Συνδυασμένη μεταφορά εμπορευμάτων μέσω drones και ηλεκτροκίνητων ποδηλάτων; Πρόκειται ίσως για σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ιδίως στην Ελλάδα όπου το εγχείρημα κρατικής εταιρείας για διακίνηση αποστολών μέσω drones έχει παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες, με την αδειοδότηση και το υψηλό κόστος να αποτελούν άγνωστους Χ. Ωστόσο τα οφέλη της διακίνησης εμπορευμάτων συνδυαστικά μέσω ποδηλάτων cargo (cargo bike), που είναι ελαφρώς μεγαλύτερα από ένα δίκυκλο και διαθέτουν καρότσα, και μη επανδρωμένων ιπτάμενων οχημάτων (cargo drones) θα ήταν δύσκολο να παραγνωριστούν. Η ταχύτερη αποστολή του εμπορεύματος, η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών και η εξοικονόμηση κόστους για τις εταιρείες ταχυμεταφορών λειτουργούν ως δέλεαρ για τη μεταφορά προϊόντων δι’ αέρος και σε… τρεις τροχούς από τους οποίους οι δύο στηρίζουν την ειδικά διαμορφωμένη καρότσα.
Το σενάριο αυτό επιδιώκει να καταστήσει εφικτό η συμβουλευτική εταιρεία στον τομέα των μεταφορών Aethon, η οποία με εταίρους τη Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και τις εταιρείες DBC και Ταχυδέμα, ολοκληρώνει ένα συγχρηματοδοτούμενο με κοινοτικούς πόρους έργο. Στόχος είναι η διερεύνηση των δυνατοτήτων για την εισαγωγή στις εμπορευματικές μεταφορές των drones και των ηλεκτρικών ποδηλάτων ως εναλλακτικών μέσων διακίνησης προϊόντων από την αποθήκη στον τελικό χρήστη, δηλαδή το «last mile» που αποτελεί ένα από τα πλέον καθοριστικά στάδια στην εφοδιαστική αλυσίδα και τη διαδικασία παράδοσης. Παγκοσμίως, η αξία της αγοράς των εμπορευματικών μεταφορών μέσω drones τοποθετείται σε άνω των 9 δισ. ευρώ έως το 2026, ενώ αυτή των cargo bikes υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τα 6 δισ. δολάρια μέχρι το 2033, σύμφωνα με έρευνες.
«Εχουμε πραγματοποιήσει μελέτη για την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης των εμπορευματικών μεταφορών σε Αθήνα, Καλαμάτα, Πάτρα, Ηράκλειο και Κόρινθο. Στις συγκεκριμένες πόλεις έχουμε διενεργήσει πιλοτικά και πτήσεις drones», αναφέρει στην «Κ» η Ζωή Πετράκου, επικεφαλής έργου (project manager) της Aethon. Σύμφωνα με τη μελέτη, που βασίστηκε σε δεδομένα περισσότερων από 13.700 αποστολών εταιρείας ταχυμεταφορών από την 1η Νοεμβρίου έως τις 15 Δεκεμβρίου του 2021, έτος κατά το οποίο βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη η πανδημία του κορωνοϊού, ενώ πλησίαζαν οι εορτές των Χριστουγέννων, o μέσος χρόνος παράδοσης εντός Αττικής σε ακτίνα 30 χιλιομέτρων είναι 24 ώρες. Επίσης, οι αποστολές από 30 χλμ. έως 50 χλμ. και αυτές εκτός Αττικής εξυπηρετούνται εντός μιας έως δύο ημερών και μέσα σε μία έως δυόμισι ημέρες αντίστοιχα.
Διαπιστώθηκε ακόμη ότι το 70% των φορτίων έχει βάρος έως 10 κιλά, ενώ τα σκήπτρα, ως προς τον αριθμό των εμπορευματικών μετακινήσεων, κρατάει ο Δήμος Αθηναίων με συνολικά περισσότερες από 4.400 μετακινήσεις κατά την περίοδο της έρευνας. Ακολουθούν, το Μαρούσι, η Λυκόβρυση – Πεύκη και ο Πειραιάς με λιγότερες κατά πέντε φορές αποστολές, συγκριτικά με αυτές στην Αθήνα, με την Καλλιθέα, το Χαλάνδρι, την Κηφισιά, τη Γλυφάδα και τον Αγιο Δημήτριο να έπονται. Στα δεδομένα αυτά στηρίζονται, κατά την ερευνητική ομάδα, οι σημαντικές προοπτικές των εμπορευματικών μεταφορών με ηλεκτρικά ποδήλατα, τα οποία έχει υπολογιστεί ότι θα χρειάζονταν επαναφόρτιση ύστερα από έναν συγκεκριμένο αριθμό διαδρομών, δεδομένου ότι πραγματοποιούν, δυνητικά, μικρές αποστάσεις μέσα στην πόλη. Το άλλο κομμάτι της αλυσίδας αυτού του είδους των συνδυασμένων μεταφορών, τα τετρακόπτερα cargo drones, που μπορούν να μεταφέρουν αγαθά βάρους έως πέντε κιλών, ενδείκνυνται για αποστολές εκτός Αθήνας.
