Καταθέτοντας ενώπιον της 35ης τακτικής ανακρίτριας για την υπόθεση δολοφονιών Μαλένας και Ίριδας οι επιστήμονες έδωσαν συγκεκριμένες περιγραφές για τα ευρήματα τα οποία βρέθηκαν και οδηγούν σε ασφυξία, εξηγώντας εν πολλοίς την τακτική λάσπης που εξαπέλυσε εναντίον τους ο νέος δικηγόρος της Πισπιρίγκου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο παθολογοανατόμος Χρήστος Ευτυχιάδης, ο οποίος διενήργησε την ιστολογική επανεκτίμηση όσον αφορά τα δύο μικρότερα κορίτσια της οικογένειας Δασκαλάκη, είπε μεταξύ άλλων ότι σε έναν ασφυκτικό θάνατο τα ευρήματα είναι «πάνω – κάτω αυτά που παρουσιάστηκαν στη Μαλένα.
Κατάθεση
Στην αρχική του κατάθεση που έδωσε στις 2/9/2022 στην 35η ανακρίτρια ο κ. Ευτυχιάδης ρωτήθηκε αρχικά για το αν υπάρχει διαφορά μεταξύ ανασκόπησης και επανεκτίμησης ή είναι απλώς θέμα διατύπωσης: «Είναι διαφορετικοί οι όροι. Στην περίπτωση της Μαλένας έγινε ανασκόπηση ιστολογικών πλακιδίων, διότι τα σπλάχνα είχαν αποτεφρωθεί, ως όφειλε να γίνει, οπότε γι’ αυτό μιλάμε για ανασκόπηση. Ενώ στην περίπτωση του αβάπτιστου βρέφους έγινε επανεκτίμηση και σε υπολείμματα σπλάχνων που διατηρούνταν ακόμα. Είναι απλά μια πληρέστερη διατύπωση της εξέτασης που διατήρησα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αν κάποιος έγραφε επανεκτίμηση και στις δύο περιπτώσεις, αυτό θα σήμαινε κάτι διαφορετικό. Η ουσία είναι ότι στην περίπτωση του βρέφους υπήρχαν σπλάχνα, οπότε θα μπορούσε να γίνει και μακροσκοπική εξέταση και να ληφθούν νέες θέσεις» είπε.
Ερωτώμενος για το ποια είναι τα κυριότερα ευρήματα όσον αφορά τη Μαλένα ανέφερε: «Το κυριότερο εύρημα είναι η υποξία, το οποίο προέκυψε από όλες τις επιμέρους παρατηρήσεις που περιγράφονται στην ανασκόπηση, πλην σπληνός και μυοκαρδίου, που δεν είναι ειδικές ιστοπαθολογικές αλλοιώσεις.
Ο κ. Ευτυχιάδης ερωτήθηκε από την κ. Τζωρτζάτου για τις ειδικές αντιδράσεις – χρώσεις που χρησιμοποίησε κατά την ανασκόπηση και για ποιο σκοπό. Όπως είπε, με τη μέθοδο που ακολούθησε αποκλείστηκε η πιθανότητα να υπήρχε παθολογικό νόσημα στο ήπαρ της Μαλένας: «Επειδή το παιδί έπασχε από λευχαιμία και διαπιστώθηκε στην ιστολογική η αύξηση των χρονίων φλεγμονωδών κυττάρων στα πυλαία διαστήματα, μολονότι δεν συνιστά ειδικό εύρημα, χρησιμοποιήθηκαν οι ανοσοϊστοχημικές χρώσεις MPO και Τσε, οι οποίες δεν έδειξαν λευχαιμική διήθηση του ήπατος. Η ιστοχημεία Von Kossa αφορούσε τον αποκλεισμό πιθανότητας δηλητηρίασης» πρόσθεσε.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Όταν λέτε λευχαιμική διήθηση του ήπατος, τι εννοείτε;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Θα ήταν ένδειξη προχωρημένης νόσου λευχαιμίας ότι λευχαιμικά κύτταρα θα είχαν εγκατασταθεί στο ήπαρ.
ΕΡ.: Ποιο εύρημα της ίδιας ανασκόπησης προκρίνεται ως πιο σημαντικό;
ΑΠ.: Δεν θεωρώ ότι υπάρχει κάτι που τονίζεται. Όλα δείχνουν υποξία. Σπλήνας και μυοκάρδιο σας είπα χωρίς ειδικές ιστοπαθολογικές αλλοιώσεις, όμως αυτό δεν αποδυναμώνει την υποξία, διότι δεν είναι απαραίτητο να εμφανίζονται αλλοιώσεις υποξίας σε όλα τα όργανα.
