Ασαφείς απαντήσεις για τους λόγους για τους οποίους κατέγραψε ως αιτία θανάτου της Μαλένας την ηπατική ανεπάρκεια έδωσε ενώπιον της 35ης ανακρίτριας η ιατροδικαστής Χριστίνα Τσάκωνα. Η ίδια επεσήμανε ότι δεν προχώρησε σε λεπτομερή και επιστημονική διάγνωση επειδή προτίμησε τα «απλά ελληνικά», ενώ σημείωσε ότι δεν είναι σε θέση να αιτιολογήσει το τι προκάλεσε την υποξία στο μικρό κορίτσι.
Παράλληλα προσπάθησε να δικαιολογηθεί για το εντύπωμα στο δεξιό μάγουλο, το οποίο… ξέχασε να καταγράψει στην έκθεσή της και αποκαλύφθηκε από τις φωτογραφίες-ντοκουμέντο που αποκάλυψε η «Μ». Αποκάλυψε, δε, ότι μετά τη δημοσιοποίηση των ντοκουμέντων από την εφημερίδα μας η Ρούλα Πισπιρίγκου επικοινώνησε μαζί της!
ΕΡ. Σας επιδεικνύω και σας αναγιγνώσκω αφενός τη με αρ. πρωτ. 241/19 ιστολογική εξέταση του καθηγητή Εμμ. Αγαπητού επί των σπλάχνων της Δασκαλάκης Μαρίας-Ελένης, στο πτώμα της οποίας διενεργήσατε τη νεκροψία και νεκροτομή και συντάξατε την αντίστοιχη ιατροδικαστική σας έκθεση, και αφετέρου την από 10.5.2022 ανασκόπηση των οικείων ιστολογικών πλακιδίων από τον ιατρό παθολογοανατόμο Χρήστο Ευτυχιάδη. Διαπιστώνετε κάποια διαφορά στα ευρήματα αυτών των δύο και σε καταφατική περίπτωση ποια;
ΑΠ. Επειδή δεν έχω ειδικές γνώσεις παθολογοανατομικής, δεν δύναμαι να απαντήσω στο ερώτημά σας με επιστημονικά κριτήρια. Καθ’ ύλην αρμόδιος είναι ο παθολογοανατόμος. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι παραμένει ως κύριο εύρημα η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση των ηπατικών κυττάρων, την οποία ο δεύτερος παθολογοανατόμος αναφέρει και ως καθολική. Αναφέρει κάποια επιπλέον στοιχεία, τα οποία δεν μπορώ να χαρακτηρίσω λόγω του ότι δεν έχω αυτή την ειδικότητα. Το κύριο εύρημα παραμένει το ίδιο, με μία μικρή διαφοροποίηση στον χαρακτηρισμό.
ΑΠ. Η υποξική αιτιολογία προκύπτει από το ήπαρ, γιατί αυτή η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση μπορεί να οφείλεται ή σε υποκαλιαιμία ή σε υποξία. Αν ήταν υποκαλιαιμία η αιτία, θεωρώ ότι θα υπήρχαν ενδείξεις και σε άλλα όργανα. Σχετικά με τις αιτίες της εκτεταμένης κενοτοπιώδους εκφύλισης σάς εγχειρίζω και ένα αντίγραφο αποσπάσματος του βιβλίου «Γενικής Παθολογικής Ανατομικής» του Ν. Ξ. Παπαχαραλάμπους.
ΕΡ. Για ποιο λόγο δεν αποδώσατε και στην ιατροδικαστική σας έκθεση την ανωτέρω πλήρη εργαστηριακή περιγραφή, εφόσον και σε αυτήν περιλαμβάνεται ο όρος ηπατική ανεπάρκεια που, σύμφωνα με την ίδια ως άνω ένορκη κατάθεσή σας, θεωρήσατε ότι θα ήταν πιο κατανοητός και σαφής και από άτομα που δεν έχουν σχέση με την ιατρική;
ΑΠ. θεώρησα ότι έπρεπε να το δώσω απλά, ώστε να είναι κατανοητό σε όλους, δεδομένου ότι συμπεριλαμβανόταν στην ιατροδικαστική έκθεση η παθολογοανατομική εξέταση, στην οποία γίνεται λόγος για εκτεταμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση ηπατικών κυττάρων.
