Οσο ανατριχιαστική κι αν είναι η παραπάνω φράση, άλλο τόσο πραγματική είναι και περιγράφει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα με ομόφυλα ζευγάρια ή και μοναχικούς άνδρες να «ξεχειλώνουν» τα όρια της νομοθεσίας που θεωρείται από τις πλέον φιλελεύθερες στην Ευρώπη.
Ετσι, με ποσά που ξεκινούν από 25.000 και ξεπερνούν ακόμα και τα 120.000 ευρώ, η φάμπρικα μπορεί να παραγγέλνει και να παραδίδει στους πελάτες έτοιμα μωρά τα οποία έχουν κυοφορήσει γυναίκες από την Ουκρανία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και αλλού, συχνά με δραματικά αποτελέσματα στην υγεία τους. Αυτή η φάμπρικα των παρένθετων μητέρων έχει κέρδη άνω των 8,5 εκατ. ευρώ τον χρόνο, ενώ άτομα από όλο τον κόσμο έρχονται στην Ελλάδα για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Φάρμες μωρών
Το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς γίνεται στην Ελλάδα. Ο πρώην πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, καθηγητής Μαιευτικής στο ΕΚΠΑ, Νίκος Βραχνής, έχει εκτιμήσει σε παλαιότερο συνέδριο της Elitour ότι «τουλάχιστον 5.000 άτομα κάθε χρόνο έρχονται στην Ελλάδα για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, αριθμός που μπορεί στο πλαίσιο του ιατρικού τουρισμού να διπλασιαστεί ή και να τριπλασιαστεί τα αμέσως επόμενα χρόνια». Πού πηγαίνουν και τι κάνουν όλοι αυτοί, εάν βάλουμε σε αντιδιαστολή τις 173 αποφάσεις του Πρωτοδικείου Αθηνών με τις οποίες εγκρίθηκε η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή για ισάριθμες περιπτώσεις σε μία δεκαετία (έως το 2015, μια και επίσημα διαθέσιμα στοιχεία δεν υπάρχουν);
Προφανώς και η αποκάλυψη ενός από τα κυκλώματα στα Χανιά το 2023, που φέρεται επί μία δεκαετία να εξαπάτησε περί τα 400 ζευγάρια και να εκμεταλλεύτηκε 200 παρένθετες γυναίκες και δότριες ωαρίων την περασμένη δεκαετία αποτελεί ένα μέρος της απάντησης. Οπως διαπίστωσε η Αστυνομία, η εγκληματική οργάνωση εκμεταλλευόταν γυναίκες που βρίσκονταν σε ευάλωτη θέση και τις χρησιμοποιούσε ως δότριες ωαρίων και παρένθετες μητέρες, ενώ παράλληλα εξαπατούσε ασθενείς μέσω εικονικών εμβρυομεταφορών (εξωσωματικές) και μεσολαβούσε σε παράνομες υιοθεσίες. Σε κάθε περίπτωση, το κύκλωμα έπαιρνε από 60.000 έως και 120.000 ευρώ για τη διαδικασία, αν και στην πιάτσα υπάρχουν και φθηνότερες λύσεις.
Για παράδειγμα, στην περίπτωση του 60μελούς κυκλώματος της Θεσσαλονίκης -όπου εμπλέκονται και τρεις ιδιωτικές κλινικές- οι αμοιβές του κυκλώματος για μια «παραγγελία παιδιού» κυμαινόταν από 25.000 έως 30.000 ευρώ, ανάλογα βέβαια και με τα χαρακτηριστικά του παιδιού. Οι παρένθετες μητέρες αμείβονταν με ποσά που κυμαίνονται από 4.000 έως 6.000 ευρώ, σε τρεις δόσεις συνήθως, για «να μην αλλάξουν γνώμη».