ΕΡ.: Τα ευρήματα της δικής σας ανασκόπησης και τα ευρήματα της αρχικής ιστολογικής εξέτασης διαφέρουν ή αντιτίθενται και σε καταφατική περίπτωση μπορείτε να μας εντοπίσετε τις διαφορές ή τις τυχόν αντιθέσεις και πού μπορεί να αποδίδονται αυτές;
ΑΠ. Σχεδόν ταυτίζονται, διαφορά όπως τα επινεφρίδια δεν αλλάζει το αποτέλεσμα των δύο ιστολογικών».
Η ανακρίτρια ρώτησε τον μάρτυρα για τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στην εκτεταμένη και την καθολική κενοτοπιώδη εκφύλιση ηπατικών κυττάρων.
«Είναι θέμα διατύπωσης. Η έκφραση καθολική δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην έκταση του ευρήματος» ανέφερε ο κ. Ευτυχιάδης. Ερωτώμενος γιατί σημείωσε τη φράση «μη ειδικό εύρημα» είπε ότι αυτό σημαίνει ότι δεν προσανατολίζει τους επιστήμονες σε συγκεκριμένη παθολογοανατομική οντότητα. Συμπλήρωσε μάλιστα ότι το έντονο πνευμονικό οίδημα θεωρείται επίσης μη ειδικό εύρημα και πως δεν το επισήμανε γιατί θεωρείται δεδομένο.
ΕΡ.: Από την εμπειρία σας συναντάται συχνά η καθολική κενοτοπιώδης εκφύλιση ηπατικών κυττάρων;
ΑΠ.: Η κενοτοπιώδης εκφύλιση συναντάται σχετικά συχνά, ενώ η καθολική όχι τόσο πολύ.
ΕΡ.: Η αρρυθμία – βραδυκαρδία αποτυπώνεται σε μια ιστοπαθολογική εξέταση;
ΑΠ.: Όχι, δεν αποτυπώνεται.
ΕΡ.: Από τις γενικές σας γνώσεις, σε έναν ασφυκτικό θάνατο τα ευρήματα είναι συγκεκριμένα είτε σε παιδιά είτε σε ενήλικες και ποια είναι αυτά;
ΑΠ.: Για παιδιά δεν γνωρίζω. Σε ενήλικες είναι πάνω – κάτω αυτά που παρουσιάστηκαν στη Μαρία-Ελένη (Μαλένα).
ΕΡ.: Ευρήματα υποξίας δηλαδή;
AΠ.: Ναι, υποξίας.
ΕΡ.: Υποξία και ασφυξία ταυτίζονται;
ΑΠ.: Η υποξία είναι γενικότερος όρος, που όμως περιλαμβάνει και την ασφυξία.
ΕΡ.: Ασφυκτικές κηλίδες στον πνεύμονα είναι ένα πάγιο παθογνωμονικό εύρημα και το συναντήσατε στη Μαρία-Ελένη;
ΑΠ.: Δεν είναι ούτε πάγιο, ούτε παθογνωμονικό. Δηλαδή θεωρώ ότι μπορεί να υπάρξει ασφυκτικός θάνατος χωρίς κηλίδες στον πνεύμονα και ασφυκτικές σελίδες χωρίς να υπάρχει ασφυκτικός θάνατος. Παθογνωμονικό είναι ένα εύρημα που οδηγεί πάντα σε ένα συμπέρασμα. Στη Μαρία-Ελένη δεν θα μπορούσαμε να βρούμε ασφυκτικές κηλίδες, γιατί δεν υπάρχουν σπλάχνα, και αυτές τις κηλίδες μπορούμε να τις διαπιστώσουμε μόνο μακροσκοπικά.
ΕΡ.: Έχετε ακούσει για την κεραυνοβόλο εκτεταμένη ηπατική βλάβη;
ΑΠ.: Ναι, την έχω ακούσει, χωρίς να είμαι σε θέση να απαντήσω λεπτομερώς. Μια κλασική περίπτωση τέτοιας κεραυνοβόλου εκτεταμένης ηπατικής βλάβης μπορεί να προέλθει από δηλητηρίαση από μανιτάρι.
ΕΡ.: Γνωρίζετε πόσο αιφνίδια μπορεί να επέλθει ο θάνατος σε μια κεραυνοβόλα εκτεταμένη ηπατική βλάβη, αν δεν υπάρχουν συμπτώματα ή εργαστηριακά ευρήματα;
ΑΠ.: Δεν το γνωρίζω, γιατί είναι εκτός της ειδικότητάς μου.
