Το δημοφιλέστερο, ίσως, τραγούδι τους, το «Highway to hell», οι AC/DC το εμπνεύστηκαν επειδή τους θύμισε τα ατέλειωτα ταξίδια στην καυτή αυστραλιανή έρημο κατά τη διάρκεια των τουρνέ τους. Τον τίτλο αυτού του τραγουδιού χρησιμοποίησε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες στη συνάντηση COP27 για το κλίμα, για να περιγράψει τον δρόμο στον οποίο βρίσκεται η ανθρωπότητα σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή.
«Βρισκόμαστε στον δρόμο προς την κλιματική κόλαση», είπε χαρακτηριστικά. Φαίνεται, ωστόσο, πως η κόλαση που περιγράφουν οι παραπάνω, μοιάζει με… βόλτα στο πάρκο μπροστά σε αυτά που έρχονται. Κολασμένα καυτά καλοκαίρια και παγωμένοι χειμώνες με ξαφνικές πλημμύρες, μακρές περίοδοι ξηρασίας που στερεύουν τα ποτάμια και καίνε τα δάση, χώρες που θάβονται κάτω από τη λάσπη εν μια νυκτί, νησιά και παράκτιες πόλεις που χάνονται κάτω από το νερό, νεοεμφανιζόμενοι ιοί, παιδιά με χαμηλότερο IQ λόγω της μόλυνσης, δάση που μετατρέπονται σε ερήμους, τεράστιες μετακινήσεις πληθυσμών. Και θάνατοι. Εκατομμύρια θάνατοι από πείνα, αρρώστιες, καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες και πολέμους για μια λωρίδα εύφορης γης.
Το ρολόι μετράει αντίστροφα…
Θεωρείτε πως πρόκειται για υπερβολές κάποιων ακτιβιστών; Μήπως ότι τα παραπάνω δεν μας αφορούν; Διόλου τυχαία η φωτογραφία της 81χρονης κυρίας Παναγιώτας να θρηνεί στη διάρκεια των καταστροφικών πυρκαγιών στην Εύβοια, πέρυσι, ήταν μία από τις 20 που επέλεξε ο «Guardian» για να καταδείξει τις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Και καθόλου τυχαία, το φετινό καλοκαίρι, το οποίο ήταν το θερμότερο της Ιστορίας στην Ευρώπη, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Κλίματος «Κοπέρνικος» της Ε.Ε., 20.000 Ευρωπαίοι πέθαναν εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών. Βέβαια, οι ερευνητές του Imperial College του Λονδίνου λένε ότι υπάρχουν χιλιάδες ακόμα θάνατοι από τους καύσωνες, που δεν καταγράφονται. Αλλά και αυτοί είναι σταγόνα στον ωκεανό. Τον μολυσμένο, για την ακρίβεια, ωκεανό, ο οποίος, σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Κέντρου Βιοτεχνολογίας των ΗΠΑ υπό τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, προκαλεί προβλήματα ανάπτυξης του εγκεφάλου των βρεφών και καρδιακά προβλήματα και προβλήματα μνήμης στους ενηλίκους.
Τρομάξατε; Ακόμα δεν αρχίσαμε! Γιατί, εκτός των άλλων, η κλιματική αλλαγή προκαλεί μια αλυσιδωτή οικονομική κρίση που μολύνει τον ένα κλάδο μετά τον άλλο, τη μία οικονομία μετά την άλλη και μας βυθίζει μέσα σε μια νέου είδους κρίση.
Ο… κακός μας ο καιρός
Το ζούμε στο πετσί μας. Για παράδειγμα, η κακοκαιρία «Αριελ» που έπληξε τη χώρα σε διάφορα σημεία της προκάλεσε πολλά και πολύ σοβαρά προβλήματα. Η αποκόλληση βράχων στην Ολυμπία οδό, στο ύψος της Κακιάς Σκάλας, προκλήθηκε από την καταρρακτώδη βροχόπτωση σε συνδυασμό με τη σεισμική δραστηριότητα των τελευταίων ημερών, μετά το δεύτερο τούνελ, και ουσιαστικά έκοψε τον δρόμο. Δεν είναι μόνο η ταλαιπωρία των οδηγών που αποκλείστηκαν, αλλά και το ότι χρειάζονται αλπινιστές για να καθαρίσουν τα βράχια και τους δρόμους.