ΕΡ. Σύμφωνα με την ίδια ως άνω ένορκη κατάθεσή σας, παράγοντες που δύνανται να προκαλέσουν το εν λόγω εύρημα ήταν «ηπατική ανεπάρκεια, συνεπεία εκτεταμένης κενοτοπιώδους εκφύλισης ήπατος, υποξικής αιτιολογίας», είναι η έκθεση του οργανισμού σε παρατεταμένη υποξία. Η παρατεταμένη αυτή υποξία, στην οποία αναφέρεστε, τι είναι και πού οφειλόταν;
ΑΠ. Η παρατεταμένη υποξία είναι σταδιακή μείωση του οξυγόνου στους ιστούς. Απαντάται σε εργώδεις τοκετούς, όπου παρατηρείται περιγεννητική υποξία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν βρέθηκε το αίτιο, ούτε προέκυψε από κάποια τοξικολογική εξέταση.
ΕΡ. Επίσης σύμφωνα με την ίδια ως άνω κατάθεσή σας, εν προκειμένω ένα έντονο πνευμονικό οίδημα δύναται να αποδοθεί σε παραμέτρους που αφορούν τη νόσο και να επιφέρουν παρατεταμένη υποξία με ανάλογη βλάβη – κενοτοπιώδη εκφύλιση. Σε ποιες παραμέτρους, ποιας νόσου αναφέρεστε;
ΑΠ. Από τη στιγμή που δεν μπορούσα να βρω κάτι και δεν μπορούσα επιστημονικά να τεκμηριώσω τον λόγο της παρατεταμένης υποξίας, προσπάθησα να κάνω έναν συλλογισμό, που οφειλόταν σε παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς. Δεδομένου ότι το παιδί είχε λευχαιμία και ήταν υπό χημειοθεραπεία, θεώρησα ότι λόγω της νόσου, των φαρμάκων και της θεραπείας θα υπήρξε κάποια παράμετρος, την οποία δεν ξέρω και δεν μπορώ να προσδιορίσω.
ΕΡ. Ομοίως σύμφωνα με την ίδια ως άνω ένορκη κατάθεσή σας «θα μπορούσε συνεπεία της 9ήμερης νοσηλείας του το παιδί για κάποιο λόγο να κάνει μία αρρυθμία – βραδυκαρδία, να δημιουργηθεί το πνευμονικό οίδημα, το οποίο θα οδηγούσε σε κατάσταση υποξίας και ακολούθως να δημιουργηθεί η βλάβη στο ήπαρ». Εννοείτε σε κάθε περίπτωση από μόνο το γεγονός νοσηλείας 9 ημερών ήταν τυχόν η νοσηλεία που είχε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά;
ΑΠ. Συγκεκριμένα επειδή το παιδί ήταν υπό χημειοθεραπεία, ένατη μέρα εφόδου, ανοσοκατεσταλμένο, οπότε επιρρεπές σε οποιαδήποτε κατάσταση. Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε ήταν υπό στενή παρακολούθηση.
ΕΡ. Διευκρινιστικά, δηλαδή, θεωρείτε ότι το πνευμονικό οίδημα επέφερε την κενοτοπιώδη εκφύλιση του ήπατος.
ΑΠ. Το πνευμονικό οίδημα οδηγεί σε κατάσταση υποξίας και η υποξία στη βλάβη στο ήπαρ.
