«Είστε σαν ανανάς με την καλύτερη γεύση»: Αυτή ήταν η επιτομή της κολακείας όταν ήθελε κάποιος να εκφράσει την εκτίμησή του και τον θαυμασμό του σε μία κυρία στα τέλη του 17ου αιώνα. Ο ανανάς, το τροπικό φρούτο που πλέον βρίσκεται παντού, κάποτε αποτελούσε σύμβολο πολυτέλειας και ένδειξη πλούτου. Καθώς η εισαγωγή του στην Ευρώπη από την νότιο Αμερική ήταν εξαιρετικά δαπανηρή, το λαχταριστό φρούτο θεωρείτο τόσο πολύτιμο και αποκλειστικότητα των ευκατάστατων μελών της κοινωνίας που πολύ συχνά κυριαρχούσε στα τραπέζια, αλλά χωρίς να καταναλωθεί: Αρκούσε οι συνδαιτυμόνες να το… θαυμάζουν. Κάποιοι, μάλιστα, ενοικίαζαν έναν ανανά για ένα βράδυ και τον είχαν μαζί τους σαν αξεσουάρ! Δεν είναι τυχαίο ότι λεγόταν ο «βασιλιάς των φρούτων» και μπορούσε να κοστίσει ακόμα και 8.000 δολάρια (σημερινή αξία). Σε πίνακα του Χέντρικ Ντάνκερτς που φιλοξενείται στο Ham House National Trust στη Μεγάλη Βρετανία, απεικονίζεται ένας πραγματικός βασιλιάς, ο Κάρολος Β’ της Αγγλίας, να δέχεται ως δώρο έναν ανανά από έναν άνδρα, ο οποίος πιθανολογείται πως είναι ο βασιλικός κηπουρός Τζον Ρόουζ. Εικάζεται ότι στο έργο αποτυπώνεται ο πρώτος ανανάς που καλλιεργήθηκε στην Αγγλία, αν και στην πραγματικότητα το 1675 που ο Ολλανδός ζωγράφος και χαράκτης το δημιούργησε, είναι πιθανότερο το φρούτο να είχε εισαχθεί στη χώρα.
Πολύτιμο, όμως, είναι και το περίβλημά του, αφού τα φύλλα του και ο φλοιός του αξιοποιούνται για τη δημιουργία βιώσιμου υλικού για την κατασκευή ρούχων και υποδημάτων. Στις Φιλιππίνες, για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται τα υπολείμματα ανανά για την κατασκευή υφάσματος που χρησιμεύει για τη δημιουργία του παραδοσιακού ενδύματος Barong tagalog, με τους πρώτους κατοίκους να το φορούν πριν από την ισπανική αποικιοκρατία αν και οι περισσότερες αναφορές τοποθετούνται χρονικά κατά την πρώιμη αποικιακή περίοδο. Από την ίνα, Piña, που προκύπτει έπειτα από ειδική επεξεργασία, πέρα από ρούχα μπορούν να δημιουργηθούν ακόμα και ταπετσαρίες.
Παπούτσια από ανανά
Σύμφωνα με την εταιρία Pine Kazi η παγκόσμια βιομηχανία ανανά παράγει 766 εκατ. τόνους αποβλήτων ετησίως, ενώ μόνο στην Κένυα παράγονται 80.000 τόνοι κάθε μήνα. Από αυτούς απελευθερώνονται 1,8 εκατ. τόνοι διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου. Όπως επισημαίνουν οι ιδρυτές της εταιρίας, Ολίβια Οκίνιι, Άντζελα Μουσιόκα και Μάικ Λάνγκα, στόχος τους ήταν να αντιμετωπιστεί δημιουργικά η κλιματική αλλαγή, καθώς και οι συνέπειες στην υγεία, επομένως έδωσαν πνοή στο εγχείρημα με τη συνεργασία ανέργων που μετατρέπουν τα απορρίμματα από ανανά σε φιλικά προς το περιβάλλον παπούτσια ακολουθώντας το παράδειγμα πολλών πρωτοβουλιών για βιώσιμη μόδα.
