Ανεξέλεγκτες διαστάσεις τείνει να λάβει η διαμάχη μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένου Βασιλείου εξαιτίας των εμβολίων, τη στιγμή που η Γηραιά Ήπειρος βρίσκεται στη δίνη του τρίτου κύματος της πανδημίας.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προειδοποίησε την AstraZeneca ότι η ΕΕ θα μπλοκάρει τις εξαγωγές του εμβολίου της, αν δεν τηρηθεί το μεταξύ τους συμβόλαιο. Και ενώ η ΕΕ κατηγορεί τη φαρμακοβιομηχανία για ασυνέπεια και καθυστερήσεις, το Λονδίνο έχει διεκδικήσει και λάβει εκατομμύρια δόσεις της AstraZeneca, οι οποίες παράγονται σε ολλανδικό εργοστάσιο. Το γεγονός αυτό έχει πυροδοτήσει μια έντονη και δημόσια σύγκρουση μεταξύ της εταιρείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία υποστηρίζει ότι οι δόσεις αυτές θα έπρεπε να παραμείνουν στην ΕΕ και να χορηγηθούν στους πολίτες αυτής.
Αυτή την εβδομάδα, ο βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον αναμένεται να καλέσει τα κράτη της ΕΕ να ασκήσουν βέτο σε μια ενδεχόμενη τέτοια πρόταση των Βρυξελλών. Βασικό του επιχείρημα είναι ότι θα έσπρωχνε τις ήδη επιβαρυμένες σχέσεις ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου στο ναδίρ. «Έχουμε τη δυνατότητα να απαγορεύσουμε προβλεπόμενες εξαγωγές. Αυτό είναι το μήνυμα στην AstraZeneca: να σεβαστείτε το συμβόλαιό σας με την Ευρώπη προτού αρχίσετε να παραδίδετε σε άλλες χώρες», επιμένει η πρόεδρος της Κομισιόν μιλώντας στα Μέσα του γερμανικού ομίλου Funke.
Οι καθυστερήσεις στην παράδοση των εμβολίων είναι γεγονός. Μονάχα το ένα τρίτο περίπου των αρχικών δόσεων που είχαν παραγγελθεί από την AstraZeneca, αναμένεται να παραδοθούν στην ΕΕ, στο πρώτο εξάμηνο του χρόνου. Ως αποτέλεσμα, το εμβολιαστικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει μείνει ιδιαίτερα πίσω, ειδικά σε σχέση με το αμερικανικό και το βρετανικό. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μέχρι σήμερα, έχουν λάβει τουλάχιστον τη μία δόση του εμβολίου για την Covid-19 27,6 εκατ. άνθρωποι. Δηλαδή πάνω από τους μισούς ενήλικες, ενώ πραγματοποιούνται 421.000 εμβολιασμοί κάθε μέρα. Αντιθέτως, ο μέσος όρος δόσεων που έχουν χορηγηθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανά 100 άτομα ανέρχεται σε 11,8.
Για την ενίσχυση της θέσης της Κομισιόν η πρόεδρος της φον ντερ Λαιεν αναφέρθηκε σε στοιχεία που δείχνουν ότι τουλάχιστον 41 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων για τον κορωνοϊό έχουν εξαχθεί από την ΕΕ προς 33 χώρες, παρά τις μειώσεις στις παραδόσεις στην ίδια την ΕΕ. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, 9 εκατομμύρια δόσεις έχουν σταλεί από την ΕΕ στη Βρετανία και ένα εκατομμύριο στις ΗΠΑ. Συνολικά, η ΕΕ έχει εξαγάγει εμβόλια σε 31 χώρες, έχοντας εγκρίνει 249 εκατ. των 258 αιτημάτων για εξαγωγές.
