Τι σημαίνει “τυφώνας” για την οικονομία υπό τις παρούσες συνθήκες; Και ποιες συνθήκες θα επικρατούν αν αυτός ο τυφώνας αναβαθμιστεί σε “τυφώνα Σάντι” ένα από τα μεγαλύτερα συστήματα που δημιουργήθηκαν ποτέ στον Ατλαντικό;
Αναμφίβολα η προειδοποίηση του Τζέιμι Ντάιμον, επικεφαλής της JP Morgan έγινε αντικείμενο συζήτησης σε όλο τον πλανήτη. Ουσιαστικά, η τοποθέτησή του συνιστά προειδοποίηση για το ενδεχόμενο να επικρατήσουν σε όλο τον κόσμο συνθήκες στασιμοπληθωρισμού. Ή ακόμη πιο απλά συνθήκες κατά τις οποίες ενώ οι τιμές θα αυξάνουν, ταυτόχρονα θα αναβάλλονται επενδυτικές αποφάσεις, θα χάνονται θέσεις εργασίας και θα περικόπτονται δαπάνες υπό το βάρος της ακρίβειας. Γιατί αυτό;
Διότι οι κεντρικές τράπεζες θα επιχειρούν να τιθασεύσουν τον τεράστιο πληθωρισμό με συνεχείς αυξήσεις στο κόστος του χρήματος δηλαδή με αυξήσεις επιτοκίων κάτι όμως που ρίχνει ακόμη περισσότερο νερό στον μύλο του στασιμοπληθωρισμού.
Σενάρια καταστροφής τα οποία όμως στηρίζονται σε πραγματικά γεγονότα. Από τη μια οι ενδείξεις ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα διαρκέσει και από την άλλη η βεβαιότητα ότι η ενεργειακή κρίση δεν είναι προϊόν μόνο του πολέμου, αλλά θα υπάρχει και χωρίς αυτόν. Ο πλανήτης κάνει μια απότομη στροφή όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο θα καλύπτονται οι ενεργειακές ανάγκες στο μέλλον και αυτό δημιουργεί τεκτονικές αλλαγές και στο σκέλος της ζήτησης και στο σκέλος της προσφοράς.
Αυτό σημαίνει ότι συνέχιση των σκαμπανεβασμάτων στα ενεργειακά προϊόντα για πολύ πιο μακρύ χρονικό διάστημα από αυτό που αρχικά υπέθεταν και οι κυβερνήσεις και οι αναλυτές. Και οι τιμές της ενέργειας παραμένουν στα ύψη, είναι λογικό να προκληθεί ο λεγόμενος δευτερογενής πληθωριστικός κύκλος καθώς υπό το βάρος του υψηλού ενεργειακού κόστους επιχειρήσεις και επαγγελματίες θα ανεβάζουν τις τιμές, οι εργαζόμενοι θα διεκδικούν αυξήσεις στους μισθούς τους για να ανταπεξέλθουν και το σπιράλ θα συνεχίζεται προς τα πάνω.
Ο επικεφαλής της JP Morgan όταν προειδοποιεί για τυφώνα, έχει προφανώς στο μυαλό του τη στάση που θα τηρήσουν οι κεντρικές τράπεζες τόσο στις ΗΠΑ όσο και στις υπόλοιπες περιοχές του πλανήτη κυρίως στην Ευρώπη που μας αφορά και άμεσα. Η “απάντηση” στον υψηλό πληθωρισμό είναι η αύξηση των επιτοκίων. Μόνο που στην παρούσα φάση, η αύξηση του κόστους του χρήματος δεν είναι δεδομένο ότι θα τιθασεύσει τις τιμές. Διότι πολύ απλά, οι ανατιμήσεις δεν προέρχονται από το σκέλος της ζήτησης αλλά από το σκέλος της προσφοράς. Δεν ζητάνε οι καταναλωτές περισσότερες κιλοβατώρες ρεύματος ούτε διανύουν περισσότερα χιλιόμετρα με τα ΙΧ τους. ΟΙ παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας και αμόλυβδης έχουν αυξημένο κόστος παραγωγής και μετακυλύουν τις ανατιμήσεις στους καταναλωτές.
Κάτι που σημαίνει ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η τιμή του φυσικού αερίου ή της τιμής της αμόλυβδης στη Μεσόγειο θα πέσει αν αυξηθούν τα επιτόκια. Άλλο είναι βέβαιο: ότι η απότομη αύξηση των επιτοκίων σε χώρες υπερδανεισμένες τόσο σε επίπεδο δημοσίου όσο και σε επίπεδο νοικοκυριών (σ.σ το αυξημένο ιδιωτικό χρέος είναι ίδιον πολλών χωρών και όχι μόνο της Ελλάδας) θα κάνει μεγάλη ζημιά στην οικονομική δραστηριότητα.
Αυτό είναι λοιπόν ο “τυφώνας”: να αυξάνονται τα επιτόκια για να μαζευτούν οι τιμές, να περιορίζεται η οικονομική δραστηριότητα, να μπαίνουμε σε ύφεση και η ακρίβεια να διατηρείται. Έχει συμβεί στο παρελθόν μπορεί να συμβεί και τώρα. Τι δεν γνωρίζουμε; Το πότε θα ξεκινήσει το φαινόμενο να λαμβάνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις και –το κυριότερο- πόσο θα διαρκέσει. Επίσης, η ένταση του φαινομένου δεν θα είναι ίδια σε όλες τις χώρες. Ωστόσο είναι βέβαιο ότι καμία οικονομία δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη ειδικά αν έχει μεγάλο βαθμό εξάρτησης από τις υπόλοιπες (π.χ τουρισμός).