Συνήθως τα κυκλώματα πληρώνουν πιο οικονομικές δότριες ωαρίων, όπως Ρομά και προτιμούν για την παρενθεσία γυναίκες από το πρώην ανατολικό μπλοκ, οι οποίες είτε είναι «επαγγελματίες» (δηλαδή κυοφορούν συχνά ως παρένθετες), είτε βρίσκονται σε απελπισία. Σε συνεννόηση με τους βιολογικούς γονείς, οι παρένθετες μητέρες φιλοξενούνται σε σπίτια τα οποία νοικιάζονται γι’ αυτό τον σκοπό -διαμένουν δηλαδή πολλές παρένθετες μαζί- και μέχρι να γεννήσουν δεν έχουν επαφή με κανέναν από το περιβάλλον τους. Η αμοιβή τους κυμαίνεται από 4.000 έως 8.000 ευρώ και σχεδόν κατά κανόνα δηλώνουν μετανιωμένες μετά την εμπειρία καθώς έχουν καταρρακωθεί, με το ψυχολογικό και σωματικό κόστος να είναι ανυπολόγιστο.
Δικηγόρος μεσάζων
Πέρυσι το Μεικτό Ορκωτό Εφετείο Θεσσαλονίκης καταδίκασε σε φυλάκιση τεσσάρων ετών έναν τοπικό δικηγόρο για μεσολάβηση σε παράνομες υιοθεσίες, με επίκεντρο τη Βόρεια Ελλάδα. Σύμφωνα με τη δικογραφία, ο δικηγόρος, μαζί με άλλα μέλη, σε τουλάχιστον πέντε περιπτώσεις παράνομων υιοθεσιών -η μία το 2014 και οι τέσσερις το 2016- έπειθε τις βιολογικές μητέρες με καταγωγή από τη Βουλγαρία λόγω της οικονομικής τους δυσχέρειας να έρθουν να γεννήσουν σε κλινικές της Ελλάδας δίνοντας στη συνέχεια, αντί μικρής αμοιβής, τα νεογνά για υιοθεσία.
Σύμφωνα με τη δικογραφία, ο καταδικασθείς δικηγόρος εισέπραξε καθαρές αμοιβές οι οποίες ξεπέρασαν τα 32.000 ευρώ. Ο ίδιος στην απολογία του αρνήθηκε την κατηγορία λέγοντας ότι τα χρήματα προορίζονταν για αμοιβές σε κλινικές, συμβολαιογράφους κ.ά.
Αυτό είναι μόνο μια σταγόνα στον ωκεανό της φάμπρικας που έχει στηθεί με τις παράνομες υιοθεσίες. Κυκλώματα πλησιάζουν ζευγάρια τα οποία περιμένουν χρόνια για να υιοθετήσουν ένα παιδί και τα δελεάζουν με μια πρόταση στην οποία είναι δύσκολο να αντισταθούν: «Υπάρχει παιδί, ηλικίας 8 μηνών. Με 18.000 ευρώ μπορεί να γίνει δικό σας, απολύτως νόμιμα».
Πρόκειται για κυκλώματα τα οποία διατηρούν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας «φάρμες» (έτσι ονομάζονται στην αργκό της μαφίας) με γυναίκες από τη Γεωργία, την Ουκρανία, τη Βουλγαρία, ακόμη και Ρομά κ.ά., οι οποίες κυοφορούν με σκοπό να δώσουν το παιδί που θα φέρουν στον κόσμο προς υιοθεσία έναντι -μικρής συνήθως- αμοιβής.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: στην Ελλάδα επιτρέπεται η τεκνοποίηση με παρένθετη μητέρα, δηλαδή γυναίκα που θα κυοφορήσει και θα φέρει στον κόσμο το γονιμοποιημένο ωάριο ενός ζευγαριού ή το γονιμοποιημένο ωάριο τρίτης. Ορίζει ωστόσο ότι αυτή η πράξη, η παρένθετη μητρότητα, δεν είναι εμπορική, αλλά βαθιά αλτρουιστική. Ως εκ τούτου, απαγορεύεται ρητά οποιαδήποτε αμοιβή για την παρένθετη μητέρα, πέρα από την κάλυψη των εξόδων για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, τον τοκετό και τη λοχεία, την αποζημίωση για την αποχή από την εργασία της (10.000 ευρώ), αλλά και ένα ποσό για τη σωματική καταπόνησή της (12.000 ευρώ).
Σε ό,τι αφορά τη βιολογική μητέρα, δηλαδή αυτή της οποίας τα γονιμοποιημένα ωάρια θα μεταφερθούν στο σώμα της παρένθετης που θα κυοφορήσει και θα γεννήσει το παιδί, αυτή θα πρέπει βάσει νόμου να είναι κάτω των 50 ετών και να έχει αποδεδειγμένα προβλήματα υγείας που δεν της επιτρέπουν να κυοφορήσει. Θα πρέπει να δώσει τα ωάριά της στο πλαίσιο θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση ή να κάνει χρήση και ωαρίων δότριας αν κρίνεται απαραίτητο.
