H τεράστια δύναμη που έχουν οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αποδεικνύεται από τα αντιδιαμετρικά σχόλια που ακούγονται γι’ αυτές. Επιταχύνουν τον εξτρεμισμό και ταυτόχρονα προκρίνουν την ομοφωνία. Αποσπούν την προσοχή μας και θα έπρεπε να διαδραματίζουν μικρό ρόλο στη ζωή μας, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να βελτιωθούν, να εξευγενιστούν και να καθαρίσουν από τους «κακούς παίκτες», όποιοι και αν είναι αυτοί. Είναι προηγμένες συσκευές παρακολούθησης, που ταυτόχρονα μας βομβαρδίζουν με άσχετες διαφημίσεις.
Στις διαφορετικές κριτικές που ασκούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καταγράφεται μία κοινή εμπειρία: η απώλεια υπομονής και η αρνητική αξιολόγηση της συμπεριφοράς των άλλων χρηστών του μέσου. Μας συνεπαίρνει μια ασυγκράτητη τάση ανάρτησης αρνητικών σχολίων στην ίδια την πλατφόρμα, αλλά και επικρότησης αναρτήσεων που φανερώνουν πόσο ο χρήστης απεχθάνεται να κάνει αναρτήσεις. Παρότι όλοι κατανοούν το γελοίο του θέματος, δεν μπορούν να σταματήσουν. Είναι κολλημένοι, και ίσως να είστε κι εσείς.
Τι σημαίνει «είμαι κολλημένος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης»; Kάθε χρήστης μπορεί να τα εγκαταλείψει με την ίδια ελευθερία που άρχισε να τα χρησιμοποιεί. Το «κόλλημα» στις πλατφόρμες συνιστά απρόβλεπτη συνέπεια του τρόπου με τον οποίο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγιναν δημοφιλή και ισχυρά. Προφανώς ακόμα και οι μεγαλύτερες πλατφόρμες είναι εντελώς περιττές χωρίς χρήστες.
Ενα κοινωνικό δίκτυο χρειάζεται πολλαπλούς χρήστες για να λειτουργήσει. Οσο περισσότεροι γίνονται, τόσο πιο επιτυχημένο είναι το μέσο. Αυτή η κοινωνική δυναμική και το γεγονός ότι έπειτα από χρόνια οι συνθήκες μεταβάλλονται, κάνουν πολλούς να νιώθουν εγκλωβισμένοι στο μέσο της επιλογής τους. Η αίσθηση του «κολλήματος» εξηγεί γιατί παραμένουμε χρήστες ενός κοινωνικού δικτύου που μας προκαλεί σύγχυση, αγωνία, θλίψη ή ανία. Είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα ενός εμπορευματοποιημένου κοινωνικού και πολιτικού χώρου που οικοδομήθηκε με μοναδικό στόχο να επεκτείνεται.
Ενας καλός τρόπος για να προσεγγίσουμε το πρόβλημα είναι να σκεφτούμε ότι τα κοινωνικά δίκτυα είναι σαν το LinkedIn. Η εμπειρία που προσφέρει σε πολλούς χρήστες του δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστη, καθώς η συμμετοχή επιβάλλει κόπο, προσοχή και συγκεκριμένη συμπεριφορά, ενώ τους εκθέτει σε καταιγισμό ειδοποιήσεων και περιεχόμενο. Πολλοί άνθρωποι εισήλθαν στο μέσο προκειμένου να βρουν εργασία ή προσωπικό. Πολλά χρόνια αργότερα, ανακάλυψαν ότι «κόλλησαν». Ακόμα και όσοι δεν έχουν ανοικτά θέματα απασχόλησης συνδέουν την αποχώρησή τους από την πλατφόρμα με ένα ασαφές αλλά πραγματικό κόστος.
Η κυριαρχία του LinkedIn κατέστησε σαφές ότι αυτό το κόστος παραμένει. Ακόμα και όταν δεν είναι υψηλό, αρκεί για να αποθαρρύνει τους χρήστες από την εγκατάλειψη της πλατφόρμας. Υπάρχει κάτι που κάνει το LinkedIn διαφορετικό από το Facebook, το Instagram και το Twitter;
Η αλήθεια είναι ότι η αίσθηση εγκλωβισμού που έχουμε σε κάποιες πλατφόρμες δεν είναι μόνιμη, ούτε απρόσμενη. Απλώς διαρκεί περισσότερο από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί. Εχει βέβαια και τα θετικά της, καθώς νιώθουμε σύνδεση με τους άλλους χρήστες και κυρίως την κοινή αίσθηση ότι η εμπειρία μας δεν είναι εκείνη που περιμέναμε όταν εγγραφήκαμε.