ΕΡ: Γιατί δεν αναγράψατε ως αιτία θανάτου «πνευμονικό οίδημα»;
ΑΠ. Το πνευμονικό οίδημα συναντάται σε πολλούς θανάτους, π.χ. είτε σε τροχαίο, είτε σε πτώση από ύψος, είτε σε ναρκωτικά, είτε σε θανάτους που οφείλονται σε καρδιακά νοσήματα. Είναι γενικός κλινικός όρος, οπότε δεν αναγράφεται ως αιτία θανάτου. Μπορεί να αναγραφεί ως προσωρινή αιτία θανάτου, μέχρι να βγουν τα παθολογοανατομικά και τοξικολογικά ευρήματα, ούτως ώστε να δοθεί και η τελική αιτία θανάτου.
ΕΡ. Η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση συνιστά ειδικό εύρημα; Είναι μία θανατηφόρα και δη άμεσα θανατηφόρα βλάβη του ήπατος;
ΑΠ. Η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι πιο ειδικό εύρημα σε σχέση με το πνευμονικό οίδημα. Στη συγκεκριμένη παθολογοανατομική εξέταση ήταν και το μοναδικό. Θεωρώ ότι αν δεν αρθεί το αίτιο που προκαλεί την εκτεταμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση, αυτό οδηγεί σταδιακά σε νέκρωση των ηπατικών κυττάρων και τελικά στον θάνατο.
ΕΡ. Πόσο άμεσα;
ΑΠ. Πόσο άμεσα μπορεί να επιφέρει τον θάνατο δεν το γνωρίζω. Αυτή η κενοτοπιώδης όμως εκφύλιση που οφείλεται στην υποξία, βάσει πειραμάτων σε ζώα, θέλει από σαράντα λεπτά και πάνω, και πάλι με κάθε επιφύλαξη, γιατί δεν είναι το αντικείμενό μου.
ΕΡ. Εφόσον το πνευμονικό οίδημα δεν συνιστά ειδικό εύρημα, ενώ καταθέσατε ότι από αυτό προήλθε η βλάβη στο ήπαρ, αναζητήσατε την αιτία πρόκλησης του πνευμονικού οιδήματος;
ΑΠ. Δεν προέκυψε από την παθολογοανατομική εξέταση. Στην τελευταία αναγράφεται ότι η καρδιά είναι καλώς διαπλασμένη χωρίς αλλοιώσεις.
ΕΡ. Η αρρυθμία – βραδυκαρδία μπορεί σε κάθε περίπτωση να δημιουργήσει πνευμονικό οίδημα;
ΑΠ. Από κάπου πρέπει να ξεκινήσει. Μπορεί μια αρρυθμία βραδυκαρδία να οδηγήσει σε καρδιακή κάμψη, πτώση της πίεσης, με τελικό επακόλουθο το πνευμονικό οίδημα.
ΕΡ. Υπάρχει κάποιος προσδιορισμός χρόνου που η αρρυθμία καταλήγει σε πνευμονικό οίδημα;
ΑΠ. Δεν το γνωρίζω.
ΕΡ. Η αρρυθμία – βραδυκαρδία, στην οποία αναφέρεστε στην προαναφερόμενη κατάθεσή σας, τέτοια ώστε να δημιουργηθεί το πνευμονικό οίδημα, θα είχε αφήσει κάποιο αποτύπωση στην ιστολογική εξέταση του αντίστοιχου οργάνου, δηλαδή της καρδιάς;
ΑΠ. Η αρρυθμία δεν αφήνει εύρημα στην παθολογοανατομική εξέταση. Αυτό με κάθε επιφύλαξη από τις γενικές μου γνώσεις. Αρμόδιος θα ήταν να απαντήσει ο παθολογοανατόμος.
