Προσωπικότητα και χαρακτήρας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο ανυπέρβλητος ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, υπήρξε πρότυπο ηγεσίας, ανδρείας και μέτρου, ένας χαρακτήρας αξιοσημείωτος, αξιοθαύμαστος και αξιαγάπητος. Παρακάτω θα γίνει προσπάθεια να αναφερθούν συνοπτικά, σημαντικά στοιχεία του χαρακτήρα και της προσωπικότητας του « Γέρου του Μοριά», όπως αυτά βλέπουμε και νιώθουμε να ξεδιπλώνονται στα απομνημονεύματά του, αλλά και όπως υπάρχουν σε ιστορικές αναφορές για τη ζωή και τη δράση του.
Ο Κολοκοτρώνης είχε χαρισματική στρατηγική σκέψη και έμφυτο πολεμικό αισθητήριο. Ενέπνεε εμπιστοσύνη και ενθουσιασμό, στους επαναστατημένους Έλληνες έχοντας μια επιδραστική και ανυπότακτη προσωπικότητα, που εντυπωσίαζε ακόμα και τους επικριτές του.
Διακρινόταν από διορατικότητα, ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις επιλογές του, τόσο στο στρατιωτικό όσο και στο πολιτικό πεδίο, μέσα από μια προσέγγιση που συνδύαζε τακτικό και αντάρτικο πόλεμο κάθε μορφής (ακόμα και πειρατής έγινε, πριν την Επανάσταση, στα « μαύρα καράβια»).
Ήταν λιτοδίαιτος, πειθαρχημένος, σκληραγωγημένος, πρώτος στη μάχη, ικανότατος στην ψυχολογική υποστήριξη του στρατεύματος, προσαρμόζοντας το λόγο του προς τα παλικάρια και τους ακροατές του, ανάλογα με την ιδιαίτερη κάθε φορά περίπτωση, σημασία, γεωμορφολογία, αλλά και σύμφωνα με τη συγκρότηση των εμπλεκόμενων δυνάμεων.
Γνώριζε την επίδραση που είχαν διαχρονικά στην ψυχή των Ελλήνων, το φιλότιμο, η παλικαροσύνη, η διάκριση, η πρωτοβουλία, η υστεροφημία, η αγάπη για την ελευθερία και η πίστη στον Θεό, και τα αξιοποιούσε αναλόγως, όπου, όταν και όπως έπρεπε, σαν κίνητρα για αποφασιστική και σκληρή μαχητικότητα, με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα, που υπερέβαιναν τις λογικές προβλέψεις.
Η βίωση από τον ίδιο της προφορικής παράδοσης για τους ήρωες της ελληνικής ιστορίας , της εφαρμοσμένης παράδοσης των ηθών και εθίμων του ελληνικού λαού, και της επιθυμίας για εγκύκλια παιδεία , την οποία είχε στερηθεί (όπως φαίνεται στο λόγο του προς τους μαθητές του Α΄ Γυμνασίου Αθηνών στις 7/10/1838) τον βοηθούσε να κατανοεί το βάρος και τη σημασία της εθνικής κληρονομιάς.
Η κριτική σκέψη του, η λογική, η σύνεση και η οξυδέρκειά του, τον κατέστησαν στρατηγικό ηγέτη με συνολική όραση και γρήγορη αντίληψη της πραγματικότητας, κατά συνέπεια, με αποτελεσματικότητα στην πράξη.
Ο Κολοκοτρώνης εκτός από το πάθος του για την ελευθερία και την αγάπη του στην Ελλάδα και τους Έλληνες, πίστευε στο Θεό και αγαπούσε την Παναγία στην οποία προσευχόταν στις δύσκολες στιγμές. 1 Τιμούσε την ελληνική παράδοση και το έδειχνε.
Ορισμένοι (Έλληνες και φιλέλληνες) τον παρουσίαζαν, ως αμόρφωτο, άγριο, αγενή , απολίτιστο κ.ά. Κάποιες φορές, σε στιγμές όξυνσης των παθών, κατηγορήθηκε για αυταρχισμό, έλλειψη συνεργασίας, και προτίμηση του προσωπικού συμφέροντος.
