Ένα από τα σημαντικότερα μουσεία σε ολόκληρο τον κόσμο, η διάσημη γκαλερί Uffizi, αποτελεί το πιο γνωστό αξιοθέατο της Φλωρεντίας και σπουδαίο σημείο αναφοράς για την αναγεννησιακή τέχνη του 16ου και του 17ου αιώνα. Εκεί, το 2018, ο 64χρονος -τότε- Carlo Olmastroni υπέστη έμφραγμα μπροστά στη «Γέννηση της Αφροδίτης» του Botticelli, σε ένα περιστατικό που θεωρείται το πιο αμφιλεγόμενο και συνάμα χαρακτηριστικό παράδειγμα του συνδρόμου Stendhal που έχει καταγραφεί ποτέ στην πόλη. Μια πόλη που προκαλεί στους επισκέπτες παράξενα, απερίγραπτα έντονα συναισθήματα με την απαράμιλλη ομορφιά της.
Το θαυμάσιο κτήριο που στεγάζει πολλά από τα σπουδαιότερα έργα της αναγεννησιακής τέχνης που αντίκρισε ποτέ η ανθρωπότητα ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1560 και ολοκληρώθηκε το 1580 από τον Giorgio Vasari, φιλοξενώντας έργα των καλλιτεχνών που όρισαν με τη δημιουργία τους την καλλιτεχνική μετάβαση από την περίοδο του Μεσαίωνα στη νέα εποχή. «Ένιωθα έκσταση στην ιδέα και μόνο της επίσκεψής μου στη Φλωρεντία. Με είχε κυριεύσει ένα δυνατό ρίγος στην καρδιά, το αίμα είχε παγώσει μέσα μου και ενώ περπατούσα φοβόμουν διαρκώς ότι θα σωριαστώ στο έδαφος», έγραφε το 1817 ο Γάλλος συγγραφέας Marie-Henri Beyle, γνωστός στον λογοτεχνικό κόσμο με το ψευδώνυμο Stendhal, αναφορικά με την επίσκεψή του στην πόλη του ιταλικού βορρά.
Από τότε, αυτό το έντονο, απροσδιόριστο συναίσθημα δέους και πανικού, ενθουσιασμού και τρόμου έχει κάνει αρκετές φορές την εμφάνισή του στις περιγραφές ταξιδιωτών που επισκέπτονται τη Φλωρεντία και την Πινακοθήκη Ουφίτσι, έχοντας προκαταβολικά στο μυαλό τους την εικόνα της «τέλειας» πόλης, αυτής που πολλοί έχουν χαρακτηρίσει ως «τον πιο όμορφο προορισμό σε ολόκληρη την Ιταλία».
Ίσως το διάσημο πλέον σύνδρομο Stendhal, που μοιάζει αρκετά με μία αληθινή κρίση πανικού, να μην υπάρχει στ’ αλήθεια. Να είναι απλώς αποτέλεσμα της φαντασίας των ανθρώπων που φτάνουν εδώ, πιστεύοντας εξαρχής πως στη Φλωρεντία θα βιώσουν την υπέρτατη καλλιτεχνική εμπειρία, μία δυνατή αποκάλυψη πλασμένη από τους αγγέλους της Αναγέννησης. Ίσως, πάλι, ο αντίλογος ορισμένων επιστημόνων να ευσταθεί και το σύνδρομο Stendhal να προκύπτει απλώς και μόνο από τη διάψευση των υψηλών προσδοκιών που βιώνει ένας επισκέπτης, ερχόμενος στη Φλωρεντία και περιμένοντας υπερβολικά πολλά.
Σε κάθε περίπτωση, οι Giotto, Piero della Francesca, Filippo Lippi, Botticelli, Leonardo, Raffaello, Michelangelo και Caravaggio συγκλονίζουν τους επισκέπτες. Κι αν βρίσκεστε στην πρωτεύουσα της Τοσκάνης για πρώτη φορά, αξίζει πραγματικά να προσπεράσετε τις προσωρινές εκθέσεις του μουσείου, προκειμένου να αφιερώσετε όλο τον χρόνο σας στη μόνιμη συλλογή, η οποία είναι αληθινά κάτι το μαγευτικό.
Ακόμα, μην παραλείψετε να κάνετε μία στάση στο πωλητήριο, όπου, εκτός από μολύβια, στυλό και τσαντάκια με τυπωμένους πάνω μερικούς από τους διασημότερους αναγεννησιακούς πίνακες στην ιστορία, θα βρείτε και μια μεγάλη ποικιλία εξαιρετικών βιβλίων τέχνης. Επίσης, το καφέ του μουσείου, αν και λιγάκι ακριβό, προσφέρει εκπληκτική, πανοραμική θέα στην πόλη.