ΕΡ. Το πνευμονικό οίδημα το οποίο διαπιστώσατε, ποια κλινική εικόνα έχει. Δηλαδή ήταν εφικτό να γίνει αντιληπτό ότι επερχόταν ή είχε επισυμβεί, ακόμα και χωρίς ακτινολογικές ή εργαστηριακές εξετάσεις;
Υπήρχε χρόνος ανάταξής του, υπό το δεδομένο ότι το συγκεκριμένο παιδί νοσηλευόταν;
ΑΠ. Δεν ξέρω το συγκεκριμένο πνευμονικό οίδημα στο συγκεκριμένο παιδί τι εικόνα έδειξε. Γενικά ένα πνευμονικό οίδημα με βάση τη βιβλιογραφία παρουσιάζεται με δύσπνοια, κόπωση και σε τελικό στάδιο βήχα με φλέματα με ροδίζουσα χροιά. Δεν ξέρω αν ήταν εφικτό να γίνει αντιληπτό το πνευμονικό οίδημα, γιατί δεν ξέρω τι εικόνα παρουσίασε. Συνεπώς δεν μπορώ να γνωρίζω αν υπήρχε και χρόνος ανάταξής του.
ΕΡ. Επί πνευματικού οιδήματος υφίσταται εκροή αιματηρού υγρού;
ΑΠ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν το γνωρίζω. Γενικά σας είπα ότι μπορεί να υπάρχουν βήχας και αιματηρά πτύελα, αλλά αυτό διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση.
ΕΡ. Ποιες είναι οι αιτίες που προκαλούν ηπατική ανεπάρκεια;
ΑΠ. Αυτές είναι πολλές και δεν μπορώ να τις εκθέσω με επιστημονική ασφάλεια.
ΕΡ. Η ικτερική χροιά δέρματος απαντάται σε κάθε περίπτωση ηπατικής ανεπάρκειας;
ΑΠ. Όχι.
ΕΡ. Σύμφωνα με την προαναφερόμενη από 27.5.2022 ένορκη κατάθεσή σας δεν διαπιστώσατε ικτερική χροιά του δέρματος της Μαρίας-Ελένης Δασκαλάκη, το επιβεβαιώνετε;
ΑΠ. Ναι, το επιβεβαιώνω.
ΕΡ. Είναι δυνατόν να επέλθει θάνατος και δη αιφνίδια από ηπατική ανεπάρκεια χωρίς προηγούμενη εμφάνιση συμπτωμάτων ή άλλη συνοδό παθολογική κατάσταση;
ΑΠ. Δεν μπορώ να σας απαντήσω με επιστημονική ασφάλεια. Μπορεί να σας απαντήσει ο ηπατολόγος.
ΕΡ. Στην προαναφερόμενη από 27.5.2022 ένορκη κατάθεσή σας καταθέτετε ότι, με κάθε επιφύλαξη, αν λάβετε υπόψη την προγενέστερη καλή εικόνα του παιδιού που σας ανέφεραν και τα αποτελέσματα της παθολογοανατομικής εξέτασης, δίνεται η εντύπωση ότι το πρόβλημα δεν ήταν χρόνιο, «αλλά προέκυψε κάτι οξύ». Μπορείτε να προσδιορίσετε τι είναι αυτό το «οξύ» που θα μπορούσε να έχει προκύψει και στο οποίο αναφέρεστε;
ΑΠ. Δεν μπόρεσε να βρεθεί το αίτιο που να μου δηλώνει σε τι οφειλόταν όλη αυτή η κατάσταση της υποξίας που οδήγησε στην κεραυνοβόλο εκτεταμένη ηπατική βλάβη.
