Τα παιδικά και νεανικά χρόνια του Τρότσκι
Ο Λέον Τρότσκι γεννήθηκε στη Γιάνοβκα της Χερσώνας, στη σημερινή Ουκρανία, στις 7 Νοεμβρίου 1879. Το πραγματικό του ονοματεπώνυμο ήταν Λεβ Νταβίντοβιτς Μπρόνσταϊν (Lev Davidovich Bronstein). Καταγόταν από εβραϊκή οικογένεια της μεσαίας τάξης. Σπούδασε στην Οδησσό και στο Νικολάγεφ (σημερινό Μικολάγιφ) και καθώς ήταν άριστος μαθητής, ιδιαίτερα στα μαθηματικά και τη φιλολογία και γνώστης ξένων γλωσσών, όλοι πίστευαν ότι θα γίνει ένας εξαιρετικός επιστήμονας. Όμως στην εφηβική του ηλικία ο Μπρόνσταϊν γνωρίστηκε και συνδέθηκε φιλικά μ’ έναν κύκλο μορφωμένων νέων με επαναστατικές ιδέες, οι οποίοι πίστευαν στον σοσιαλισμό και συγκεντρώνονταν συχνά σε μια γιάφκα στο Νικολάγεφ.
Οι περισσότεροι νέοι της γιάφκας ήταν ρομαντικοί επαναστάτες που δεν ήταν υπέρμαχοι της δράσης. Η μόνη απ’ όλα τα άτομα εκεί που πίστευε στον μαρξισμό και την επαναστατική δράση ήταν η Αλεξάνδρα Σοκολόφσκαγια, δέκα χρόνια μεγαλύτερη από τον Μπρόνσταϊν. Αρχικά οι σχέσεις των δύο νέων ήταν τεταμένες. Σταδιακά, μέσα από τις ιδεολογικές αντεγκλήσεις και τις ατελείωτες νυχτερινές συζητήσεις, γεννήθηκε μεταξύ τους ένας μεγάλος έρωτας. Παράλληλα, ο Μπρόνσταϊν προσχώρησε στον μαρξισμό. Τον Ιανουάριο του 1898 η δράση της «Εργατικής Ένωσης Νότιων Ρώσων», όπως ονομαζόταν η επαναστατική ομάδα στην οποία μετείχε ο Μπρόνσταϊν (με το ψευδώνυμο Λβοφ) ανακαλύφθηκε και περίπου 200 μέλη της συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν μέχρι να γίνει η δίκη τους. Δύο μήνες αργότερα έγινε το πρώτο Συνέδριο του Ρωσικού Εργατικού Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Κόμματος και ο Μπρόνσταϊν θεωρούσε τον εαυτό του μέλος του.
Στη φυλακή παντρεύτηκε τη Σοκολόφσκαγια, αν και κανένας από τους δύο δεν πίστευε στον θεσμό του γάμου, τον οποίο θεωρούσαν ως μικροαστική συνήθεια. Του επιβλήθηκε ποινή εξορίας 4 ετών στο Ιρκούτσκ της Σιβηρίας, όπου πήγε μαζί με την Αλεξάνδρα, που γέννησε εκεί τις δύο πρώτες κόρες τους: τη Νίνα Νέβελσον και τη Ζινάιντα Βόλκοβα. Η Αλεξάνδρα θεωρούσε τον Μπρόνσταϊν ιδιοφυΐα, που θα μπορούσε με τη ρητορική του δεινότητα να πείσει τους πάντες. Με την παρακίνηση της συζύγου του, έχοντας πλαστό διαβατήριο και με το ψευδώνυμο Τρότσκι (το οποίο κατά μία εκδοχή ανήκε σ’ ένα δεσμοφύλακά του), διέφυγε το 1902 στην Αυστρία και από εκεί στο Λονδίνο, όπου γνώρισε τους Πλεχάνοφ, Λένιν, Μάρτοφ και άλλους. Αυτοί εξέδιδαν την εφημερίδα «Ίσκρα» («Σπίθα»), στην οποία άρχισε να αρθρογραφεί και ο Τρότσκι (θα χρησιμοποιούμε αυτό το όνομα στη συνέχεια του άρθρου) εντυπωσιάζοντας με τα γραφόμενά του. Σύντομα, απέκτησε το ψευδώνυμο «Πέρα» («Πένα») και έγινε ένας από τους σημαντικότερους συντάκτες της «Ίσκρα».