Την ίδια ώρα, σε όλη σχεδόν τη χώρα, από τον Αγιο Δημήτριο Αττικής όπου υποχώρησε το οδόστρωμα από τη βροχή, έως την Κεντρική και τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και τη Λήμνο, δρόμοι μετατράπηκαν σε χειμάρρους, σπίτια έχουν υποστεί ζημιές, ποτάμια φούσκωσαν και προκάλεσαν καταστροφές, οδικές αρτηρίες παρέλυσαν, ενώ η Πυροσβεστική βρισκόταν επί ποδός για αντλήσεις υδάτων και απομακρύνσεις πεσμένων δέντρων. Το σκηνικό γίνεται ενοχλητικά όλο και πιο συνηθισμένο, ενώ δεν έχουν κλείσει ακόμα οι πληγές από τις προηγούμενες πλημμύρες και τις προηγούμενες πυρκαγιές.Οι φυσικές καταστροφές από την κλιματική αλλαγή δεν έχουν αντίκτυπο μόνο στην ανθρώπινη ζωή και το περιβάλλον, αλλά και στην οικονομία. Οι πλημμύρες, οι πυρκαγιές και τα άλλα ακραία φαινόμενα προκαλούν ζημιές που για να καλυφθούν χρειάζονται τεράστια ποσά. Ποιος θα τα δώσει και πώς;
Σκεφτείτε το εξής: Μόνο στο τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, το κόστος από τις φυσικές καταστροφές σε όλο τον κόσμο έφτασε τα 227 δισ. δολάρια. Από αυτά, τα 99 δισ. καλύφθηκαν από τις ασφαλιστικές, ενώ δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμα το ύψος των ζημιών από τον τυφώνα «Ιαν» στη Φλόριντα. Αυτό αποτελεί ιστορικό ρεκόρ και προκαλεί ένα ντόμινο αποσύρσεων των ασφαλιστικών από καλύψεις, καθώς πλέον τα ποσά είναι πολύ μεγάλα για να καλυφθούν. Οχι τυχαία, σε πρόσφατο συνέδριο της ασφαλιστικής αγοράς στο Μπάντεν Μπάντεν, το 80% των συμμετεχόντων εξέφραζε την ανησυχία του για το μέλλον, εστιάζοντας στον πληθωρισμό και την αύξηση των αποζημιώσεων λόγω των φυσικών καταστροφών που προκαλεί η κλιματική αλλαγή.
Πολλοί ήταν αυτοί που αναρωτήθηκαν μέχρι ποιο σημείο θα πρέπει να φτάνει η ρευστότητα της ασφαλιστικής αγοράς και πόσο θα πρέπει να αυξάνονται εκθετικά τα ασφάλιστρα, όσο αυξάνονται οι καταστροφές και οι ζημιές. Αλλά και στην ελληνική ασφαλιστική και αντασφαλιστική αγορά επικρατεί περίπου το ίδιο σκηνικό. Ερευνα της Ενωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος (ΕΑΕΕ), κάνοντας την πρώτη εκτίμηση για τις ζημιές που προκάλεσαν οι πλημμύρες και ο υδροστρόβιλος σε Αττική, Θεσσαλία, Μακεδονία, νησιά Αιγαίου την περίοδο 22-27 Αυγούστου 2022 αναφέρει ότι το κόστος ξεπερνά τα 1,4 εκατ. ευρώ. Η πρώτη εκτίμηση, αφορά 488 ζημιές, εκ των οποίων 335 αφορούσαν τις ασφαλίσεις περιουσίας (εκτίμηση αποζημιώσεων 1,1 εκατ. ευρώ), 152 τις ασφαλίσεις αυτοκινήτων (εκτίμηση 306.000 ευρώ) και μία ζημιά αναφέρθηκε στις ασφαλίσεις σκαφών αναψυχής (εκτίμηση 6.000 ευρώ).