ΕΡ. Σύμφωνα με την από 20.1.2022 ένορκη κατάθεσή της η ιατρός του νοσοκομείου νοσηλείας του ανωτέρω παιδιού Ν. Μ. εξέτασε το ίδιο ως άνω παιδί γύρω στις 12.00 της 13.4.2019, διαπιστώνοντας ότι ήταν σε άριστη γενική κατάσταση, δεν προβλημάτιζε η κλινική της εικόνα, ήταν ζωηρή και ευδιάθετη. Σύμφωνα με την από 26.4.2022 ένορκη κατάθεσή του, ο ιατρός του ίδιου νοσοκομείου Α. Π. στις 12.4.2019 εξέτασε το παιδί λεπτομερώς, πριν και μετά τη χημειοθεραπεία, χωρίς να διαπιστώσει πρόβλημα, ενώ στις 13.4.2019 περί ώρα 14.30 συνάντησε το παιδί με τους γονείς του στην παιγνιοθεραπεία και καταθέτει ότι το ίδιο παιδί ήταν τέλεια και κάτι έτρωγε, νομίζω σουβλάκι, χωρίς να είμαι σίγουρος», ενώ οι γονείς δεν του ανέφεραν τίποτα απολύτως. Τέλος, σύμφωνα με την από 3.5.2022 ένορκη κατάθεση της νοσηλεύτριας του προαναφερόμενου νοσοκομείου κ. Κ., η τελευταία περί ώρα 16.10 της 13.4.2019 εισήλθε στον θάλαμο του παιδιού, έκανε αλλαγή του ορού, παρατήρησε το παιδί ότι κοιμόταν και ανέπνεε κανονικά, ενώ η μητέρα του παιδιού της ανέφερε ότι δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα και ότι το παιδί ήταν ήσυχο και κοιμόταν. Περί ώρα 17.15 ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό ειδοποιείται και αρχίζει προσπάθεια ανάνηψης του παιδιού, αφού έχει διαπιστωθεί ότι ήταν απνοϊκό, άσφυγμο και με μυδρίαση. Σε αυτό το πλαίσιο, εάν μέχρι ώρα 15.10 της 13.4.2019 το παιδί είχε την προπεριγραφόμενη εικόνα, περί ώρα 17.15 το αργότερο της ίδιας ημέρας, τι αιφνίδιο, οξύ και άμεσα θανατηφόρο, σχετιζόμενο με το ήπαρ, θα μπορούσε να ανακύψει;
ΑΠ. Θα απαντούσα πάλι ότι προκλήθηκε η υποξία, χωρίς όμως να γνωρίζω το αίτιό της.
ΕΡ. Διενεργώντας τη νεκροψία-νεκροτομή που ενδιαφέρει την προκειμένη υπόθεση και συντάσσοντας τη σχετική ιατροδικαστική σας έκθεση, σας είχε τεθεί υπόψη ο ιατρικός φάκελος του νηπίου, τα αποτελέσματα τυχόν εν ζωή εργαστηριακών εξετάσεων ή και η φαρμακευτική αγωγή που ακολουθούσε το ίδιο παιδί;
ΑΠ. Όχι, δεν μου είχε διαβιβαστεί.
ΕΡ. Είθισται να ζητάτε τον ιατρικό φάκελο;
ΑΠ. Δεν είναι στο πρωτόκολλο της καθημερινής ιατροδικαστικής διερεύνησης. Κάθε σορός συνοδεύεται από την αναγγελία θανάτου, στην οποία περιλαμβάνεται ένα σύντομο ιστορικό, και την παραγγελία για τη νεκροψία.
ΕΡ. Πότε μπορεί να ζητήσετε τον ιατρικό φάκελο ενός θανόντος;
ΑΠ. Αυτό είναι σπάνιο, όταν δεν προκύπτει αιτία θανάτου.
Η ανακρίτρια κάνει μια αναφορά στο ιστορικό νοσηλείας της Μαλένας. Ρωτά την κ. Τσάκωνα σε ποια σημειώματα υπάρχει κάποιο από τα στοιχεία που να καταδεικνύει βλάβη στο ήπαρ.
ΑΠ. Αυτά που βλέπουμε είναι τα ηπατικά ένζυμα, δηλαδή το SGPT, SGOT, FGT και τους ηλεκτρολύτες. Αυτά μέχρι και τις 12.4.2019 ήταν σε φυσιολογικές τιμές. Αν λόγω της χημειοθεραπείας υπήρξε κάτι πρόσθετο που θα έπρεπε να διερευνηθεί, αυτό το έκριναν οι θεράποντες γιατροί.
ΕΡ. Εν γένει, στις ιατροδικαστικές εκθέσεις νεκροψίας-νεκροτομής που συντάσσετε υποχρεούστε ή είθισται να καταγράφετε όλες τις τυχόν κακώσεις που μπορεί να διαπιστώσετε σε ένα πτώμα;
ΑΠ. Ναι.