Σε Αθήνα, Καλαμάτα, Πάτρα, Ηράκλειο και Κόρινθο έχουν ήδη διενεργηθεί πιλοτικά και πτήσεις.
Ενα από τα βασικά οφέλη τους περιλαμβάνει τη μείωση της συνολικής χιλιομετρικής απόστασης, σε σύγκριση με αυτήν των χερσαίων μέσων, επειδή κινούνται ευθύγραμμα. Και κατ’ επέκταση τη μείωση του απαιτούμενου χρόνου μεταφοράς και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο, σύμφωνα με γνώστες της συγκεκριμένης αγοράς, οι εμπορευματικές μεταφορές μέσω drones έχουν υψηλό κόστος, κάτι που γίνεται αντιληπτό από το γεγονός ότι εκτός από ειδικά διαμορφωμένους χώρους προσγείωσης-απογείωσης απαιτείται η ύπαρξη στελεχωμένων κέντρων ελέγχου και διαχείρισης. Το υψηλό δηλαδή λειτουργικό κόστος καθιστά καταλληλότερα τα drones για τη διακίνηση, ως επί το πλείστον, ευαίσθητων προϊόντων.
«Εχοντας ολοκληρώσει την έρευνα, προχωράμε σταδιακά στην εφαρμογή. Το ποδήλατο εξασφαλίζει ευελιξία και είναι σε θέση να διέρχεται από στενές και πεζοδρομημένες οδούς. Το cargo drone ενδείκνυται για αποστολές εκτός πόλεων με δεδομένο και το ότι η χρήση του σε αυτές υπόκειται σε αυστηρούς περιορισμούς, αλλά και για την άμεση σύνδεση νησιών που δεν έχουν αεροδρόμιο», εξηγεί η Ζωή Πετράκου.
Δεδομένων και των δυσκολιών σε ρυθμιστικό επίπεδο, σε πρώτη φάση στόχος της ομάδας υλοποίησης του έργου, το οποίο συνδυάζει την έρευνα με την πειραματική εφαρμογή των συνδυασμένων μετακινήσεων, είναι έως το 2024 να έχει ολοκληρώσει τη δημιουργία μιας «έξυπνης» πλατφόρμας. Μέσω αυτής θα καθίσταται εφικτή η χαρτογράφηση των βέλτιστων διαδρομών για την παράδοση και παραλαβή των αποστολών με βάση τις ανάγκες των χρηστών. Σε δεύτερη φάση, το λογισμικό αυτό θα είναι σε θέση να αξιοποιούν εταιρείες ταχυμεταφοράς που θα επιδίωκαν να πραγματοποιήσουν συνδυασμένες μεταφορές με μη επανδρωμένα ιπτάμενα οχήματα και ποδήλατα. Οι παίκτες αυτοί θα έχουν και τη δυσκολότερη αποστολή, την κατάρτιση επιχειρηματικού σχεδίου και κυρίως την εξασφάλιση της απαιτούμενης αδειοδότησης για τη διεξαγωγή εμπορευματικών πτήσεων με drones.