Σ’ ένα ταξίδι του στο Παρίσι το φθινόπωρο του 1902, ο 23χρονος τότε Τρότσκι γνώρισε μια πανέμορφη κοπέλα από την Ουκρανία, τη Ναταλία Σέντοβα, φοιτήτρια Βοτανικής. Η Ναταλία ήταν εξόριστη και είχε αναμειχθεί στη ρωσική σοσιαλιστική κίνηση του εξωτερικού. Τα πνευματικά ενδιαφέροντα της Ναταλίας ήταν η φιλοσοφία, η μουσική και οι τέχνες. Ο Τρότσκι γνώριζε ελάχιστα από αυτά, αλλά ήταν βαθύς γνώστης της ιστορίας, των οικονομικών και της πολιτικής επιστήμης. Σύντομα, οι δύο νέοι ερωτεύθηκαν παράφορα και συνδέθηκαν χωρίς να παντρευτούν ποτέ. Από το 1902 ως το 1940 ο Τρότσκι έζησε με τη Ναταλία και απέκτησε μαζί της δύο γιους.
Επισήμως, ήταν νυμφευμένος με την Αλεξάνδρα Σοκολόφσκαγια. Γι’ αυτό τα δύο παιδιά που απέκτησαν μαζί, ο Λιόβας(ή Λεβ) και ο Σεργκέι πήραν το επίθετο Σέντοφ, από τη μητέρα τους. Αποτελεί μάλλον παράδοξο γεγονός ότι οι σχέσεις των (γυναικών) συντρόφων του Τρότσκι ήταν εξαιρετικές, όπως φάνηκε και από τη συνάντησή τους στη Ρωσία το 1917, όπου πανηγύρισαν τη νίκη του μπολσεβικισμού…
Επιστροφή του Τρότσκι στη Ρωσία
Το 1903 οι σχέσεις Τρότσκι – Λένιν δεν ήταν πολύ καλές, καθώς διαφωνούσαν ιδιαίτερα σε θέματα τακτικής. Η διαφωνία τους εντάθηκε μετά το 2ο Συνέδριο του Πανρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος στο Λονδίνο. Οι μενσεβίκοι, στους οποίους ανήκε ο Τρότσκι, αρνήθηκαν υπακοή στην ηγεσία του κόμματος. Όταν όμως τάχθηκαν στην πλειοψηφία τους υπέρ της συμμαχίας των σοσιαλιστών και των φιλελευθέρων, ο Τρότσκι αποχώρησε από την παράταξη των μενσεβίκων. Στη συνέχεια, αποφάσισαν με τη Ναταλία να επιστρέψουν μυστικά στη Ρωσία.
Ο Τρότσκι χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Αρμπούζοφ και απέβλεπε στην εκμετάλλευση της κοινωνικής αναταραχής που είχε ξεσπάσει ως συνέπεια της ήττας από την Ιαπωνία και την κατάπνιξη στο αίμα της ειρηνικής διαδήλωσης, που είχε πραγματοποιηθεί μπροστά στα Χειμερινά Ανάκτορα του τσάρου στις 22 Ιανουαρίου 1905. Ο Τρότσκι υπήρξε ένας από τους ιδρυτές του πρώτου σοβιέτ (στην Πετρούπολη), του οποίου έγινε πρόεδρος. Όμως, τον Μάιο του 1905 συνελήφθη η Ναταλία και επτά μήνες αργότερα (3/12/1905) και ο Τρότσκι. Στο δικαστήριο όπου οδηγήθηκε με την κατηγορία ότι προετοίμαζε ένοπλη επανάσταση εκφώνησε έναν εξαιρετικό λόγο. Ωστόσο, καταδικάστηκε ξανά σε εξορία.
Η δεύτερη εξορία του Τρότσκι
Τον Σεπτέμβριο του 1906 κι ενώ ο Τρότσκι μεταφερόταν με άλλους πολιτικούς κατάδικους στη Σιβηρία, κατάφερε να δραπετεύσει και να συναντήσει μετά από πολλές περιπέτειες τη Ναταλία. Αρχικά, πήγαν στη Φιλανδία και στη συνέχεια στη Σουηδία, απ’ όπου τον Απρίλιο του 1907 αναχώρησαν αρχικά για το Λονδίνο και τελικά για την Αυστρία. Η δεύτερη εξορία του Τρότσκι και της Ναταλίας στο εξωτερικό είχε δεκαετή διάρκεια. Σε αυτό το χρονικό διάστημα ο Τρότσκι βρήκε την ευκαιρία να ασχοληθεί με τη συγγραφή της θεωρίας του για τη «διαρκή επανάσταση» και με την πολιτική αρθρογραφία σε εφημερίδα που ο ίδιος εξέδιδε. Ο Τρότσκι υποστήριζε ότι το οικονομικό σύστημα μιας χώρας αποτελούσε μέρος του παγκόσμιου συστήματος και επηρεαζόταν άμεσα από τους κανόνες της διεθνούς αγοράς. Έτσι, όπως πίστευε, για να πετύχει η κομμουνιστική επανάσταση σε μια χώρα, έπρεπε να στηρίζεται σε ανάλογες επαναστάσεις γειτονικών χωρών. Η επαναστατική αυτή διαδικασία έδινε στην επανάσταση διαρκή, διεθνή και τελικά παγκόσμιο χαρακτήρα και χαρακτηρίστηκε από τον ίδιο ως «διαρκής επανάσταση».