ΕΡ. Στην από 27.5.2022 ένορκη κατάθεσή σας στη Διεύθυνση Ασφαλείας αναφέρεστε σε εύρημα στη δεξιά ζυγωματική χώρα, το οποίο, όπως καταθέτετε, δεν περιγράψατε, αλλά προκύπτει από τις φωτογραφίες που είχαν ληφθεί από τη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών. Για ποιο λόγο δεν περιγράψατε στην ιατροδικαστική σας έκθεση και το εύρημα αυτό;
ΑΠ. Το εύρημα αυτό δεν ήταν εμφανές, επειδή ήταν αχνό κατά τη νεκροψία μου. Όμως αυτό διατυπώθηκε καλύτερα στις φωτογραφίες της ΔΕΕ. Δεν είναι ασύνηθες ένα αχνό εύρημα, που δεν είναι και χαρακτηριστικό εγκληματικής ενέργειας, να το βλέπω από φωτογραφίες που τραβάω και εγώ η ίδια.
ΕΡ. Από τα στοιχεία της δικογραφίας προκύπτει ότι έγινε προσπάθεια ανάνηψης με ΑΜΒU, μαλάξεις και στη συνέχεια με διασωλήνωση. Σύμφωνα με το έγγραφο του ΕΚΑΒ που σας επιδεικνύω ο ασκός ανάνηψης (AMBU) είναι κατασκευασμένος στην περιοχή επαφής με τον ασθενή από μαλακή σιλικόνη, υλικό απολύτως ατραυματικό. Οι μικροεκδορές στη ρινική χώρα που έχετε καταγράψει στην ιατροδικαστική σας έκθεση, στην προκείμενη περίπτωση, συγκεκριμένα σε ποια φάση του χειρισμού καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης πιστεύετε ότι προήλθαν;
ΑΠ. Δεν γνωρίζω. Μπορεί να προήλθαν κατά τις προσπάθειες των γιατρών να επαναφέρουν το παιδί.
ΕΡ. Στην προαναφερόμενη ένορκη κατάθεσή σας διευκρινίζετε ότι οι εν λόγω μικροεκδορές στη ρινική χώρα και δη στο ριζορίνιο «είναι πέριξ της ώρας θανάτου γενόμενες». Όταν λέτε πέριξ μπορείτε να διευκρινίσετε περαιτέρω αν αυτές έγιναν προς ή μετά θάνατον;
ΑΠ. Στην ιατροδικαστική έχουμε τις προς, τις πέριξ και τις μετά θανάτου. Αυτές οι εκδορές έγιναν πέριξ της ώρας θανάτου, δηλαδή κατά τη διάρκεια της αναζωογόνησης.
ΕΡ. Όταν ξεκίνησε η αναζωογόνηση και μέχρι να λήξει η διάρκειά της, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό καταθέτει ότι το παιδί ήταν άσφυγμο, απνοϊκό, με μυδρίαση, τα άκρα δεν ήταν θερμά και κατά τη διάρκεια της αναζωογόνησης άρχισε να εμφανίζει υποστάσεις. Δηλαδή δεν προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της αναζωογόνησης το παιδί επανήλθε. Μπορείτε βάσει αυτού να γίνετε πιο συγκεκριμένη ως προς το γεγονός ότι οι εκδορές έγιναν πέριξ της ώρας θανάτου;
ΑΠ. Ναι. Έγιναν πέριξ προς μεταθανάτια, όχι προθανάτια λόγω της χροιάς τους.
ΕΡ. Η κυάνωση ονύχων χειρών που καταγράφετε στην ιατροδικαστική σας έκθεση πού μπορεί να αποδίδεται;
ΑΠ. Αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει καλή οξυγόνωση, που όμως συναντάται σε πολλές αιτίες θανάτου.
