Κοντεύει μισός αιώνας από τότε που μερικές εκατοντάδες φοιτητών κατέβασαν στην οδό Πατησίων, μπροστά από την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου χιλιάδες Αθηναίους για να διαδηλώσουν την απέχθειά τους στο φασιστικό, ολοκληρωτικό και απάνθρωπο καθεστώς της Χούντας.
Νέοι άνθρωποι έβαψαν τότε με το αίμα τους την άσφαλτο της Αθήνας, δικαιώνοντας για ακόμα μια φορά το «Ελευθερία ή Θάνατος», και βάζοντας στη ζωή της Ελλάδας ακόμα ένα σύνθημα που 50 χρόνια τώρα μένει επίκαιρο: «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία». Εκείνο το βράδυ, οι άοπλοι νέοι στάθηκαν ατρόμητοι και με γυμνά στήθη απέναντι στο ατσάλι της αδίστακτης χούντας των Συνταγματαρχών, ζητώντας ελευθερία και το πλήρωσαν με τη ζωή τους.
Σήμερα οι νέοι καταθέτουν στεφάνια και λουλούδια στη μνήμη τους, εκεί που το άρμα μάχης συνέτριψε κορμιά, σίδερα και μάρμαρα, όταν γκρέμισε την Πύλη του Πολυτεχνείου. Στο σημείο αυτό, χρόνια μετά, τοποθετήθηκε η ιστορική πια κεφαλή του Σβορώνου, που έχει συνδεθεί με τους νεκρούς του Πολυτεχνείου, οι οποίοι έγιναν σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία. Ίσως πολλοί να νομίζουν ότι το κεφάλι αυτό αναπαριστά κάποιον νεκρό αγωνιστή. Η αλήθεια είναι διαφορετική.
Η κεφαλή αναπαριστά τον καθηγητή Ιστορίας Νίκο Σβορώνο και είναι έργο του φίλου του, γλύπτη, Μέμου Μακρή. Τοποθετήθηκε στον περίβολο του Ιδρύματος αρκετά χρόνια μετά την εξέγερση του 1973, όταν ήταν πρύτανης του Πολυτεχνείου, ο Γ. Βουδούρης, μέλος του ΚΚΕ και προσωπικό φίλος του Μακρή, ο οποίος ήταν επίσης κομμουνιστής. Το έργο ήταν ανάμεσα σε πολλά άλλα του Μακρή στην Ουγγαρία όπου ζούσε ο γλύπτης και ήρθε στην Αθήνα με ενέργειες του Βουδούρη.
Ο Μέμος Μακρής σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα με δασκάλους τους Μιχάλη Τόμπρο, Επαμ. Θωμόπουλο και Κ. Δημητριάδη. Αναμίχθηκε γρήγορα στην καλλιτεχνική και πολιτιστική ζωή της δεκαετίας του ’30. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ο Μακρής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Μετά την απελευθέρωση συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι. Απελάθηκε από τη Γαλλία το 1950, λόγω των αριστερών του πεποιθήσεων και βρήκε πολιτικό άσυλο στην Ουγγαρία. Εκεί φιλοτέχνησε την κεφαλή του Σβορώνου, που ήταν φίλος του.
Ο Σβορώνος
Ο Νίκος Σβορώνος, γεννημένος το 1911, σπούδασε στην Φιλοσοφική Αθηνών και στη συνέχεια εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ και του ΕΛ.ΑΣ. Υπήρξε στρατιωτικός διοικητής Βύρωνα-Καισαριανής. Μετά τα Δεκεμβριανά, το 1945, ο Σβορώνος κατέφυγε στη Γαλλία, όπου και γνώρισε τον Μέμο Μακρή. Το 1955 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια και το 1961 απέκτησε τη γαλλική.
Επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την πτώση της χούντας και δίδαξε στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Κρήτης. Διετέλεσε διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, και ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του ΕΚΠΑ το 1976. Πέθανε το 1989 στην Αθήνα.