Το 1914 ο Τρότσκι και η Ναταλία εγκαταστάθηκαν στη Γαλλία. Κι εκεί όμως έμειναν για δύο χρόνια, καθώς η γαλλική Αστυνομία τους συνέλαβε και τους οδήγησε στην Ισπανία. Στην ιβηρική χώρα μέσα σε μια εβδομάδα είχε συλληφθεί όλη η οικογένεια Τρότσκι! Η ισπανική κυβέρνηση για να απαλλαγεί από έναν ενοχλητικό επαναστάτη, τον επιβίβασε, μαζί με την οικογένειά του σε ένα καράβι με προορισμό τη Νέα Υόρκη. Στην αμερικανική μεγαλούπολη ο Τρότσκι πληροφορήθηκε την έκρηξη της επανάστασης των Ρώσων Δημοκρατικών τον Φεβρουάριο του 1917. Μετά από δύο μήνες, τον Απρίλιο του 1917 ο Τρότσκι οικογενειακώς πήγε στη Φιλανδία. Στις 4 Μαΐου, ο Τρότσκι έφτασε στην Πετρούπολη και ανέλαβε δράση κατά της Προσωρινής Κυβέρνησης, μαζί με τον Λένιν, οι διαφορές με τον οποίο είχαν διευθετηθεί.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση
Στις 25 Οκτωβρίου 1917 Λένιν και Τρότσκι οργάνωσαν στην Πετρούπολη το πραξικόπημα που έφερε στην εξουσία τους μπολσεβίκους και σύντομα επεκτάθηκε και πέρα από αυτή. Μετατράπηκε έτσι σε επαναστατική έκρηξη που οδήγησε στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Ο Τρότσκι ήταν ήδη μέλος του Ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος από τον Αύγουστο του 1917 και από τον Σεπτέμβριο αποτελούσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του και του Πολίτ Μπιρό, του Πολιτικού Γραφείου του δηλαδή. Ο ρόλος του Τρότσκι στην Επανάσταση του 1917 ήταν πολύ σημαντικός.
Έτσι η Οκτωβριανή Επανάσταση έγινε γνωστή στη Ρωσία και το εξωτερικό ως «Επανάσταση του Λένιν και του Τρότσκι». Υπήρχε αμοιβαία εκτίμηση και σεβασμός ανάμεσα στους δύο. Ο Λένιν πρότεινε στον Τρότσκι την πρωθυπουργία, όμως εκείνος αρνήθηκε και αρκέστηκε στη θέση του Επιτρόπου (Υπουργού) των Εξωτερικών.
Από τη θέση αυτή ο Τρότσκι προσπάθησε να αποτρέψει την ατιμωτική για τη Ρωσία Συνθήκη Ειρήνης με τη Γερμανία στο Μπρεστ Λιτόφσκ και γι’ αυτό ήρθε σε αντίθεση με τον Λένιν που έλεγε «όχι στον πόλεμο, ναι στην ειρήνη». Ο Τρότσκι αντιπρότεινε την ιδιοφυή στρατηγική «ούτε πόλεμος, ούτε ειρήνη». Η πρότασή του όμως δεν έγινε δεκτή. Η αποτυχία των προσπαθειών του Τρότσκι συνοδεύτηκε από την παραίτησή του ως Επίτροπος των Εξωτερικών, καθώς δεν ήθελε να συνδέσει το όνομά του με μια, εξευτελιστική, όπως θεωρούσε, συμφωνία. Έτσι ανέλαβε καθήκοντα Επιτρόπου του Πολέμου. Η συμβολή του στην επικράτηση των μπολσεβίκων ήταν αποφασιστική. Χωρίς αυτόν είναι αβέβαιο αν οι «Ερυθροί» μπολσεβίκοι θα επικρατούσαν των «Λευκών», οι οποίοι λάμβαναν βοήθεια από τις Δυτικές Δυνάμεις και την Ιαπωνία.