ΕΡ.: Η κενοτοπιώδης εκφύλιση πού μπορεί να οφείλεται;
ΑΠ.: Σε διαταραχές μεταβολισμού, δηλητηρίαση, φαρμακευτική επίδραση, υποξία και πολλά άλλα αίτια.
ΕΡ.: Γνωρίζετε αν στη συγκεκριμένη περίπτωση η κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι αποτέλεσμα υποξίας και, αν ναι, γιατί;
ΑΠ.: Η υποξία είναι ένας πολύ γενικός όρος, υπό την έννοια ότι μπορεί να έχει πολλές αιτίες και γι’ αυτόν τον λόγο δεν επαρκεί για να προσδιορίσει την αιτία θανάτου. Τη συγκεκριμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση την αποδίδω σε υποξία γιατί δεν υπάρχουν άλλα ιστολογικά ευρήματα ώστε να αποδοθεί σε άλλη αιτία θανάτου.
ΕΡ.: Με βάση τη δική σας ιστολογική ανασκόπηση και την ιστολογική εξέταση του κ. Αγαπητού, ως προς την οποία μας είπατε ότι δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά, θεωρείτε από την εμπειρία σας ότι η ηπατική ανεπάρκεια μπορεί να είναι αιτία θανάτου στη συγκεκριμένη περίπτωση;
ΑΠ.: Γενικά η ηπατική ανεπάρκεια δεν μπορεί να θεωρηθεί αιτία αιφνίδιου θανάτου, γιατί είναι κλινικοεργαστηριακή διάγνωση και προϋποθέτει κάποια χρονιότητα.
Ασφυξία
Ο κ. Αγαπητός, που είναι ομότιμος καθηγητής στο ΕΚΠΑ και εργάζεται στο Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής, κατέθεσε ενώπιον της 35ης ανακρίτριας στις 11 Οκτωβρίου. Η κυρία Τζωρτζάτου του ζήτησε να αναφέρει αν συμπίπτουν τα ευρήματα της ιστολογικής εξέτασης που διενήργησε ο ίδιος στα σπλάχνα της Μαλένας με τα ευρήματα της ανασκόπησης που έκανε ο συνάδελφός του κ. Ευτυχιάδης. Ο παθολογοανατόμος αποκρίθηκε ότι δεν υπάρχουν διαφορές: «Τα ευρήματα συμπίπτουν. Η χρήση του όρου εκτεταμένη ή καθολική ως προς την κενοτοπιώδη εκφύλιση ηπατικών κυττάρων είναι θέμα υποκειμενικής εκτίμησης. Δεν το βλέπω ως διαφορά» κατέθεσε.
Η ανακρίτρια τον ρώτησε αν εντόπισε κάτι παθολογικό στα εξετασθέντα βιολογικά υλικά: «Τα παθολογοανατομικά είναι και τα παθολογικά, δηλαδή η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση, το έντονο πνευμονικό οίδημα και η έντονη πνευμονική συμφόρηση. Αυτά είναι ιστοπαθολογικά ευρήματα που καταδεικνύουν παθήσεις.
ΕΡ.: Τι παθήσεις καταδεικνύουν;
ΑΠ.: Το πνευμονικό οίδημα αντανακλά όλη την παθολογία. Όποιος πεθαίνει, ανεξαρτήτως αιτίας και αιτίου, παρουσιάζει πνευμονικό οίδημα. Την εκτεταμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση μπορεί να την προκαλέσουν ηπατοπάθεια και άλλα νοσήματα.
ΕΡ.: Το πνευμονικό οίδημα, λαμβάνοντας υπόψη αυτό που μας καταθέσατε ότι το συναντάμε ανεξαρτήτως αιτίας και απτού θανάτου, και η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι ευρήματα που δείχνουν μόνο οργανική πάθηση ή και άλλη πηγή;
ΑΠ.: Το πνευμονικό οίδημα δείχνει και οργανική πάθηση και άλλη πηγή. Να σας δώσω ένα παράδειγμα, όπως είναι ο πνιγμός, η χρήση ουσιών, η χρήση ερεθιστικών ουσιών, δηλητήρια.
ΕΡ.: Από ασφυξία;
ΑΠ.: Ναι, θα μπορούσε και από ασφυξία.