Μικρή παρένθεση για μια σημαντική λεπτομέρεια: Αυτή η απόδειξη των προβλημάτων υγείας που υποχρεούται να δώσει η βιολογική μητέρα είναι και το σημείο επάνω στο οποίο πατάει η απαγόρευση χρήσης παρένθετης μητέρας από ομόφυλα ζευγάρια. Η τροπολογία αναφέρει ότι τα ομόφυλα ζευγάρια ανδρών στερούνται του δικαιώματος στη γονεϊκότητα μέσω της παρένθετης μητρότητας, επειδή, όπως αναφέρει το υπουργείο Δικαιοσύνης, «όσον αφορά την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή με μεταφορά ωαρίων στο σώμα άλλης γυναίκας, επέρχονται σημαντικές επεμβάσεις:
1. Δεν συνιστά ιατρική αδυναμία κυοφορίας κατά την έννοια του παρόντος η αδυναμία κυοφορίας λόγω φύλου, και
2. Η δικαστική άδεια ισχύει μόλις η δικαστική απόφαση που την παρέχει καταστεί αμετάκλητη». Το «μπέρδεμα» έγινε επειδή, παρότι δεν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη ώστε τα ομόφυλα ζευγάρια να υιοθετούν με μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (όπως θεωρείται η παρένθετη μητρότητα), έχουν εκδοθεί αντίθετες δικαστικές αποφάσεις για το θέμα.
Η νόμιμη διαδικασία για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, την οποία επιβλέπει η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, προβλέπει ότι το ζευγάρι (οφείλει να είναι ζευγάρι, καθώς απαιτείται και η σύμφωνη γνώμη του πατέρα) προσκομίζει βεβαίωση του υπεύθυνου γιατρού για τους ιατρικούς λόγους που επιβάλλουν υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και ιατρικές εξετάσεις για να βεβαιωθεί ότι πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις, μαζί με τη σχετική αίτηση στο οικείο Πρωτοδικείο.
Αφού το δικαστήριο εκδώσει απόφαση εάν επιτρέπει στο ζευγάρι να προχωρήσει η διαδικασία της παρένθετης κυοφορίας, το ενδιαφερόμενο ζευγάρι αναλαμβάνει να βρει παρένθετη μητέρα (χωρίς παρέμβαση τρίτου), η οποία επίσης πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις (να είναι 25-50 ετών και να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές μεταξύ άλλων).
Μετά την εμβρυοφύτευση -αφού δεν ορίζεται νομικά ο μέγιστος αριθμός που επιτρέπεται μέχρι να είναι επιτυχημένη- και τη γέννηση του παιδιού, οι γονείς, με τη δικαστική απόφαση του Πρωτοδικείου, μπορούν να το δηλώσουν απευθείας στη μερίδα τους, χωρίς άλλες διαδικασίες και αστερίσκους.
Η φάμπρικα
Τα παραπάνω αφορούν την αμιγώς νόμιμη υποβοηθούμενη παραγωγή. Στην πραγματικότητα, μια σειρά από κυκλώματα που δρούσαν και δρουν εκμεταλλευόμενα γυναίκες από την Ουκρανία, τη Μολδαβία, τη Ρουμανία, την Αλβανία, αλλά και Ελληνίδες -κυρίως Ρομά- και την αγωνία ανθρώπων που θέλουν να γίνουν γονείς έχουν μετατρέψει τον χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε βιομηχανία.
Σε μαιευτήρια άνθρωποι του κυκλώματος αναλαμβάνουν να προσεγγίσουν ζευγάρια τα οποία επιλέγουν με βάση την οικονομική κατάστασή τους, αλλά και την απελπισία τους -εάν, για παράδειγμα, έχει μόλις προηγηθεί μια αποβολή- και προτείνουν τη «δουλειά». Αυτό μπορεί να το κάνουν γιατροί και νοσηλεύτριες, ενώ στις περιπτώσεις των ομόφυλων ζευγαριών, των μοναχικών ανδρών, αλλά και των ετερόφυλων ζευγαριών που αναζητούν την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή για λόγους πέραν των ιατρικών (ένας σχετικά κύριος λόγος είναι «για να μη χαλάσει το σώμα» της βιολογικής μητέρας) τον ρόλο αυτών που προσεγγίζουν ή του μεσολαβητή παίζουν δικηγόροι, γιατροί και γενικώς άνθρωποι που κινούνται στους κύκλους των εύπορων.