Από το 1918 ως το 1920, για όσο διήρκησε ο εμφύλιος πόλεμος στη Ρωσία, ο Τρότσκι, που είχε μετατρέψει σε κινητό στρατηγείο ένα τρένο, ταξίδευε σε 21 μέτωπα, σε όλες τις μονάδες του Ερυθρού Στρατού για να καθοδηγήσει και να εμψυχώσει τους μαχητές. Όταν ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε, ο Τρότσκι είχε επιδείξει εκτός από τη νίκη των μπολσεβίκων και τη μετατροπή 7.000 «ερυθροφρουρών» σε αξιόμαχο σύνολο 5.000.000 ανδρών, τον «Ερυθρό Στρατό». Μέρος του στρατού αυτού μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο Τρότσκι για να επιταχύνει την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Την ιδέα αυτή εκμεταλλεύτηκε αργότερα ο Στάλιν για το Α’ πρόγραμμα εκβιομηχάνισης της ΕΣΣΔ.
Το 1923 το κύρος του Τρότσκι τόσο για το ρωσικό Κ.Κ. αλλά και διεθνώς βρισκόταν στα ύψη, λόγω των επιτυχιών του στην επανάσταση και τον εμφύλιο πόλεμο, αλλά και λόγω των ηγετικών προσόντων του που τον έθεταν σε ανώτερο επίπεδο κι από τον Λένιν, του οποίου εθεωρείτο αδιαμφισβήτητος διάδοχος. Ο Λένιν του έδωσε την ευκαιρία να εξουδετερώσει τον Στάλιν, αλλά ο Τρότσκι δεν ήθελε να δημιουργήσει προβλήματα όσο ζούσε ο Λένιν. Όμως η φιλοσοβιετική ομάδα των Ζινόβιεφ και Καμένεφ, για να εξουδετερώσει τη μεγάλη επιρροή του Τρότσκι έπεισε τον Λένιν να τοποθετήσει τον Στάλιν Γ.Γ. του Κόμματος.
Ο Ζινόβιεφ, κυρίως, αλλά και ο Καμένεφ πίστευαν ότι αν στην εξουσία ανέβαινε ο Τρότσκι θα τους απομάκρυνε από την ηγετική ομάδα του κόμματος. Αντίθετα, η ανάληψη της εξουσίας από τον Στάλιν θεωρούσαν ότι είναι προσωρινή, μεταβατική λύση, καθώς πίστευαν ότι δεν έχει τα προσόντα να ηγηθεί του Κόμματος και της χώρας. Έκαναν όμως τεράστιο λάθος. Όταν το αντιλήφθηκαν προσπάθησαν να προσεταιριστούν τον Τρότσκι, ήταν όμως πολύ αργά. Το λάθος τους το πλήρωσαν με τη ζωή τους οι ίδιοι, οι συνεργάτες τους και αργότερα και ο Τρότσκι…
Ο Στάλιν εναντίον του τροτσκισμού
Όταν ο Στάλιν έγινε Γ.Γ. του Κ.Κ. Ρωσίας προσπάθησε με κάθε τρόπο να υπονομεύσει και να εξοντώσει τον Τρότσκι. Αρχικά απομάκρυνε τους Ζινόβιεφ και Καμένεφ και τον Ιανουάριο του 1925, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Λένιν, ο Τρότσκι αναγκάστηκε να παραιτηθεί από Επίτροπος του Πολέμου και Πρόεδρος του Επαναστατικού Στρατιωτικού Συμβουλίου. Ο ενδοκομματικός αγώνας των δύο δεν ήταν δυνατόν να παρουσιαστεί ως ένας απλός ανταγωνισμός, καθώς θα δημιουργούσε τρομερή απογοήτευση στις τάξεις των μπολσεβίκων.
Γι’ αυτό και ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο καλύφθηκε από το πέπλο των ιδεολογικών διαφορών και των αντιθέσεων για την ακολουθούμενη τακτική. Οι Τροτσκιστές, εκτός από τη διαρκή επανάσταση, υποστήριζαν την κατάργησή της Νέας Οικονομικής Πολιτικής που είχε επιβάλλει ο Λένιν, την εξαφάνιση των κουλάκων, την καταπολέμηση της γοργά δημιουργούμενης γραφειοκρατίας στο κόμμα και στην κρατική μηχανή και τη στροφή όλων των προσπαθειών στη γρήγορη εκβιομηχάνιση της χώρας.