Ο Κολοκοτρώνης, με τη βροντώδη φωνή του, στις μάχες , τα γλέντια και τα συμβούλια, με απλότητα και αποφασιστικότητα, ταπεινότητα και επιβλητικότητα, ενθαρρυντικότητα και επικριτικότητα, με χιούμορ και επιβολή, εντολές και χωρατά, στρατηγική και ανθρώπινη συμπεριφορά, παρορμητικότητα και σύνεση, πόνο και αγάπη, πάθος και ένταση, εμψύχωνε και ένωνε τους Έλληνες, ώστε να πάρουν τις σωστές αποφάσεις και να παλέψουν μέχρι θανάτου, για την ελευθερία τους.
Ήταν σκληρός απέναντι στο ψέμα, την προδοσία και την αθέτηση υποσχέσεων. Η ανθρώπινη ευαισθησία του Κολοκοτρώνη εκδηλωνόταν συχνά με καλοσύνη, προστασία των αδυνάτων αλλά και με ανεπιτήδευτη φιλοξενία (όπως, κέρασμα με κρέας σουβλιστού αρνιού, πάνω σε συκόφυλλα για πιάτο, χωρίς μαχαιροπήρουνα, σταυροπόδι, κάτω από τα δέντρα, σε ευρωπαίο αξιωματικό).
Η ψυχραιμία, η δυνατή μνήμη, η αποφασιστικότητα και η στοχαστικότητα, ήταν χαρακτηριστικά που του επέτρεπαν να προβαίνει στη λήψη σοβαρών αποφάσεων με θετικά αποτελέσματα για την πορεία του αγώνα του Έθνους προς την ελευθερία.
Η άδικη φυλάκιση και η παρ’ ολίγον θανατική του καταδίκη από την κυβέρνηση των Βαυαρών 2 ανέδειξαν το μεγαλείο του και τον ανύψωσαν στη συνείδηση όλων, ως σύμβολο αφοσίωσης και υπομονής. Η στωική στάση του μέσα στη φυλακή και η συγχωρητικότητα που επέδειξε μετά την αποφυλάκισή του, φανέρωσαν την ποιότητα του χαρακτήρα του και τον κατέστησαν κορυφαίο παράδειγμα (θα λέγαμε με σημερινούς όρους, έναν “servant leader”) της Επανάστασης και της Πατρίδας, με συνολικά θετική συμβολή και προσφορά.
Οπωσδήποτε, είναι φανερό ότι δεν είναι δυνατό να συμπεριληφθούν σε μια σύντομη αναφορά, τα συνολικά χαρακτηριστικά του πρωτεργάτη της ελευθερίας μας, αλλά ένα δείγμα μόνο, του χαρακτήρα και της πολυδιάστατης μεγάλης προσωπικότητάς του, κάτι που εξηγεί το λόγο που ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, εξακολουθεί να υπάρχει στην καρδιά και τη συνείδηση του ελληνικού Λαού.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
- Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: «Οι ‘Ελληνες είναι τρελλοί, αλλά έχουν Θεόν φρόνιμον». Και αλλού «Ήταν μια εκκλησία εις τον δρόμον, η Παναγία στο Χρυσοβίτσι, και το καθησιό μου ήτο όπου έκλαιγα την Ελλάς…Σίμωσα, έδεσα το άλογό μου σ’ ένα δένδρο, μπήκα μέσα και γονάτισα. Παναγία μου είπα από τα βάθη της καρδιάς μου και τα μάτια μου δάκρυσαν. Παναγία μου βοήθησε και τούτη τη φορά τους Έλληνες να ψυχωθούν. Έκανα το Σταυρό μου, ασπάσθηκα την εικόνα της, βγήκα από το εκκλησάκι, πήδηξα στο άλογό μου και έφυγα.Σε λίγο μπροστά μου ξεπετάγονταν οχτώ αρματωμένοι, ο εξάδελφός μου ο Αντώνης Κολοκοτρώνης και επτά ανήψια του.– Κανείς δεν είναι στην Πιάνα, μου είπε ο Αντώνης. Ούτε στην Αλωνίσταινα. Είναι φευγάτοι.– Ας μη είναι κανείς αποκρίθηκα. Ο τόπος σε λίγο θα γιομίση παλληκάρια…Ο Θεός υπέγραψε την λευτεριά της Ελλάδος και δεν θα πάρη πίσω την υπογραφή του».