ΕΡ. Τα ευρήματα από τη νεκροψία-νεκροτομή, τοξικολογικές και ιστολογικές εξετάσεις, σε συνδυασμό με τα ανωτέρω αναφερόμενα στοιχεία από τον ιατρικό φάκελο της Μαρίας-Ελένης Δασκαλάκη συνάδουν με ασφυκτικό θάνατο;
ΑΠ. Δεν συνάδουν, γιατί δεν υπάρχουν παθογνωμικά ευρήματα ασφυξίας και κακώσεις.
ΕΡ. Ποια θα ήταν τα παθογνωμικά ευρήματα;
ΑΠ. Ασφυκτικές κηλίδες στους πνεύμονες, που είναι το διαγνωστικά κριτήριο, στο περικάρδιο, στους επεφυκότες και πολλές φορές και στην επικράνιο απονεύρωση στο κεφάλι και στα μαλακά μόρια της κεφαλής. Επίσης μπορούν να παρατηρηθούν ασφυκτικές κηλίδες στις ωμοπλατιαίες χώρες.
ΕΡ. Τα παθογνωμικά αυτά ευρήματα υπάρχουν σε κάθε περίπτωση ασφυκτικού θανάτου, δηλαδή επί ασφυκτικού θανάτου είτε ενήλικα είτε παιδιού ανεξαρτήτως ηλικίας;
ΑΠ. Το διαγνωστικό των πνευμόνων, που προανέφερα, πάντα. Υπάρχουν περιπτώσεις στη βιβλιογραφία που σε βρέφη μακροσκοπικά δεν επισκοπούνται αυτές οι ασφυκτικές κηλίδες.
ΕΡ. Παρατηρούνται δηλαδή μικροσκοπικά;
ΑΠ. Αυτό δεν το γνωρίζω. Ο παθολογοανατόμος μπορεί να το απαντήσει.
ΕΡ. Με βάση τις γνώσεις και την εμπειρία σας, πόσος χρόνος απαιτείται για να επέλθει ο θάνατος σε παιδί και δη νήπιο όταν αποφράσσονται οι αεροφόροι οδοί;
ΑΠ. Αυτό είναι υποκειμενικό. Γενικά βάσει της βιβλιογραφίας σε ενήλικες 5 με 7 λεπτά το ανώτατο. Σε παιδιά δεν γνωρίζω.
Η ανακρίτρια παρέθεσε καταθέσεις ιατρών και νοσηλευτριών ότι περίπου στις 17.15 η Μαλένα ήταν άσφυγμη, απνοϊκή, με μυδρίαση και τα άκρα της δεν ήταν θερμά. Επίσης εντατικολόγος διαπίστωσε 8-10 λεπτά αργότερα ότι το παιδί ήταν άσφυγμο, απνοϊκό, χωρίς αρτηριακή πίεση, κάρες σε μυδρίαση χωρίς φωτοκινητικό αντανακλαστικό, ωχρό προς κυανό δέρμα και με σχετικά ψυχρά άκρα, δηλαδή νεκρά. Κατά τη διάρκεια της ανάνηψης του παιδιού από τον ίδιο, συνολικής διάρκειας περί των 45 λεπτών, άρχισαν να εμφανίζονται στο σώμα του παιδιού υποστάσεις. Ρώτησε την ιατροδικαστή αν μπορεί να προβεί σε εκτίμηση ως προς τον χρόνο θανάτου της Μαλένας. Η ίδια απάντησε ότι δεν γνωρίζει.
ΕΡ. Οι γονείς του παιδιού ήλθαν σε επικοινωνία με εσάς; Σε καταφατική περίπτωση, μπορείτε να προσδιορίσετε πότε και ποιο ήταν το περιεχόμενο της επικοινωνίας αυτής;
ΑΠ. Η μητέρα του παιδιού ήρθε σε επικοινωνία με μένα, πρέπει να ήταν γύρω στα τέλη Φεβρουαρίου, όταν βγήκε στη δημοσιότητα η φωτογραφία του παιδιού και με ρώτησε για τις εκδορές. Δεν θυμάμαι ακριβώς τι με ρώτησε.