Για το 2021, η ΕΑΕΕ κατέβαλε σε 25.000 συμβόλαια τεχνικών ασφαλίσεων αποζημιώσεις ύψους 2,29 εκατ. ευρώ για 1.700 ζημιές. Παράλληλα σχηματίστηκε απόθεμα εκκρεμών αποζημιώσεων ύψους 7,21 εκατ. ευρώ. Από αυτές τις ζημιές, ως αίτιο αναφέρεται στο 16,4% η πυρκαγιά και στο 13,6% φυσικές καταστροφές. Οι αυξημένες ζημιές και αποζημιώσεις που καλούνται να καταβάλουν οι ασφαλιστικές, λέει ο πρόεδρος της Επιτροπής Περιουσίας, Αντασφαλίσεων, Μεταφορών και Σκαφών της ΕΑΕΕ, Ερρίκος Μοάτσος, «οφείλεται και στις ζημιές από τα ακραία καιρικά φαινόμενα (κυκλώνας “Ιανός”: βροχοπτώσεις, πλημμύρες, ανεμοστρόβιλος) που επικράτησαν στην Ελλάδα την περίοδο 18-19 Σεπτεμβρίου 2020 (με ιδιαίτερη ένταση στα νησιά του Ιονίου και τη Θεσσαλία). Από το συγκεκριμένο περιστατικό καταγράφηκαν ζημιές και σε εγκαταστάσεις τεχνικών έργων. Το ίδιο είναι πιθανόν να συμβεί και με τα στοιχεία του 2021, καθώς καταγράφονται όλο και πιο συχνά φαινόμενα φυσικών καταστροφών στη χώρα».
Αλλά και σε επίπεδο αμιγώς επιχειρηματικό, η κλιματική αλλαγή κοστίζει πολυεπίπεδα. Ερευνα του Εθνικού Οργανισμού για τον Ωκεανό και την Ατμόσφαιρα καταδεικνύει ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη λειτουργία των επιχειρήσεων εκτιμάται πως θα κοστίζει δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο στις ΗΠΑ. Το ποσό το κάνει συγκεκριμένο η ανάλυση της First Street Foundation για τις επιχειρήσεις στον κλάδο του λιανικού εμπορίου, τα κτίρια γραφείων και τα οικιστικά ακίνητα τύπου πολυκατοικίας. Εκεί, μόνο φέτος εκτιμάται ότι θα χαθούν περισσότερα από 13,5 δισ. δολάρια από ζημιές που συνδέονται με πλημμύρες. Οι υπόλοιπες επιχειρήσεις στις ΗΠΑ θα μπορούσαν να χάσουν συλλογικά έως και 3,1 εκατομμύρια ημέρες λειτουργίας το 2022.
Σε διεθνές επίπεδο, η COP27 εκτιμά φέτος ότι πρέπει να αυξηθεί η χρηματοδότηση στις αναπτυσσόμενες οικονομίες κατά 1 τρισ. δολάρια κατ’ έτος, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση. Αλλά και αυτό δεν μπορεί να αντιστρέψει τις συνέπειες της κρίσης, ούτε το χρέος που φορτώνουν οι χώρες και οι επιχειρήσεις που φλερτάρουν με τη χρεοκοπία λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι τα 16 τρισ. δολάρια που υπολογίζει η επιθεώρηση Science Advances του Κολεγίου Ντάρμουθ ότι ήταν το κόστος τα τελευταία 30 έτη στην παγκόσμια οικονομία, μεγαλώνει. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, αυτό που προκαλεί τη μεγαλύτερη οικονομική ζημιά και καλύπτει το μεγαλύτερο ποσοστό της εκτιμώμενης οικονομικής ζημιάς είναι οι καύσωνες. Τις μεγαλύτερες επιπτώσεις αυτής της κατάστασης τις βιώνουν οι πληθυσμοί των αναπτυσσόμενων χωρών και ειδικά εκείνων που βρίσκονται στις τροπικές περιοχές του πλανήτη.
