Ο αριθμός των παθογόνων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν την επόμενη πανδημία έχει αυξηθεί σε περισσότερους από 30 και περιλαμβάνει πλέον τον ιό της γρίπης Α, τον ιό του δάγκειου πυρετού και τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, σύμφωνα με τον επικαιροποιημένο κατάλογο που δημοσίευσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) την περασμένη εβδομάδα. Τώρα, η επιστημονική κοινότητα καλείται, με πυξίδα τη λίστα αυτή, να εστιάσει τις προσπάθειές της στην ανάπτυξη θεραπειών, εμβολίων και διαγνωστικών μεθόδων, ώστε η ανθρωπότητα να μη βρεθεί και πάλι αιφνιδιασμένη και συνεπακόλουθα απροετοίμαστη.
Αλλωστε, για να καταλήξουν στον κατάλογο αυτό, οι ειδικοί μελέτησαν σημαντικές παραμέτρους όπως τη μεταδοτικότητα και τη μολυσματικότητα των παθογόνων που βρίσκονται στο… μικροσκόπιο, σε συνδυασμό με την απουσία ή την περιορισμένη πρόσβαση σε εμβόλια και θεραπείες. Για την ιστορία, δε, η σκληρή αυτή εργασία εκτελέστηκε από περισσότερους από 200 επιστήμονες, οι οποίοι πέρασαν δυο χρόνια αξιολογώντας 1.652 είδη παθογόνων – κυρίως ιούς και βακτήρια –, ώστε να αποφασίσουν ποια αποτελούν εν δυνάμει απειλή για το μέλλον.
Διπλασιασμός. Είναι αξιοσημείωτο επίσης, όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του έγκριτού περιοδικού «Nature», πως οι δύο προηγούμενες αντίστοιχες λίστες του ΠΟΥ, το 2017 και το 2018, συμπεριλάμβαναν περίπου δώδεκα παθογόνα προτεραιότητας, όμως σε διάστημα εφτά ετών οι πιθανοί ύποπτοι για τις πανδημίες που (ίσως)… έρχονται διπλασιάστηκαν.
Πιο συγκεκριμένα και όπως σημειώνουν σε σχετική ανάλυσή τους η καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η βιολόγος, Παναγιώτα Ζαχαράκη, μεταξύ των περισσότερων από 30 παθογόνων προτεραιότητας είναι η ομάδα των κορωνοϊών που είναι γνωστή ως Sarbecovirus (με τον SARS-CoV-, τον ιό δηλαδή που προκάλεσε την παγκόσμια πανδημία Covid-19 να μην απουσιάζει) και του Merbecovirus, ο οποίος περιλαμβάνει τον ιό που προκαλεί το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (MERS).
«Οι προηγούμενες λίστες περιλάμβαναν τους συγκεκριμένους ιούς που προκαλούν σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) και το MERS. Αλλες προσθήκες στον κατάλογο περιλαμβάνουν τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, ο οποίος προκάλεσε παγκόσμιο ξέσπασμα Μpox το 2022 και συνεχίζει να εξαπλώνεται σε θύλακες της Κεντρικής Αφρικής. Ο ιός θεωρείται προτεραιότητα, όπως και ο ιός Variola, ο οποίος προκαλεί ευλογιά, παρά το γεγονός ότι έχει εξαλειφθεί το 1980. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μιας και οι άνθρωποι δεν εμβολιάζονται πλέον τακτικά κατά του ιού και επομένως δεν έχουν ανοσία σε αυτόν, μια απρογραμμάτιστη απελευθέρωσή του θα μπορούσε να προκαλέσει πανδημία», συμπληρώνουν οι ίδιες.
Μια σημαντική, δε, υποσημείωση των συντακτών του ίδιου άρθρου που δημοσιεύτηκε στο Nature είναι πως ο ιός της ευλογιάς θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί από τρομοκράτες ως βιολογικό όπλο.
Ψηλά στη λίστα η γρίπη. Αρκετοί ιοί της γρίπης Α περιλαμβάνονται επίσης στη νέα αυτή λίστα, συμπεριλαμβανομένου του υποτύπου H5, ο οποίος έχει πυροδοτήσει επιδημική έκρηξη σε βοοειδή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παράλληλα και σύμφωνα με τις ελληνίδες ειδικούς, «μεταξύ των πέντε βακτηρίων – όλα προστέθηκαν πρόσφατα – είναι στελέχη που προκαλούν χολέρα, πανώλη, δυσεντερία, διάρροια και πνευμονία. Προστέθηκαν επίσης δύο ιοί τρωκτικών επειδή έχουν μεταπηδήσει στους ανθρώπους, με σποραδική μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο».
Και βέβαια για μία ακόμη φορά, οι επιστήμονες στέκονται στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της αυξημένης αστικοποίησης, δεδομένου πως θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο μετάδοσης αυτών των ιών στους ανθρώπου. Για παράδειγμα ο ιός Nipah που μεταδίδεται από τις νυχτερίδες παραμένει στη λίστα επειδή είναι θανατηφόρος και εξαιρετικά μεταδοτικός στα ζώα και δεν υπάρχουν επί του παρόντος θεραπείες για την προστασία από αυτόν. Επιπρόσθετα, πολλά από τα παθογόνα προτεραιότητας περιορίζονται επί του παρόντος σε συγκεκριμένες περιοχές, αλλά έχουν τη δυνατότητα να εξαπλωθούν παγκοσμίως.
Εκτός όμως από τη λίστα με τα παθογόνα προτεραιότητας, οι ερευνητές δημιούργησαν επίσης – όπως εξηγούν η κ. Ψαλτοπούλου και η κ. Ζαχαράκη – μια ξεχωριστή λίστα με «πρωτότυπα παθογόνα», τα οποία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως είδη πρότυπο για βασικές επιστημονικές μελέτες και την ανάπτυξη θεραπειών και εμβολίων. «Για παράδειγμα, πριν από την πανδημία Covid-19, δεν υπήρχαν διαθέσιμα ανθρώπινα εμβόλια για κανέναν από τους κορωνοϊούς. Η ανάπτυξη εμβολίων για ένα μέλος της οικογένειας θα φέρει εμπιστοσύνη στην επιστημονική κοινότητα ότι είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει μια μεγάλη έκτακτη ανάγκη για τη δημόσια υγεία για αυτούς τους ιούς. Αυτό ισχύει και για τις θεραπείες, αφού για παράδειγμα, πολλά αντιικά φάρμακα δρουν σε μια ολόκληρη ομάδα ιών».
