Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν ξεκίνησε ξαφνικά τον Φεβρουάριο του 2022, αλλά έχει τις ρίζες του σε βαθύτερες πολιτικές και γεωστρατηγικές εξελίξεις. Η χώρα, τοποθετημένη στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης, αποτέλεσε πεδίο αντιπαράθεσης ήδη από την περίοδο της Ανεξαρτησίας της το 1991. Η ένταση κορυφώθηκε το 2014, όταν οι διαδηλώσεις του Euromaidan ανέτρεψαν τον φιλορωσικό πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ανοίγοντας τον δρόμο για πιο στενή σχέση της Ουκρανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ.
Η Μόσχα θεώρησε αυτήν την επιλογή απειλή για τα στρατηγικά της συμφέροντα. Τον Μάρτιο του 2014, προχώρησε στην παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας, έπειτα από ένα δημοψήφισμα που έγινε υπό ρωσική στρατιωτική κατοχή. Παράλληλα, άρχισαν οι συγκρούσεις στο Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ, με τη δημιουργία «λαϊκών δημοκρατιών» που στηρίζονταν πολιτικά και στρατιωτικά από τη Ρωσία. Παρά τις συμφωνίες του Μινσκ, η κατάσταση παρέμεινε ασταθής και αιματηρή.
Το 2022, το Κρεμλίνο πέρασε στην ανοιχτή εισβολή. Υπό το πρόσχημα της «αποναζιστικοποίησης» και της «προστασίας των ρωσόφωνων πληθυσμών», εξαπέλυσε μια πλήρους κλίμακας στρατιωτική επίθεση με στόχο την πτώση του Κιέβου και την ανατροπή της κυβέρνησης του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ωστόσο, η ισχυρή ουκρανική αντίσταση και η άμεση στήριξη από ΗΠΑ και Ευρώπη απέτρεψαν την κατάρρευση.
Έκτοτε, ο πόλεμος εξελίχθηκε σε έναν μακρύ αγώνα φθοράς, με βαρύτατες απώλειες και στις δύο πλευρές, εκατομμύρια εκτοπισμένους και τεράστιες συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία, από την ενέργεια μέχρι τα τρόφιμα.
Η τρέχουσα πραγματικότητα
Τρία σχεδόν χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή και πάνω από μία δεκαετία από την προσάρτηση της Κριμαίας και των ανατολικών περιοχών, η Ουκρανία συνεχίζει να υπερασπίζεται την ανεξαρτησία της μέσα σε συνθήκες εξαιρετικής πίεσης — στρατιωτικά, πολιτικά και οικονομικά. Το βασικό εμπόδιο, σύμφωνα με το Forbes, είναι η έλλειψη ενιαίας απάντησης τόσο μεταξύ των συμμάχων όσο και στο εσωτερικό του ουκρανικού κράτους γύρω από το τι σημαίνει «τέλος του πολέμου».
Στη διάρκεια του Σεπτεμβρίου, στο Κίεβο διεξήχθη η ετήσια Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής της Γιάλτας (YES), όπου ηγετικά πρόσωπα, στρατιωτικοί και διαμορφωτές πολιτικής συναντήθηκαν για να συζητήσουν την πορεία της σύγκρουσης. Το συμπέρασμα που κυριάρχησε ήταν ότι δεν υπάρχει κοινό όραμα για την ειρήνη, γεγονός που κάνει πιθανό ένα μακρύ ορίζοντα σύγκρουσης.
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται να παραχωρήσει ούτε σπιθαμή εδάφους στη Ρωσία ως αντάλλαγμα για ειρήνη. Υπογράμμισε ότι μια τέτοια επιλογή δεν θα αποτελούσε λύση αλλά προσωρινή παύση, όπως συνέβη στη Γεωργία το 2008 ή στην Κριμαία το 2014. Η Ουκρανία ζητά δικαιοσύνη και λογοδοσία για τα εγκλήματα πολέμου και τις παραβιάσεις της Ρωσίας.
Ο Αντρέι Γέρμακ, επικεφαλής του προεδρικού γραφείου, επανέλαβε πως δεν θα γίνουν αποδεκτές υποχωρήσεις και απέρριψε προτάσεις που συνέδεαν το πάγωμα ρωσικών περιουσιακών στοιχείων με μια συμφωνία κατάπαυσης πυρός.
Η στάση των ΗΠΑ και η δυσκολία στην επιβολή κυρώσεων
Στη Σύνοδο YES, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ συμμετείχε μέσω βίντεο, δηλώνοντας ότι ο πόλεμος δεν θα κριθεί στο πεδίο της μάχης αλλά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ο ειδικός απεσταλμένος Κιθ Κέλογκ υποστήριξε ότι βρισκόμαστε «πολύ κοντά στο τέλος», αλλά το πιο δύσκολο είναι τα τελευταία βήματα: κυρώσεις υπάρχουν, όμως η εφαρμογή τους παραμένει ανεπαρκής.
Η Ευρώπη, από την άλλη, δεν παρουσίασε κοινή στρατηγική, ενώ η Ρωσία συνέχισε την προκλητική τακτική της, στέλνοντας drones που παραβίασαν τον εναέριο χώρο χωρών του ΝΑΤΟ, προκαλώντας ανησυχία σε ολόκληρο το μπλοκ.
Το ασαφές μέλλον
Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας συμφωνούν ότι χρειάζονται περισσότερες πρωτοβουλίες, αλλά η απουσία ενιαίας γραμμής παραμένει εμφανής, σύμφωνα πάντα με το Forbes. Η Μόσχα ζητά εξωπραγματικές παραχωρήσεις ως προϋπόθεση για κατάπαυση του πυρός — απαιτήσεις που απορρίπτονται από το Κίεβο και τους εταίρους του ως ανήθικες και αναξιόπιστες. Ο Πολωνός Υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι τόνισε πως οι ρωσικές επιθέσεις δεν είναι τυχαίες, αλλά μέρος μιας συντονισμένης στρατηγικής.
Η Ουκρανία δηλώνει αποφασισμένη να συνεχίσει τον αγώνα χωρίς συμβιβασμούς. Η διεθνής κοινότητα παραδέχεται ότι η πορεία προς μια λύση είναι αβέβαιη. Καμία πλευρά δεν αποκλείει ότι ο πόλεμος μπορεί να παραταθεί για χρόνια ακόμη — πολύ περισσότερο απ’ ό,τι σήμερα φαντάζεται η παγκόσμια κοινή γνώμη. Κι αυτό, από μόνο του, μόνο ως ευοίωνο δεν φαντάζει.