Δυσοίωνες προβλέψεις
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, βάσει όσων αναφέρονται στην έκδοση «Οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα» (ΕΜΕΚΑ, 2011), σε περίπτωση που ο κόσμος αδιαφορήσει και δεν κάνει τίποτα, το κόστος αντιμετώπισης των επιπτώσεων από την αλλαγή του κλίματος είναι αρκετά τσουχτερό: αναμένεται έως το 2100 να ξεπεράσει τα 700 δισ. ευρώ, εκφρασμένο ως μείωση του ΑΕΠ σε σχέση με το έτος βάσης (2008).
Και ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο στην ελληνική επικράτεια να την πληρώσουν από την κλιματική αλλαγή; Σύμφωνα με την κατάταξη των σημαντικότερων κλιματικών κινδύνων, ο τομέας που αναμένεται να πληγεί περισσότερο από την κλιματική αλλαγή είναι η γεωργία, ενώ οι επιπτώσεις στον τουρισμό και τα παράκτια συστήματα θα επηρεάσουν σημαντικά το εισόδημα των νοικοκυριών και την οικονομία συνολικά. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης ο τομέας των υδάτινων αποθεμάτων λόγω των συνεπειών του στη γεωργία και την ύδρευση.
Εκτιμάται ότι στην Ελλάδα οι επενδύσεις σε μέτρα προσαρμογής οδηγούν σε μείωση του κόστους από την κλιματική αλλαγή σχεδόν κατά 30%. Πολιτικές μετριασμού της κλιματικής αλλαγής είναι, για παράδειγμα, ο φόρος επί των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τα συστήματα εμπορίας εκπομπών, οι οποίες στοχεύουν να διορθώσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να βοηθήσουν τη μετάβαση σε μία οικονομία χαμηλών εκπομπών.
Ωστόσο δεν είναι μόνο οι φυσικοί κίνδυνοι. Υπάρχει και ο κίνδυνος μετάβασης στην πράσινη οικονομία. Αρνητικές επιδράσεις σε οικονομικές δραστηριότητες που εξαρτώνται περισσότερο από την ενέργεια και τον άνθρακα ενέχει ο κίνδυνος μετάβασης, καθώς η καθυστερημένη ή απότομη εφαρμογή κλιματικών πολιτικών με σκοπό τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα θα μπορούσε να έχει αρνητική επίδραση, σύμφωνα με έρευνα της Τράπεζας Πειραιώς. Τόσο ο φυσικός κίνδυνος όσο και ο κίνδυνος μετάβασης μπορούν να επηρεάσουν τον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση και των τραπεζών που έχουν εκτεθεί σε δάνεια και περιουσιακά στοιχεία επιχειρήσεων που αδυνατούν να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους.
Επίδραση θα υπάρχει και στα συστήματα Υγείας όλης της Ευρώπης, καθώς η ρύπανση και η κλιματική αλλαγή προκαλούν προβλήματα υγείας και αύξηση θανάτων. Σύμφωνα με την ΤτΕ, σε ό,τι αφορά τον οικονοµικό αντίκτυπο της κλιµατικής αλλαγής ως προς την επίδρασή της στην υγεία, η έκθεση PESETA αναφέρει ότι για την περίοδο 2011-2040, και χωρίς προσαρµογή, το κόστος της κλιµατικής αλλαγής θα είναι 30 δισ. ευρώ τον χρόνο (µε βάση την αξία της στατιστικής ζωής, η οποία αποτιµάται στα 1,11 εκατ. ευρώ) ή 13 δισ. ετησίως (µε βάση την αξία ενός χρόνου ζωής, η οποία αποτιµάται σε 59.000 ευρώ).