Η διαμάχη μεταξύ των δύο πλευρών κορυφώθηκε με την αποτυχία της πολιτικής της Μόσχας στην Κίνα, για την οποία ο Στάλιν κατήγγειλε ως αποκλειστικό υπεύθυνο τον Τρότσκι. Ο Γεωργιανός Στάλιν όμως, χρησιμοποιώντας πλαστά μηνύματα από την Κίνα κατάφερε να πείσει την Κεντρική Επιτροπή ότι οι Κινέζοι «σύντροφοι» είχαν επιτυχίες και έτσι επέβαλε τη διαγραφή του Τρότσκι και του Ζινόβιεφ από το κόμμα στις 14 Νοεμβρίου 1927.
Εκδίωξη του Τρότσκι από την ΕΣΣΔ
Δύο μήνες αργότερα ο Τρότσκι και η Ναταλία αναγκάστηκαν από το σταλινικό καθεστώς να εγκαταλείψουν τη Μόσχα και ξεκίνησαν το μεγάλο ταξίδι προς την εξορία, με πρώτο σταθμό την Άλμα Άτα (τότε πρωτεύουσα του Καζακστάν, πλέον πρωτεύουσα της χώρας είναι η Αστάνα, ενώ η Άλμα Άτα μετονομάστηκε σε Αλμάτι). Στη χώρα αυτή της Κεντρικής Ασίας το ζεύγος Τρότσκι και Ναταλία παρέμεινε για έναν χρόνο.
Αφού εξουδετέρωσε την αριστερή (τροτσκιστική) πτέρυγα του κόμματος, ο Στάλιν προχώρησε αμέσως στην εκκαθάριση της δεξιάς πτέρυγας, που μέχρι τότε τον στήριζε στον αγώνα κατά των τροτσκιστών. Θέλοντας να αποφύγει συμμαχία των δύο άκρων, ο Στάλιν διέταξε την εκδίωξη του Τρότσκι από το σοβιετικό έδαφος. Έτσι ο Τρότσκι, με τη Ναταλία και τους συνεργάτες του κατέφυγαν στην Κωνσταντινούπολη και εγκαταστάθηκαν στη νήσο Πρίγκιπο, στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Εκεί έμειναν για τέσσερα χρόνια. Έχοντας εξοντώσει τους πολιτικούς του αντιπάλους ο Στάλιν εφάρμοσε, εκπλήσσοντας τους πάντες, την πολιτική του Τρότσκι για γρήγορη εκβιομηχάνιση της ΕΣΣΔ!
Η εξόντωση των μελών της οικογένειας του Τρότσκι
Από την Τουρκία ο Τρότσκι ζήτησε θεώρηση του διαβατηρίου του για να εγκατασταθεί σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Κανένα κράτος όμως από όσα ζήτησε άσυλο ο Τρότσκι δεν ήταν διατεθειμένο να του το δώσει, γιατί όλα τον θεωρούσαν επικίνδυνο επαναστάτη. Το 1932 ο Στάλιν είχε αφαιρέσει από τον Τρότσκι τη σοβιετική ιθαγένεια, ενώ πράκτορες της Μυστικής Ρωσικής Αστυνομίας (GPU) τον παρακολουθούσαν. Βρισκόταν ακόμα στην Πρίγκιπο ο Τρότσκι, όταν έμαθε ότι η κόρη του Νίνα πέθανε από φυματίωση, γιατί οι σοβιετικές αρχές δεν της έδιναν τα φάρμακα για την θεραπεία της! Λίγο αργότερα και η άλλη κόρη του Ζίνα, στη διάρκεια νευρικής κρίσης που έπαθε όταν ο Στάλιν της απαγόρευσε να πάει στη Ρωσία για να συναντήσει τον σύζυγο και τα παιδιά της, αυτοκτόνησε στο Βερολίνο.
Δύο χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1935, η Αλεξάνδρα Σοκολόφσκαγια, η νόμιμη σύζυγος του Τρότσκι, από την οποία δεν πήρε ποτέ διαζύγιο και είχε παραμείνει στη Ρωσία, εξορίστηκε στη Σιβηρία όπου και «εξαφανίστηκε» από τη μυστική σταλινική αστυνομία… Το 1934, τελικά ο Τρότσκι πήγε στη Γαλλία και το 1935 στη Νορβηγία. Και εκεί όμως ο Στάλιν δεν τον άφησε σε ησυχία. Το 1936 και ενώ είχαν ξεκινήσει οι πρώτες δίκες της Μόσχας, ο Σοβιετικός Εισαγγελέας κατήγγειλε ευθέως τον Τρότσκι για οργάνωση συνομωσίας εναντίον του Στάλιν. Μην θέλοντας να οξύνει τις σχέσεις της με την ΕΣΣΔ, η Νορβηγία έθεσε το ζεύγος Τρότσκι- Ναταλίας σε κατ’ οίκον περιορισμό, γεγονός που τους ανάγκασε να απευθυνθούν στην Μεξικανική Κυβέρνηση του Κάρδενας για να εγκατασταθούν στη χώρα της Βόρειας Αμερικής (και όχι Κεντρικής Αμερικής όπως ακούσαμε πριν λίγες μέρες σε τηλεπαιχνίδι γνώσεων…).