ΕΡ.: Η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι εύρημα που δείχνει μόνο οργανική πάθηση ή και άλλη πηγή;
ΑΠ.: Η κενοτοπιώδης εκφύλιση δείχνει μόνο οργανική πάθηση ή και επίδραση εξωτερικών παραγόντων, όπως το οινόπνευμα. Οι αλκοολικοί έχουν λιπώδη εκφύλιση του ήπατος.
ΕΡ.: Η κενοτοπιώδης και η λιπώδης εκφύλιση είναι ίδιες;
ΑΠ.: Όχι. Στην κενοτοπιώδη εκφύλιση τα ηπατικά κύτταρα περιέχουν νερό, ενώ στη λιπώδη λίπος.
ΕΡ.: Εφόσον διαφέρουν, να επανέλθουμε στη συγκεκριμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση. Είναι εύρημα που δείχνει μόνο οργανική πάθηση;
ΑΠ.: Οι αναφορές είναι αντικρουόμενες. Υπάρχουν αναφορές που λένε ότι η κενοτοπιώδης εκφύλιση δεν συνδέεται με την υποξία, και άλλες ότι συνδέεται.
ΕΡ.: Ποιες είναι αυτές οι αναφορές;
ΑΠ.: Η διεθνής βιβλιογραφία δεν κατέδειξε ότι η κενοτοπιώδης εκφύλιση μπορεί να συνδεθεί με μηχανικά αίτια. Μια διεθνής βιβλιογραφία που βρήκα λέει ότι η κενοτοπιώδης εκφύλιση των στατικών κυττάρων δεν είναι αποτέλεσμα της υποξίας, αλλά της αυξημένης πίεσης στα τριχοειδή αγγεία του ήπατος, σαν αποτέλεσμα αυξημένης πίεσης μέσα στην κάτω καλή και πυλαία φλέβα. Οι αναφορές που συνδέουν την κενοτοπιώδη εκφύλιση των ηπατικών κυττάρων με την υποξία διαλαμβάνονται στο κλασικό πανεπιστημιακό σύγγραμμα που διανέμεται στους Έλληνες φοιτητές της Ιατρικής.
Όπως είπε ο κ. Αγαπητός, το συγκεκριμένο σύγγραμμα είναι του 1980. Πρόσθεσε μάλιστα ότι ήθελε να δει και τη διεθνή βιβλιογραφία επί του θέματος. Βρήκε μάλιστα μόνο μία περίπτωση ως προς την κενοτοπιώδη εκφύλιση που δεν συνδέεται με την υποξία.
ΕΡ.: Επειδή είπατε ότι απαντάται η κενοτοπιώδης εκφύλιση στην ηπατοπάθεια και σε άλλα νοσήματα, η σπανιότητα του ευρήματος αυτού πού έγκειται;
ΑΠ.: Απαντάται στα μεταβολικά νοσήματα, τα οποία είναι πολύ σπάνια.
ΕΡ.: Η ηπατοπάθεια είναι σπάνιο νόσημα;
ΑΠ.: Ναι, είναι πολύ σπάνια στα παιδιά. Στους ενήλικες όχι.
ΕΡ.: Οπότε η κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι σπάνια σε παιδιά;
ΑΠ.: Σε παιδιά είναι σπάνια και σε ενήλικες είναι συχνότατη, άλλοτε άλλου βαθμού. Ο ελληνικός πληθυσμός μαστίζεται από λιπώδη εκφύλιση του ήπατος.
ΕΡ.: Καταθέσατε ενώπιόν μας ότι η λιπώδης και η κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι διαφορετικά ευρήματα. Οπότε πώς σχετίζετε την τελευταία αναφορά σας σχετικά με το αν η κενοτοπιώδης είναι συχνό μη εύρημα;
ΑΠ.: Για να πω ότι η λιπώδης είναι συχνή στους ενήλικες.
ΕΡ.: Συνδέεται με κάποιον τρόπο με την κενοτοπιώδη;
ΑΠ.: Όχι, δεν συνδέεται.
ΕΡ.: Ως προς την κενοτοπιώδη εκφύλιση που καταγράψατε εσείς ως εκτεταμένη και ο κ. Ευτυχιάδης ως καθολική, ο κ. Ευτυχιάδης καταγράφει εντός παράθεσης μη ειδικό εύρημα. Τι σημαίνει μη ειδικό εύρημα;
ΑΠ.: Είναι ένα εύρημα που δεν οφείλεται μόνο σε ένα αίτιο.
ΕΡ.: Συμφωνείτε με αυτή την εκτίμηση ότι είναι μη ειδικό εύρημα;
ΑΠ.: Ναι, συμφωνώ.
