του Διονύση Γ. Γράψα*
Η πολιτειακή μεταβολή του καλοκαιριού του 1974 αποτέλεσε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό της ζωής της χώρας. Η παρουσία του Καραμανλή ως ευρωπαϊκού παράγοντα, η ασθενική παρουσία του Κέντρου και η νομιμοποίηση του ΚΚΕ, υπήρξαν εκείνα τα στοιχεία που έκαναν τον Ανδρέα Παπανδρέου να αντιληφθεί πως υπήρχε χώρος για «κάτι καινούργιο». Και αποφάσισε να πάρει το ρίσκο. Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ στις 3 του Σεπτέμβρη εκείνης της χρονιάς ήταν γεγονός.
Το αίτημα του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας ήταν κάτι που συγκινούσε τον Ανδρέα και τους συνοδοιπόρους του. Τα συνθήματα της «Εθνικής Ανεξαρτησίας» και της «Κοινωνικής Απελευθέρωσης» ήταν ταυτοτικής σημασίας για πολλούς τότε. Εξάλλου, ανάλογος άνεμος έπνεε και στη διεθνή σκακιέρα της εποχής. Μάλιστα, η προεργασία είχε γίνει με την δημιουργία του ΠΑΚ κατά τα χρόνια της δικτατορίας. Τον Αύγουστο του 1974 ο Ανδρέας οραματιζόταν την δημιουργία ενός κινήματος με καθαρά αριστερές πατριωτικές αναφορές και ανεξαρτήτως της πολιτικής σκοπιάς με την οποία μπορεί κανείς να αναγνώσει την διακήρυξη της δημιουργία του ΠΑΣΟΚ, εκείνο το κείμενο αποτελεί δείγμα της εμβρίθειας της σκέψης του Ανδρέα και το πως εκείνος ήξερε να «διαβάζει» το διεθνές περιβάλλον καθώς και τις αντανακλάσεις του στο εσωτερικό της Ελλάδας.
Οι εκλογές του 1974 δεν ήταν αυτό που ήθελε ο Ανδρέας για το ΠΑΣΟΚ. Και πολλά έχουν γραφτεί για τις σκέψεις υπαναχώρησης που έγιναν τότε από τον ίδιο. Το 13% όμως του Νοεμβρίου του 1974(μέσα σε μόλις δυόμιση μήνες δηλαδή) αποτελούσε την μαγιά για ένα κόμμα που μέσα σε επτά κιόλας χρόνια θα κατακτούσε την εξουσία με φρενήρεις ρυθμούς. Η προσωπικότητα του, η διείσδυσή του σε πλατιά λαϊκά στρώματα και ο μεστός πολιτικός του λόγος θα ήταν εκείνα τα στοιχεία που θα έδιναν στο ΠΑΣΟΚ, «αέρα» κυβερνητικής δύναμης για πάρα πολλά χρόνια ακόμα και όταν ο Ανδρέας θα έλειπε από το τιμόνι.