Τον Ιανουάριο του 1937 ο Τρότσκι και η Ναταλία έφτασαν στο Μεξικό. Η άφιξή τους εκεί συνέπεσε με τη δεύτερη σειρά δικών της Μόσχας και την κατηγορία εναντίον του Σεργκέι Σεντόφ (γιου του Τρότσκι), για δήθεν απόπειρά του να δηλητηριάσει εργάτες στη Μόσχα. Αυτό το γεγονός οδήγησε στη συνέχεια στην εξόντωση του Σεργκέι από την GPU (1937). Το 1938 πράκτορες του Στάλιν δολοφόνησαν τον άλλο γιο του Τρότσκι, τον Λεβ, που ζούσε στην Ελβετία και εθεωρείτο ως ο σημαντικότερος πολιτικός συνεργάτης του πατέρα του. Οι διωγμοί των τροτσκιστών, εντός και εκτός Ρωσίας και οι εκτελέσεις οπαδών τους στη Σιβηρία, αλλά και την Ισπανία κατά τη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου πολέμου, όχι μόνο δεν έκαμψαν το φρόνημα και την αγωνιστικότητα των κορυφαίων στελεχών τους, αλλά οδήγησαν τελικά στην ίδρυση της Δ’ Διεθνούς, μετά από οδηγίες του Τρότσκι.
Η ίδρυση της Δ’ Διεθνούς
Αρχικά ο Τρότσκι, μην θέλοντας να δημιουργήσει προβλήματα στην Γ’ Διεθνή (Κομιντέρν), ήταν επιφυλακτικός. Όταν όμως αυτή περιήλθε στην πλήρη εξουσία του Στάλιν, ο οποίος θα χρησιμοποιήσει και την επιβολή της πολιτικής τους στην Ευρώπη, πράγμα που σήμαινε ότι θα την αξιοποιούσε και για την αποδοχή από τα Κομμουνιστικά Κόμματα της Γηραιάς Ηπείρου μιας πιθανής προσέγγισης με τον ναζισμό, κάτι που έγινε το 1939 με το σύμφωνο Ρίμπεντροπ- Μολότοφ, ο Τρότσκι έδωσε την συγκατάθεσή του για την ίδρυση της Δ΄ Διεθνούς, το ιδρυτικό Συνέδριο της οποίας ξεκίνησε στο Περινί της Γαλλίας στις 3 Σεπτεμβρίου 1938. Η Δ’ Διεθνής διέφερε σε σημεία στρατηγικής και τακτικής από την Γ’ Διεθνή που διέλυσε ο Στάλιν το 1943. Η Γ’ Διεθνής είχε ιδρυθεί στη Ρωσία το 1919 από τον Λένιν, με τη βοήθεια του Τρότσκι. Η Β’ Διεθνής ιδρύθηκε το 1889 στο Παρίσι και διασπάστηκε το 1915, ενώ η Α’ Διεθνής ιδρύθηκε στο Λονδίνο το 1864 ως Διεθνής Ένωση Εργατών από τον Καρλ Μαρξ και διαλύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1880.
Η απόπειρα δολοφονίας του Τρότσκι στις 24/5/1940
Ο Τρότσκι και η Ναταλία ζούσαν στη βίλα «Αβενίτα Βιένα» το προαστίου Κογιοακάν της πρωτεύουσας του Μεξικού. Στις 4 π.μ. στις 24 Μαΐου 1940 το ζευγάρι ξύπνησε έντρομο από τις ριπές οπλοπολυβόλων που γάζωναν το υπνοδωμάτιό τους για 15-20 λεπτά. 25 Μεξικανοί πράκτορες στρατολογημένοι από την GPU, αφού εξουδετέρωσαν τη φρουρά της βίλας, έριξαν 200 σφαίρες στην κρεβατοκάμαρα του Τρότσκι και μια εμπρηστική χειροβομβίδα στο διπλανό δωμάτιο, όπου βρισκόταν ο μικρός εγγονός του, ο οποίος σώθηκε. Η απόπειρα εναντίον της ζωής του Τρότσκι απέτυχε χάρη στην ετοιμότητα της Ναταλίας, η οποία «παρέσυρε» τον σύντροφό της σε ένα σημείο του δωματίου όπου δεν θα μπορούσαν να τους πετύχουν οι σφαίρες. Το μόνο θύμα της επίθεσης ήταν ο Χάρτε, ο Μεξικανός αρχηγός της φρουράς της βίλας, τον οποίο απήγαγαν οι δράστες και τον εκτέλεσαν αργότερα.