- Οι Προτεστάντες Μισσιονάριοι, που έφεραν οι Βαυαροί για να «εκπολιτίσουν» και να κατηχήσουν θρησκευτικά τους Έλληνες, ειρωνεύονταν τον απλό λαό και τους αγωνιστές, για την αγάπη και το σεβασμό τους στην Παναγία. Τους ενοχλούσε πολύ αυτό, το θεωρούσαν αδιανόητη πρόληψη και αμορφωσιά. (Γ. Μεταλληνός, Τουρκοκρατία).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αγοραστός, Κ. (1997). Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Η μορφή της επανάστασης του 1821. Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
- Αλεξίου, Ε. (Επιμ.). (1977). Απομνημονεύματα και δίκη Κολοκοτρώνη (Γ. Τερτσέτης & Α. Πολυζωΐδης, Παρουσίαση, Τυπογραφική διαφρόντιση Γ. Πικρού). Μέρμηγκας.
- Βλαχογιάννης, Ι. (1922). Τα ανέκδοτα του Καραϊσκάκη και του Κολοκοτρώνη: Ανέκδοτα – γνωμικά – περίεργα. Εν Αθήναις: Εκ του τυπογραφείου Γ. Η. Καλέργη.
- Γιαννόπουλος, Ν. (2001). Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Η πολυτάραχη ζωή και η δράση του ηγέτη της επανάστασης. ΕΒΕ.
- Κοκόρης, Ι. (1991). Λιμποβίσι και κολοκοτρωναίοι. Τρίπολη: Νομαρχία Αρκαδίας.
- Κολοκοτρώνης, Θ. (1981). Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836 (Τ. Αθ. Γριτσόπουλος, εισαγωγή, ευρετήριο, επιμέλεια). Εταιρεία Πελοποννησιακών Σπουδών.
- Κολοκοτρώνης-Φαλέζ, Θ. (2005). Πολιτικά κείμενα (Β. Κ. Λάζαρης, επιμέλεια, εισαγωγή, σημειώσεις). Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.
- Μελάς, Σ. Ο Γέρος του Μωριά: Βιογραφία. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον Μιχαήλ Ι. Σαλιβέρου.
- Μεταλληνός, Γ. (1989). Τουρκοκρατία. Ακρίτας.
- Μιχαηλίδης, Ι. Δ. (2020). Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: ο στρατιωτικός ηγέτης της Ελληνικής Επανάστασης. ΕΒΕ.
- Μιχαηλίδης, Ι. Δ. (2014). Ο Θεόδωρος: πίσω από τον Κολοκοτρώνη. Ηγέτες (Η Καθημερινή).
- Σταματόπουλος, Τ. Α. (1974). Οι τουρκοπροσκυνημένοι και ο Κολοκοτρώνης. Κάλβος
- Στασινόπουλος, Χ. Α. (1993). Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Δεδεμάλη.
- Τερτσέτης, Γ. Μ. (1953-1954). Άπαντα (Γ. Βαλέτας, Εισαγωγή & Επιμέλεια). Αθήνα: Νεοελληνική βιβλιοθήκη.
- Τσοκόπουλος, Γ. Β. (1904-1905). Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. ΕΒΕ.
- Χατζηγεωργίου, Ν. Κ. (2017). Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Ο αρχιστράτηγος της εθνεγερσίας. Αθήνα: Μίλητος.
- “Ποια ήταν τα Μαύρα Καράβια που ήταν ο φόβος των Οθωμανών στο Αιγαίο. Η πειρατική δράση του Κολοκοτρώνη και η κόντρα των Μαυρομιχάληδων με τους Μαντούβαλους στο Ταίναρο”, Μηχανή του Χρόνου, διαθέσιμο στο: http://www.mixanitouxronou.gr.