Η ιδέα κέρδισε τις εντυπώσεις και κατάφερε να φέρει τη νίκη στο διαδικτυακό διαγωνισμό Fashionomics Africa της Αφρικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης, δίνοντας τη δυνατότητα στους δημιουργούς, πέρα από το χρηματικό έπαθλο των 2.000 δολαρίων, να έρθουν σε επαφή με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών, το Parsons School of Design και το Ίδρυμα Ellen MacArthur.
Το ανώτερο τμήμα των καινοτόμων και βιώσιμων υποδημάτων είναι κατασκευασμένο από ανανά, ενώ το εσωτερικό είναι επενδεδυμένο με οργανικό βαμβάκι και η σόλα από φυτικές ίνες σιζάλ που προκύπτουν από αγαύη, και ανακυκλωμένο ελαστικό. Τα παπούτσια είναι 100% χειροποίητα ώστε να μειωθεί το αποτύπωμα άνθρακα και σύμφωνα με την Pine Kazi διαρκούν τρία χρόνια.
Μιλώντας στο Africanews η Οκίνιι εξήγησε πως για κάθε 1.000 τόνους υπολειμμάτων ανανά που συγκεντρώνονται μειώνονται οι εκπομπές άνθρακα κατά 0,28 μετρικούς τόνους.
Τη στιγμή, μάλιστα, που η Κένυα εισάγει χιλιάδες τόνους μεταχειρισμένων πολυεστερικών ενδυμάτων κάθε χρόνο καθώς είναι φθηνά και άμεσα διαθέσιμα, τα οποία στη συνέχεια καταλήγουν σε χωματερές και το υδάτινο δίκτυο επιδρώντας αρνητικά στο οικοσύστημα, η δημιουργία βιώσιμων υφασμάτων μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της ρύπανσης.
Παράλληλα, όπως τονίζουν οι ιδρυτές, ευάλωτες ομάδες της κοινότητας απασχολούνται με ουσιαστικό και βιώσιμο τρόπο.
Ρούχα, παπούτσια και έπιπλα
Ανάλογη είναι η προσπάθεια της Ισπανίδας σχεδιάστριας Κάρμεν Ιχόζα, η οποία έπειτα από έρευνα ανάπτυξε το Piñatex®, ένα φυσικό υλικό κατασκευασμένο από ίνες φύλλων ανανά που καλλιεργούνται στις Φιλιππίνες. Η Ιχόζα, αφού ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στο Royal College of Art του Ηνωμένου Βασιλείου, ίδρυσε την Ananas Anam με στόχο τη δημιουργία μίας κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά υπεύθυνης εταιρίας.
Χάρη στην επεξεργασία των φύλλων ανανά προκύπτει ένα εναλλακτικό, βιώσιμο υλικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία αξεσουάρ, υποδημάτων ακόμα και επίπλων. Η Ιχόζα, η οποία για χρόνια σχεδίαζε δερμάτινα είδη, εστίασε στις δυνατότητες του… ανανά, ο οποίος βρίσκεται σε αφθονία στις Φιλιππίνες.
Όπως αναφέρει η επίσημη ιστοσελίδα της Ananas Anam, χάρη στο Piñatex ® καθώς και το Piñayarn ®, – ένα είδος μαλλιού – επαναχρησιμοποιούνται τα γεωργικά απορρίμματα δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας σε αγροτικές περιοχές, παρέχοντας επιπλέον πηγή εισοδήματος στους παραγωγούς. Παράλληλα, η εταιρία προσφέρει κλωστοϋφαντουργικές λύσεις χαμηλού αντίκτυπου που υποστηρίζουν τις προσπάθειες για τη μείωση ρύπων. Σύμφωνα με την εταιρία, μάλιστα, το 2023 χάρη στην επεξεργασία των φύλλων ανανά οι εκπομπές περιορίστηκαν κατά 4.418 τόνους, αφού σε αντίθετη περίπτωση περίπου το 80% των αποβλήτων θα καίγονταν απελευθερώνοντας επιβλαβή για την υγεία σωματίδια. Επιπλέον, η αποτροπή της καύσης των φύλλων συμβάλλει στη διατήρηση της ποιότητας του εδάφους στα αγροκτήματα, το οποίο μπορεί να αλλοιωθεί όταν τα απόβλητα καίγονται.