ΕΡ. Δεν σας προξένησε εντύπωση η επικοινωνία της μητέρας τρία χρόνια περίπου μετά τον θάνατο, ώστε να θυμάστε περισσότερα στοιχεία από αυτή την επικοινωνία;
ΑΠ. Μου προξένησε εντύπωση, αλλά επειδή είχε γίνει θέμα με τη φωτογραφία του παιδιού της στην τηλεόραση, δεν μου φάνηκε τόσο παράξενο. Δεν θυμάμαι όμως τι συζητήσαμε για τις μικροεκδορές.
ΕΡ. Με βάση τα ευρήματα από τη νεκροψία-νεκροτομή, τοξικολογικές και ιστολογικές εξετάσεις, σε συνδυασμό με τα ανωτέρω αναφερόμενα στοιχεία από τον ιατρικό φάκελο και τις καταθέσεις των δύο ιατρών και της νοσηλεύτριας που σας προανέφερα, και την αιτία που αποδώσατε εργαστηριακά στην ΥΔΕΖΙ, εμμένετε στην αιτία θανάτου που καταγράψατε στην ιατροδικαστική σας έκθεση, περί του ότι ο θάνατος της Μαρίας-Ελένης Δασκαλάκη επήλθε συνεπεία ηπατικής ανεπάρκειας;
ΑΠ. Όχι, θέλω να τη διατυπώσω διαφορετικά, και όχι χρησιμοποιώντας κλινικά όρια. Δηλαδή ως αιτία θανάτου θα κατέγραφα κεραυνοβόλο εκτεταμένη ηπατική βλάβη – εκτεταμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση ηπατικών κυττάρων σε έδαφος υποξίας.
ΕΡ. Δηλαδή είναι μόνο θέμα διατύπωσης εκφραστικά;
ΑΠ. Ναι. Ήθελα να δείξω ότι υπάρχει αυτή η κεραυνοβόλος ηπατική βλάβη.
ΕΡ. Από τη φράση «συνεπεία ηπατικής ανεπάρκειας» πώς καταδεικνύεται το κεραυνοβόλο της ηπατικής βλάβης;
ΑΠ. Δεν καταδεικνύεται. Γι’ αυτόν τον λόγο το αναδιατυπώνω, για να δείχνει το κεραυνοβόλο.
ΕΡ. Τι εννοείτε με τον όρο «κεραυνοβόλο»;
ΑΠ. Κάτι οξύ κεραυνοβόλο που προκάλεσε την ηπατική βλάβη στο πλαίσιο της υποξίας, για την αιτία της οποίας δεν βρέθηκε κάποια στοιχείο.
ΕΡ. Εφόσον δεν βρέθηκε κάποιο στοιχείο, γιατί δεν αναζητήσατε τον ιατρικό φάκελο της Μαλένας;
ΑΠ. Γιατί δεν θα προέκυπτε κάτι σχετικά με το αίτιο από αυτόν, γιατί οι δικές μου τοξικολογικές εξετάσεις δεν έδειξαν κάτι.
ΕΡ. Επειδή αναφέρετε την κεραυνοβόλο εκτεταμένη ηπατική βλάβη ως αιτία θανάτου, ενώ μας έχετε πει ότι δεν μπορείτε να απαντήσετε με επιστημονική ασφάλεια για το αν μπορεί να επέλθει θάνατος και δη αιφνίδιος, από ηπατική ανεπάρκεια, τελικά το κεραυνοβόλο είναι αιτία αιφνίδιου θανάτου από ηπατική ανεπάρκεια; Συνδέεται το κεραυνοβόλο με το αιφνίδιο;
ΑΠ. Αν δεν υπάρχει άρση της αιτίας που το προκαλεί, ναι. Στην προκειμένη περίπτωση σας είπα ότι το κεραυνοβόλο προήλθε από την υποξία, αλλά για την αιτία της υποξίας δεν γνωρίζω.