Φταίει μόνο η AstraZeneca;
Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι η AstraZeneca δεν είναι η μοναδική υπαίτιος για το εξαιρετικά οκνηρό ευρωπαϊκό πρόγραμμα εμβολιασμού. Εξαρχής η ΕΕ καθυστέρησε να διαπραγματευτεί τις συμφωνίες με τις φαρμακοβιομηχανίες. Οι ρυθμιστικές αρχές της ήταν επιφυλακτικές και η γνωστή γραφειοκρατία των Βρυξελλών δεν διευκόλυνε την κατάσταση. Τη στιγμή, μάλιστα, που η Κομισιόν διαμαρτύρεται για τις καθυστερήσεις, τέσσερις στις πέντε δόσεις που έχει παραδώσει η AstraZeneca στην ΕΕ δεν έχουν ακόμα χρησιμοποιηθεί, δείχνει έρευνα της Guardian. Κάπως έτσι, ο αμερικανός οικονομολόγος Πωλ Κρούγκμαν κάνει λόγο σε άρθρο του «για το ευρωπαϊκό φιάσκο» όσον αφορά τα εμβόλια και τους εμβολιασμούς. Υποστηρίζει ότι «η καθυστερημένη έναρξη των εμβολιαστικών εκστρατειών και οι αργοί ρυθμοί εμβολιασμού των πολιτών σχεδόν σίγουρα θα προκαλέσουν χιλιάδες αχρείαστους θανάτους». Η ήδη προβληματική κατάσταση επιβαρύνθηκε μετά και την προσωρινή αναστολή του συγκεκριμένου εμβολίου. Αρκετές χώρες σταμάτησαν προσωρινά τον εμβολιασμό, υπό τον φόβο θρομβώσεων. Επανήλθαν, αφότου ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων επαναδιαβεβαίωσε την ασφάλειά του εμβολίου.
Αποφάσεις την Πέμπτη
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ετοιμάζονται να αποφασίσουν στη σύνοδο κορυφής που θα ξεκινήσει την ερχόμενη Πέμπτη, εάν θα υλοποιήσουν την απειλή τους, μπλοκάρωντας τις εξαγωγές του εμβολίου AstraZeneca στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σύμφωνα με το συμβόλαιο που υπέγραψε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την εταιρεία τον περασμένο Αύγουστο, δικαιούται δόσεις της AstraZeneca από το εργοστάσιό της στην Ολλανδία, όσο και από δύο εργοστάσια που διατηρεί στο Ηνωμένο Βασιλείο.
Υπέρ της πλήρους διακοπής των εξαγωγών εμβολίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση τάχθηκε ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Μάνφρεντ Βέμπερ. «Εάν η Ε.Ε. δεν τηρήσει την υπόσχεσή της να προσφέρει σε κάθε πολίτη της Ευρώπης εμβόλιο το καλοκαίρι, υπάρχει ο κίνδυνος της δραματικής απώλειας εμπιστοσύνης των πολιτών της, γι αυτό είμαι υπέρ της πλήρους διακοπής όλων των εξαγωγών εμβολίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση», τόνισε σε συνέντευξή του η οποία δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του περιοδικού «Der Spiegel». Η βρετανική Guardian σε δημοσίευμά της υποστηρίζει ότι το εμβολιαστικό πρόγραμμα της Βρετανίας και κατ’ επέκταση τα σχέδια της κυβέρνησης για το άνοιγμα των περισσότερων οικονομικών δραστηριοτήτων το καλοκαίρι κινδυνεύουν να πάνε πίσω κατά δύο μήνες, στην περίπτωση που η Ε.Ε. προχωρήσει στην απαγόρευση εξαγωγής εμβολίων. Θέση στη διαμάχη πήρε και η φαρμακευτική εταιρεία Pfizer. Πραγματοποίησε έκκληση προς την ΕΕ να μην μπλοκάρει τις εξαγωγές εμβολίων της AstraZeneca που παράγονται στην Ευρώπη. Υποστήριξε ότι στην περίπτωση αυτή, το Λονδίνο θα απαντούσε με αντίμετρα αναφορικά με τις πρώτες ύλες, προκαλώντας «το απόλυτο αδιέξοδο για την Ευρώπη». Αν η ένταση συνεχιστεί δεν είναι απίθανο, ΕΕ και AstraZeneca να καταλήξουν αντιμέτωπες σε βελγικό δικαστήριο για να λύσουν τις διαφορές τους.
Το πρόβλημα, όμως, είναι εμφανές ότι ούτε αρχίζει, ούτε τελείωνει με τη συγκεκριμένη φαρμακοβιομηχανία. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές χώρες, όπως η Αυστρία, η Δανία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, αναζητούν λύσεις εκτός ΕΕ.