Η δολοφονία του Τρότσκι
Μετά την επίθεση αυτή , ο Τρότσκι και το επιτελείο του ήταν βέβαιοι ότι θ’ ακολουθούσε κι άλλη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του. Δεν φανταζόταν όμως ότι θα γινόταν πολύ γρήγορα, τον Αύγουστο του 1940. Για τον σκοπό αυτό επιστρατεύτηκε ένας Ισπανός σταλινικός, ο Ραμόν Μερκάντερ, που χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Φρανκ Τζάκσον και είχε εκπαιδευθεί στη Μόσχα για την εκπλήρωση της αποστολής του. Το πρόσωπο που επηρέασε και έπεισε τον Μερκάντερ να δολοφονήσει τον Τρότσκι ήταν η μητέρα του, η οποία ασκούσε πάνω του πολύ μεγάλη επιρροή και πίστευε ότι έτσι εκπληρωνόταν το χρέος της προς τον κομμουνισμό. Ο Μερκάντερ επιδίωξε και πέτυχε να φτάσει στον κύκλο του Τρότσκι.
Αυτό το πέτυχε δημιουργώντας ερωτική σχέση με τη Σίλβια Αγγέλοφ, φανατική οπαδό και βοηθό του Τρότσκι. Έτσι μπόρεσε να εισχωρήσει στην κατοικία του μεγάλου επαναστάτη, στο Κογιοακάν. Αρχικά, ο Μερκάντερ εμφανίστηκε ως φανατικός οπαδός του Τρότσκι και τον συνάντησε δύο φορές με πρόφαση να θέσει υπόψη του ένα πολιτικό άρθρο για δημοσίευση. Τη δεύτερη φορά μάλιστα μελέτησε όλες τις λεπτομέρειες του εγχειρήματός του που αποφάσισε να πραγματοποιήσει στις 20 Αυγούστου 1940.
Το απόγευμα εκείνης της μέρας ο Μερκάντερ πλησίασε τον Τρότσκι στον κήπο της έπαυλής του και του ζήτησε να ρίξει μια ματιά στο διορθωμένο χειρόγραφό του. Ο Τρότσκι το δέχτηκε για λόγους αβρότητας καθώς δεν είχε ενθουσιαστεί από την αρχική ανάγνωσή του και οδήγησε τον Μερκάντερ στο μελετητήριό του. Καθώς ο Τρότσκι έσκυψε πάνω από το χειρόγραφο, ο Μερκάντερ έβγαλε από την τσέπη της καμπαρντίνας του μια μικρή αξίνα, έκλεισε τα μάτια του και την κατέβασε με δύναμη στο κεφάλι του θύματος. Πίστευε ότι ο Τρότσκι θα πέθαινε αμέσως. Όμως διαψεύστηκε. Η μακρόσυρτη κραυγή πόνου του Τρότσκι θα «συνόδευε» τον Μερκάντερ σε όλη του τη ζωή.
Ο Τρότσκι δεν πέθανε! Άρχισε να πετά ό, τι έβρισκε μπροστά του προς τον δολοφόνο του και κινήθηκε προς το μέρος του έτοιμος να παλέψει μαζί του! Το αίμα του έπεφτε στα χειρόγραφα του για τη βιογραφία του Στάλιν που είχε στο γραφείο του. Ακούγοντας τις φωνές η Ναταλία και το προσωπικό έτρεξαν προς το μελετητήριο. Μόλις την αντίκρισε ο Τρότσκι είπε: «Ο Τζάκσον» και έπεσε στο πάτωμα. Δυο σωματοφύλακες συνέλαβαν τον «Τζάκσον». Ο Τρότσκι βέβαιος ότι ηθικός αυτουργός όλων ήταν ο Στάλιν είπε στη Ναταλία: «Πες στα παιδιά να μην τον σκοτώσουν… Πρέπει να εξαναγκαστεί να μιλήσει». Μέσα στο ασθενοφόρο που τον μετέφερε στο νοσοκομείο ο Τρότσκι έστειλε το τελευταίο μήνυμα προς τους οπαδούς του: «Πεθαίνω από το χτύπημα ενός πολιτικού δολοφόνου… με χτύπησε στο δωμάτιό μου… Πάλεψα μαζί του… Παρακαλώ πείτε στους φίλους μας… Είμαι βέβαιος… για τη νίκη… της Τετάρτης Διεθνούς… συνεχίστε…».