Ένα αριστουργηματικό έργο σε ένα σπουδαίο μουσείο
H Γκαλερί Uffizi αποτελεί σημείο αναφοράς για την αναγεννησιακή τέχνη των 16ου και 17ου αιώνα: Giotto, Piero della Francesca, Filippo Lippi, Botticelli, Leonardo da Vinci, Raffaello, Michelangelo και Caravaggio αφήνουν άφωνους τους επισκέπτες με την επιβλητική ομορφιά των έργων τους. Αξίζει, επίσης, μια στάση στο πωλητήριο του μουσείου, όπου πέρα από μολύβια, στιλό και τσαντάκια με τυπωμένους διάσημους αναγεννησιακούς πίνακες θα βρείτε μια εκλεκτική ποικιλία από εξαιρετικά βιβλία τέχνης. Τέλος, το καφέ της γκαλερί Uffizi, παρότι λίγο ακριβότερο, προσφέρει εκπληκτική πανοραμική θέα σε όλη την πόλη της Φλωρεντίας, μια εμπειρία που αξίζει να συνδυάσετε με έναν espresso μετά την περιήγηση.
Στο συναρπαστικό αυτό μουσείο, ένας πίνακας ξεχωρίζει ανάμεσα στα δεκάδες αριστουργήματα των περασμένων αιώνων. Η «Γέννηση της Αφροδίτης» (La Nascita di Venere), φιλοτεχνημένη από τον κορυφαίο αναγεννησιακό ζωγράφο Σάντρο Μποτιτσέλι ανάμεσα στο 1485 και το 1486, δεσπόζει στον τοίχο μίας μεγαλεπήβολης αίθουσας της Πινακοθήκης Uffizi, αφιερωμένης αποκλειστικά στο έργο του σπουδαίου καλλιτέχνη. Η ιστορία πίσω από τη δημιουργία του πίνακα παραμένει ασαφής, καθώς δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα ποιος παρήγγειλε το έργο. Οι περισσότερες ιστορικές πηγές, ωστόσο, συγκλίνουν στην άποψη ότι δημιουργήθηκε κατόπιν παραγγελίας ευγενούς της δυναστείας των Μεδίκων. Σύμφωνα με μία από τις πιο διαδεδομένες θεωρίες, η μορφή της Αφροδίτης δεν είναι άλλη από την αγαπημένη του Μποτιτσέλι, Σιμονέττα Κατανέο Βεσπούτσι, η οποία πρωταγωνιστεί -σύμφωνα με την παράδοση- και σε άλλα έργα του.
3 σπουδαία έργα που δεν πρέπει να προσπεράσετε στην Πινακοθήκη Uffizi
Η «Άνοιξη» του Botticelli
Αντίπαλο δέος της «Αφροδίτης», η «Άνοιξη» (La Primavera) αποτελεί το δεύτερο σπουδαίο έργο του μεγάλου Σάντρο Μποτιτσέλι, το οποίο επιβάλλεται να δει κανείς κατά την επίσκεψή του στην Πινακοθήκη Uffizi.
Λέγεται, επίσης, ότι αρχικά ο πίνακας δεν έφερε όνομα, και πως ήταν ο ιστορικός τέχνης Τζόρτζο Βαζάρι -ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, σχεδίασε και το κτήριο που στεγάζει σήμερα την Πινακοθήκη Uffizi- εκείνος που του έδωσε την ονομασία «La Primavera», όταν τον αντίκρισε για πρώτη φορά στη Villa di Castello.
Ωστόσο, σύμφωνα με νεότερες ερμηνείες, η βαθύτερη έμπνευση του πίνακα φαίνεται πως προέρχεται από άλλο λογοτεχνικό έργο: το έπος «Περί της φύσεως των πραγμάτων» του Λουκρήτιου, ένα φιλοσοφικό ποίημα 7.415 στίχων, εμπνευσμένο από τη σκέψη του Επίκουρου. Στο πέμπτο βιβλίο, και συγκεκριμένα στον στίχο 737, ο Λουκρήτιος περιγράφει τον ερχομό της Άνοιξης με τρόπο σχεδόν εικαστικό, όπως ακριβώς απεικονίζεται και στον πίνακα του Botticelli.