ΕΡ.: Η εκτεταμένη η καθολική κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι μια θανατηφόρα βλάβη;
ΑΠ.: Θα μπορούσε να είναι μια θανατηφόρα βλάβη. Δεν ξέρω τι μπορεί να την προκάλεσε.
ΕΡ.: Θα μπορούσε και να μην είναι θανατηφόρα;
ΑΠ.: Να, θα μπορούσε και να μην είναι. Στην Ιατρική ένα και ένα δεν κάνουν δύο. Να χρησιμοποιήσω τον μύθο του Προμηθέα Δεσμώτη που ο αετός έτρωγε το συκώτι του Προμηθέα και αναγεννιόταν το συκώτι. Αυτό σημαίνει την ανθεκτικότητα και τις εφεδρείες του οργανισμού στις τεράστιες απώλειες του οργάνου του ήπατος, συμπλήρωσε ο κ. Αγαπητός.
Ιατροδικαστές
Αποκαλυπτικά στοιχεία για τους θανάτους της Μαλένας και της Ίριδας Δασκαλάκη έδωσαν οι ιατροδικαστές οι οποίοι κατέθεσαν ενώπιον της ανακρίτριας Ευγενίας Τζωρτζάτου.
Ο προϊστάμενος της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών Νίκος Καρακούκης στην κατάθεση που έδωσε στις 2 Σεπτεμβρίου επιβεβαίωσε το σύνολο της γνωμοδότησης που συνέταξε από κοινού με τον συνάδελφό του Νίκο Καλόγρηα.
Η κυρία Τζωρτζάτου, σύμφωνα με πληροφορίες, τον ρώτησε αν οι κακώσεις σε ένα πτώμα μπορεί να είναι προθανάτιες ή μεταθανάτιες, ή μπορεί να υπάρχει και ένα τρίτο σημείο χρονικά.
Ο πρώτος τη τάξει Έλληνας ιατροδικαστής, που υπηρετεί 30 χρόνια στις ιατροδικαστικές υπηρεσίες, είπε ότι υπάρχουν οι προθανάτιες και οι μεταθανάτιες κακώσεις. Στις ιατροδικαστικές εκθέσεις καταγράφουν τις προθανάτιες κακώσεις. Τις μεταθανάτιες τις χαρακτηρίζουν μάλιστα ρητά προς αποφυγή σύγχυσης, διότι αν έχει καταγραφεί κάκωση χωρίς άλλη σημείωση ότι είναι μεταθανάτια, τότε αυτή θεωρείται προθανάτια.
Ο ιατροδικαστής Α΄ τάξεως, που υπηρετεί 22 χρόνια στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης, παρουσιάστηκε αρχικά ενώπιον της 35ης ανακρίτριας στις 2 Σεπτεμβρίου 2022. Στην κατάθεσή του επιβεβαίωσε το σύνολο της γνωμοδότησης που συνέταξε από κοινού με τον προϊστάμενό του, Νίκο Καρακούκη.
Η ανακρίτρια του έκανε την ίδια ερώτηση, αν οι κακώσεις σε ένα πτώμα μπορεί να είναι προθανάτιες ή μεταθανάτιες, ή μπορεί να υπάρχει και ένα τρίτο σημείο χρονικά.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Καλόγρηας είπε ότι αν οι κακώσεις έχουν στοιχεία αιμορραγικής διήθησης είναι προθανάτιες και αν δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία θεωρούνται μεταθανάτιες. Συμπλήρωσε μάλιστα ότι οι τελευταίες ονομάζονται και περγαμηνοειδείς, γιατί έχουν το χρώμα της περγαμηνής.
Η κυρία Τζωρτζάτου ρώτησε αν είναι ακριβές αυτό που ανέφερε η ιατροδικαστής Χριστίνα Τσάκωνα, η οποία στην ένορκη κατάθεσή της είπε ότι στην Ιατροδικαστική υπάρχουν τρία είδη κακώσεων χρονικά. Οι προθανάτιες, οι πέριξ της στιγμής του θανάτου και οι μεταθανάτιες.
Ο κ. Καλόγρηας είπε ότι δεν είναι ακριβής αυτός ο διαχωρισμός. Αν οι κακώσεις είναι πέριξ της ώρας θανάτου, αλλά προθανατίως, χαρακτηρίζονται προθανάτιες. Αν είναι πέριξ της ώρας θανάτου, αλλά μεταθανατίως, χαρακτηρίζονται μεταθανάτιες.
