδομάδα σε υποχρεώσεις όπως η φροντίδα των γονέων προς τα παιδιά. Σύμφωνα με την έρευνά μας, οι γυναίκες απασχολούνται 20 ώρες περισσότερο την εβδομάδα από τους άνδρες».