Πελάτες στα social
Στις περισσότερες περιπτώσεις, πάντως, η αλήθεια είναι ότι τα κυκλώματα δεν χρειάζεται να ψάξουν για πελάτες, αφού οι πελάτες ψάχνουν γι’ αυτά. Σε γκρουπ στα κοινωνικά δίκτυα υπάρχουν δεκάδες αγγελίες ανθρώπων που ζητούν παρένθετη μητέρα. Και επειδή στην Ελλάδα υπάρχει αυτή η χαλαρότητα στη νομοθεσία, ακόμα και μέσω Διαδικτύου, ακόμα και από το εξωτερικό μπορεί κανείς να βρει παρένθετη μητέρα, αφού υπάρχουν δεκάδες κέντρα που παρέχουν αυτή την υπηρεσία.
Για τα ομόφυλα ζευγάρια ανδρών ή τους μοναχικούς άνδρες, τα πράγματα είναι -όσο περίεργο κι αν φαίνεται- ακόμα ευκολότερα.
Στη δεύτερη περίπτωση, ο ένας εκ του ομόφυλου ζευγαριού, ανάλογα με την επιλογή, είτε θα φιλοξενεί την παρένθετη μητέρα καλύπτοντας όλα τα έξοδά της, είτε θα απευθυνθεί σε κύκλωμα που «νοικιάζει» μητέρες. Εάν μιλάμε για κύκλωμα, αυτό προτείνει και τη δότρια ωαρίων με βάση τα χαρακτηριστικά της και το ιατρικό ιστορικό της. Ανεξάρτητα από το πώς θα γίνει η «δουλειά» (επειδή αρκετοί έχουν διαπιστώσει ότι μεγαλώνουν ένα ξένο παιδί, καθώς τους εξαπάτησαν και δεν έγινε καμία εμβρυομεταφορά), η παρένθετη μητέρα πληρώνεται συνήθως με τον μήνα και λαμβάνει τη συνολική αμοιβή μετά την ολοκλήρωση της κύησης.
Αφού γεννηθεί το παιδί, η παρένθετη μητέρα υπογράφει μια σειρά από εξουσιοδοτήσεις προς τον πατέρα, δηλώνοντας ότι δεν επιθυμεί να το μεγαλώσει, καθώς και ότι -συνήθως- επιστρέφει στη χώρα καταγωγής της. Ακολουθούν δικαστήρια στα οποία η όλη υπόθεση παρουσιάζεται ως μια αποτυχημένη σχέση, με τη μητέρα να παρουσιάζεται ως απρόθυμη, ανίκανη και ακατάλληλη να αναλάβει την επιμέλεια του παιδιού. Συνήθως παρουσιάζεται και υπόμνημα της μητέρας, το οποίο αναφέρει ότι δεν επιθυμεί να μεγαλώσει το παιδί της, αλλά ότι θέλει, π.χ., να κυνηγήσει την καριέρα της στο εξωτερικό. Το μειονέκτημα εδώ για τα ομόφυλα ζευγάρια είναι ότι πολύ δύσκολα (έως αδύνατο) θα αναγνωριστεί ως δεύτερος γονιός το άλλο μέλος του ζευγαριού.
Τα… παραρτήματα
Για όσους δεν πάνε στο εξωτερικό -κάτι που έχει τη δυσκολία του, όπως αντιλαμβάνεται κανείς-, υπάρχουν και οι κλινικές ή τα κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην Ελλάδα ή τα… παραρτήματα κέντρων του εξωτερικού. Για παράδειγμα, καθώς η Ουκρανία θεωρείται «πρωτεύουσα» της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αφού η Ρωσία απαγόρευσε τη συμμετοχή αλλοδαπών μετά την έναρξη του πολέμου με την Ουκρανία, πολλές κλινικές της έχουν παραρτήματα και στην Ελλάδα.