Η περίφημη ελαιογραφία του σπουδαίου Ιταλού ζωγράφου Caravaggio, φιλοτεχνημένη πάνω σε ασπίδα γύρω στο 1597, είναι ένα από τα πιο καθηλωτικά έργα της Πινακοθήκης Uffizi.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Περσέας χρησιμοποίησε το κομμένο κεφάλι της Γοργόνας Μέδουσας, η οποία είχε φίδια αντί για μαλλιά, ως ασπίδα με την οποία μπορούσε να μετατρέπει τους εχθρούς του σε πέτρα. Από τον 16ο αιώνα, η Μέδουσα θεωρήθηκε αλληγορία για τον θρίαμβο της λογικής επί των παθών και των αισθήσεων.
Η ασπίδα του Caravaggio προσφέρθηκε ως δώρο στον πρίγκιπα Φερδινάνδο Α΄ των Μεδίκων από τον καρδινάλιο Φραντσέσκο Μαρία ντελ Μόντε, προστάτη του ζωγράφου. Μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα, βρισκόταν ήδη στη συλλογή όπλων των Μεδίκων, στην οποία και παρέμεινε, ακόμη και μετά τον διαχωρισμό της τεράστιας συλλογής έργων τέχνης που ανήκε στη δυναστεία των ισχυρών Φλωρεντινών τραπεζιτών.
Κοιτώντας τη «Μέδουσα», δύσκολα αποφεύγει κανείς να μαγνητιστεί από την τρισδιάστατη ψευδαίσθηση της προοπτικής. Πάνω στην κυρτή επιφάνεια της ασπίδας, το αποκεφαλισμένο κεφάλι της Γοργόνας μοιάζει να προβάλλεται έξω από τον πίνακα, ενώ το αίμα που τρέχει από τον λαιμό της φαίνεται σχεδόν να στάζει στο έδαφος. Η δραματική ένταση, η αλήθεια της στιγμής και η ψευδαισθητική αληθοφάνεια προδιαγράφουν μια αισθητική που θυμίζει 3D πολύ πριν την εποχή της τεχνολογίας, αποτέλεσμα του υπερταλαντούχου χεριού ενός από τους πιο τολμηρούς και ωμούς ζωγράφους στην ιστορία της παγκόσμιας τέχνης.
Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη της Artemisia Gentileschi
Σε μία εποχή που για τις γυναίκες με καλλιτεχνικό ταλέντο έμοιαζε πραγματικά εξωπραγματικό το να μπορέσουν να σπουδάσουν Καλές Τέχνες σε κάποια σχολή της Αναγέννησης, η σπουδαία ζωγράφος Artemisia Gentileschi κατάφερε να βρει τον δρόμο της σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον. Όμως, η διαδρομή της ήταν κάθε άλλο παρά εύκολη: πίσω στο 1611, ο πατέρας της, ο οποίος είχε αναγνωρίσει το μεγάλο ταλέντο της κόρης του στη ζωγραφική, αποφασίζει να προσλάβει έναν δάσκαλο για να της κάνει ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι. Επιλέγει τον 30χρονο ζωγράφο Αγκοστίνο Τάσσι, ο οποίος βιάζει την Αρτεμισία εν ώρα μαθήματος. Στη συνέχεια, της κάνει πρόταση γάμου, αλλά με μοναδικό σκοπό να διατηρήσει τις ερωτικές σχέσεις μαζί της. Η μέρα του γάμου δεν έρχεται ποτέ και ο πατέρας της Αρτεμισία, απελπισμένος, αποφασίζει εννέα μήνες μετά το συμβάν να κινηθεί δικαστικά εναντίον του.
Ο εξευτελισμός που δέχθηκε η έφηβη -τότε- Αρτεμισία, τα βασανιστήρια που έλαβαν χώρα στην αίθουσα του δικαστηρίου προκειμένου οι γιατροί να διαπιστώσουν ότι έλεγε την αλήθεια, και το κοινωνικό στίγμα που την ακολούθησε σε ολόκληρη τη ζωή της, σημάδεψαν βαθιά την ψυχή του κοριτσιού που φιλοτέχνησε αργότερα έναν από τους πιο συγκλονιστικούς πίνακες της παγκόσμιας ιστορίας.
Στο έργο Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη, εμπνευσμένο από τη γνωστή ιστορία της Βίβλου, η Artemisia φαντασιώνεται πως αποκεφαλίζει και η ίδια τον βιαστή και τύραννό της. Ένα έργο-κατάθεση ψυχής, με τεχνική τόσο τέλεια που κόβει την ανάσα. Ένα απελευθερωτικό έργο, από μία γυναίκα που έσπασε κάθε στερεότυπο της εποχής της.