Ο Τρότσκι μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο για να χειρουργηθεί. Όμως στις 7.30 μ.μ. της 20/8/1940 έπεσε σε κώμα και στις 7.25 π.μ. της 21ης Αυγούστου 1940 ξεψύχησε. Στις 27/8 το σώμα του παραδόθηκε στην πυρά και η τέφρα του τάφηκε στην αυλή της βίλας. Σ’ αυτή έζησε η Ναταλία για άλλα 20 χρόνια και έπειτα συνέχισε να ζει ο εγγονός του με την οικογένειά του. Το 1956 με την «αποσταλινοποίηση» η Ναταλία υπέβαλε αίτημα στο Κρεμλίνο για «αποκατάσταση» του Τρότσκι και του γιου της Λεβ. Δεν έλαβε όμως καμία απάντηση. Πέθανε το 1962 στο Παρίσι, την πόλη όπου γνώρισε τον αγαπημένο της…
Μετά τον θάνατο του Τρότσκι
Έξω από το σπίτι του Τρότσκι, την ώρα της δολοφονίας, βρισκόταν ένα αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν η μητέρα του «Τζάκσον» που λεγόταν Καριντάτ και ο εραστής της Ετινιόν, προσωπικό όργανο του Στάλιν. Οι δύο εραστές έφυγαν από τον τόπο του εγκλήματος. Όταν ξανασυναντήθηκαν στη Μόσχα, ο Ετινιόν εγκατέλειψε την Καριντάτ. Ο δήθεν έρωτάς του προς την Καριντάτ ήταν παγίδα για να την παρασύρει στην ανάμειξη του γιου της στη δολοφονία. Η Καριντάτ παρασημοφορήθηκε από τον Στάλιν και της έδωσε κι ένα παράσημο και για τον γιο της. Το 1961 ο Κρούτσεφ ακύρωσε την παρασημοφορία. Ο «Τζάκσον» μετά τη σύλληψή του ισχυρίστηκε ότι ήταν παλιός τροτσκιστής που απογοητεύθηκε όταν γνώρισε τον αρχηγό του και γι’ αυτό τον σκότωσε. Αποφυλακίστηκε στις 6 Μαΐου 1960 και έφυγε αμέσως για την Κούβα. Από εκεί πήγε στην Πράγα και τελικά, πιθανότατα, στη Μόσχα.
Επίλογος
Ο Τρότσκι δεν αποκαταστάθηκε ούτε επί Γκορμπατσόφ, ενώ βιογραφία του δεν υπάρχει στη «Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια». Στα μείον του Τρότσκι καταγράφεται η βίαιη κατάπνιξη της εξέγερσης της Κροστάνδης το 1921 κάτι που του καταλόγιζαν οι σταλινικοί. Σαφώς επίσης έκανε λάθος όταν δεν δέχθηκε την πρωθυπουργία που του προσέφερε ο Λένιν ,ενώ σφάλμα του ήταν και η εμμονή του στη «Διαρκή Επανάσταση».
Οι δύο απόπειρες δολοφονίας του το 1940 δείχνουν ότι ο Στάλιν ήθελε να απαλλαγεί από αυτόν σε μια περίοδο που η ΕΣΣΔ συνδεόταν με τη ναζιστική Γερμανία με Σύμφωνο Φιλίας και Συνεργασίας κι ένα μυστικό Πρωτόκολλο με το οποίο μοιραζόταν με τους ναζί την Ανατολική Ευρώπη. Η φιλική σχέση με τους ναζί είναι βέβαιο ότι θα ξεσήκωνε τους τροτσκιστές. Ο Στάλιν με τη γνωστή τακτική του απαλλάχτηκε από έναν ακόμα, ίσως τον πιο επικίνδυνο εχθρό του και κυβέρνησε ανενόχλητος ως τον θάνατό του το 1953…
Βασική πηγή μας ήταν το άρθρο του Τίτου Ι. Αθανασιάδη «ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΜΠΝΕΥΣΤΗ ΤΗΣ «ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ. 1940: Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΟΡΥΦΑΙΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΗ ΗΓΕΤΗ ΛΕΟΝΤΟΣ ΤΡΟΤΣΚΙ» στο περιοδικό «ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ», τ. 641, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2021SSS