Κατά το παρελθόν, αλυσίδες λιανικής έχουν εντάξει στο δίκτυο οχημάτων παραδόσεων ηλεκτροκίνητα ποδήλατα, αλλά αυτού του είδους τα εγχειρήματα υπήρξαν βραχύβια. Η απουσία ενός «έξυπνου» λογισμικού που θα επιτρέπει τον ακριβή προσδιορισμό των διαδρομών, αφότου ληφθούν υπόψη οι τρέχουσες κυκλοφοριακές συνθήκες και τα ειδικά χαρακτηριστικά του οδικού δικτύου (π.χ. γεωμετρία, όνομα και κατά μήκος κλίση οδών) υπήρξε βασική αιτία που τα cargo bikes δεν κατάφεραν να διεισδύσουν στην ελληνική αγορά εμπορευματικών μεταφορών, όπως υποστηρίζουν οι επαΐοντες. Γι’ αυτό, η μελέτη της ομάδας των ιδιωτών και του ΕΜΠ, κατά τις δοκιμές που πραγματοποίησε σε Αθήνα, Ηράκλειο, Καλαμάτα, Κόρινθο και Πάτρα, για να υπολογίσει τη χιλιομετρική κάλυψη, δημιούργησε χάρτες για κάθε πόλη συναρτήσει των τύπων των δρόμων (εθνική, πρωτεύουσα, δευτερεύουσα οδός κτλ.) και άλλων χαρακτηριστικών. Για παράδειγμα, ο Δήμος Αθηναίων διαθέτει τοπικές οδούς ήπιας κυκλοφορίας με εντονότερες κατά μήκος κλίσεις οδών στην Ανω Κυψέλη και στου Φιλοπάππου, ενώ πιο έντονες κλίσεις εμφανίζονται κοντά στον Υμηττό και στην Πεντέλη.
Η μελέτη δηλαδή συμπεραίνει ότι τουλάχιστον στις πόλεις που έχουν εξεταστεί, η λειτουργία των cargo bikes μπορεί να γίνει απρόσκοπτα, ενώ η απουσία πυκνής βλάστησης διευκολύνει το πτητικό έργο των drones. Ωστόσο, το βασικότερο εμπόδιο που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί προκειμένου να καταστεί εφικτή η μεταφορά εμπορευμάτων μέσω drones είναι η εξασφάλιση αδειοδότησης από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Πρόκειται, σε αντίθεση με τη διακίνηση εμπορευμάτων μέσω ηλεκτρικών ποδηλάτων, για ένα ιδιαίτερα σύνθετο, χρονοβόρο ρυθμιστικά εγχείρημα και με αβέβαιο αποτέλεσμα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η μεταφορά εμπορευμάτων μέσω drones δεν έχει κερδίσει έδαφος, με την Ιρλανδία να είναι μία από τις ελάχιστες χώρες όπου πραγματοποιείται αυτού του είδους η δραστηριότητα. Στη Γερμανία σε αγροτικές περιοχές υπάρχει σχέδιο, αρχικά σε πιλοτική βάση, πραγματοποίησης συνδυασμένων μεταφορών με ποδήλατο και drones, ενώ στις ΗΠΑ μικρός αριθμός εταιρειών ταχυμεταφορών πραγματοποιούν αποστολές και παραδόσεις μικρών δεμάτων μέσω μη επανδρωμένων ιπτάμενων οχημάτων.
Η μάχη του «last mile»
Για την πραγματοποίηση εμπορευματικών μεταφορών στις πόλεις απαιτούνται δύο ξεχωριστές διαδικασίες. Η πρώτη περιλαμβάνει τη μεταφορά των αγαθών από το σημείο παραγωγής στην ευρύτερη περιοχή ενός αστικού ιστού όπου φυλάσσονται σε κέντρα αποθήκευσης και διανομής, και η δεύτερη τη μεταφορά στα καταστήματα και στα σημεία πώλησης προκειμένου να παραδοθούν στον τελικό παραλήπτη. Σύμφωνα με έρευνα της συμβουλευτικής εταιρείας Savills, για παραγγελίες αξίας 1 δισ. ευρώ εκτιμάται ότι απαιτούνται περισσότερα από περίπου 100 χιλ. τετραγωνικά μέτρα αποθηκευτικών χώρων, προκειμένου να είναι δυνατή η έγκαιρη παράδοση των προϊόντων. Με στόχο τη συρρίκνωση του «τελευταίου μιλίου», οι παίκτες του λιανεμπορίου προχωρούν σε επενδύσεις, όπως η απόκτηση χώρων κατάλληλων να αξιοποιηθούν ως dark stores, δηλαδή αποθηκών μέσα στην πόλη που εξασφαλίζουν την ιδιαίτερα γρήγορη αποστολή προϊόντων, και η δημιουργία δικτύου αυτοματοποιημένων θυρίδων παραλαβής. Οπως και η επένδυση σε τεχνολογία που επιτρέπει την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση της πορείας μιας παραγγελίας κτλ. Η συνδυαστική χρήση drone και ηλεκτρικού ποδηλάτου θα μπορούσε να περιορίσει σημαντικά τον χρόνο του «last mile».