Ενα από αυτά, με έδρα στο Κίεβο, μας ενημερώνει ότι «το προτεινόμενο πακέτο για παρένθετη μητρότητα με ωάρια δότριας περιλαμβάνει την προετοιμασία και τη μεταφορά στην Παρένθετη Μητέρα των εμβρύων, τα οποία καλλιεργήθηκαν από ωάρια δότριας που γονιμοποιήθηκαν από το σπέρμα του άνδρα ασθενούς, σε μία από τις κλινικές με τις οποίες συνεργάζεται το κέντρο μας. Το συνολικό κόστος του πακέτου είναι πολύ ελκυστικό σε σύγκριση με τις αντίστοιχες τιμές στην Ελλάδα και είναι μόνο 44.650 δολάρια».
Το κέντρο αναφέρει ότι έχει τη δική του βάση με παρένθετες μητέρες και δότριες ωαρίων. «Ολες οι δότριες ωαρίων είναι φυσικά και πνευματικά υγιείς, η ηλικία τους είναι συνήθως μεταξύ 20-35 ετών, το ιατρικό τους ιστορικό δεν δείχνει αποβολές στο παρελθόν για τις παρένθετες μητέρες και ούτε χρόνιες ή κληρονομικές ασθένειες στην οικογένεια για τις δότριες ωαρίων, η κάθε παρένθετη μητέρα και η κάθε δότρια ωαρίων έχουν τουλάχιστον ένα δικό τους υγιές παιδί. Ακόμη δίνουμε μεγάλη προσοχή στα προσωπικά χαρακτηριστικά των ατόμων που γίνονται δότριες, όλες οι γυναίκες έχουν κανονικά χαρακτηριστικά, καλό σωματότυπο και είναι μορφωμένες. Είμαστε σίγουροι ότι θα βρείτε εύκολα στη βάση δεδομένων μας τη δότρια ωαρίων και την παρένθετη μητέρα που να ταιριάζει στις προτιμήσεις σας. Για να εγγυηθούμε καλά αποτελέσματα και να αποφύγουμε κάθε κίνδυνο, βεβαιωνόμαστε ότι η παρένθετη μητέρα και η δότρια ωαρίων κάνουν πάντοτε νέες εξετάσεις και γενικό τσεκάπ πριν από την έναρξη του προγράμματος».
Το κέντρο εξηγεί ότι η προετοιμασία για τo πρόγραμμα εμβρυομεταφοράς διαρκεί συνήθως έναν μήνα από τη στιγμή της υπογραφής των συμβάσεων και την επιβεβαίωση της υποψήφιας παρένθετης μητέρας και της δότριας ωαρίων. Οι κύκλοι της δότριας ωαρίων και της παρένθετης μητέρας συγχρονίζονται με τη μέγιστη προσοχή και φροντίδα. Συνήθως οι δότριες ωαρίων παράγουν περίπου 12-18 ωάρια σε έναν κύκλο.
Ολα τα ωάρια που συλλέγονται από τη δότρια που συμμετέχει στο πρόγραμμα θα γονιμοποιηθούν με το σπέρμα του δότη, τα έμβρυα θα καλλιεργηθούν έως το στάδιο των βλαστοκυττάρων και μετά έως τρία έμβρυα υψηλής ποιότητας μεταφέρονται στη μήτρα της παρένθετης μητέρας. Τα εναπομείναντα έμβρυα μπορούν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντική θεραπεία.
Δύο εβδομάδες μετά την εμβρυομεταφορά, η παρένθετη μητέρα κάνει μία εξέταση αίματος εγκυμοσύνης, για να προσδιοριστεί αν η προσπάθεια ήταν επιτυχής και η εγκυμοσύνη επιτεύχθηκε. Μετά την επιβεβαίωση της εγκυμοσύνης, συντονίζεται πλήρως η παρένθετη μητέρα (καθημερινή διατροφή, τακτικά τσεκάπ, εξετάσεις κ.ά.), ενώ διευθετούνται όλα τα θέματα που σχετίζονται με την κλινική και μετά τη γέννηση του μωρού, τα έγγραφα για το πιστοποιητικό γεννήσεώς του και για την πρεσβεία.
