«Ταφόπετρα στη βία 30 χρόνων» χαρακτηρίζει η «Καθημερινή» στις 11 Απριλίου 1998. την ιστορική Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής (Good Friday Agreement). Πρόκειται για τη συμφωνία που υπογράφηκε την προηγούμενη ημέρα στο Μπέλφαστ της Βόρειας Ιρλανδίας, ανάμεσα στις κυβερνήσεις της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας καθώς και στα περισσότερα πολιτικά κόμματα της Βόρειας Ιρλανδίας. Με τη συμφωνία αυτή, τερματίζονταν οι επονομαζόμενες «ταραχές», δηλαδή οι συγκρούσεις μεταξύ εθνικιστών καθολικών, οι οποίοι επεδίωκαν την ένωση με την Ιρλανδία, και ενωτικών προτεσταντών που επιθυμούσαν να παραμείνει η Βόρεια Ιρλανδία μέρος της Μεγάλης Βρετανίας. Οι πολύνεκρες αυτές συγκρούσεις είχαν ξεκινήσει στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και κόστισαν τη ζωή περισσότερων από 3.500 ανθρώπων.
«Η άρνηση των προτεσταντών της Βόρειας Ιρλανδίας να αποδεχθούν χορήγηση αυτονομίας στο σύνολο της Ιρλανδίας απετέλεσε το κυρίαρχο πολιτικό πρόβλημα της Μεγάλης Βρετανίας από τα τέλη του περασμένου αιώνα μέχρι τη διαίρεση της χώρας το 1922. Τα δύο μεγάλα κόμματα, οι Φιλελεύθεροι και οι Συντηρητικοί, διαιρέθηκαν σε οπαδούς και σε πολέμιους της αυτονομίας της Ιρλανδίας. Όταν το 1912, ο φιλελεύθερος πρωθυπουργός Άσκουιθ αποφάσισε να προωθήσει εκ νέου τη χορήγηση εκτεταμένης αυτονομίας στο σύνολο της Ιρλανδίας, αντιμετώπισε την απειλή πραξικοπηματικών ενεργειών των στρατιωτικών δυνάμεων που βρίσκονταν στη Βόρειο Ιρλανδία. Η διχοτόμηση του 1922 επεβλήθη στην κυβέρνηση του Λονδίνου από τη συμμαχία της προτεσταντικής ηγεσίας του Βορρά με τις παραστρατιωτικές οργανώσεις που δημιουργήθηκαν μετά την εξέγερση του Δουβλίνου το Πάσχα του 1916. Με τη σειρά της, η βρετανική κυβέρνηση απείλησε τελεσιγραφικά την ηγεσία των καθολικών του Νότου ότι αν δεν αποδέχονταν τη διχοτόμηση, θα αντιμετώπιζαν στρατιωτική εκστρατεία καταστολής της ανταρσίας τους», εξηγεί η «Καθημερινή».
Με βάση τη Συμφωνία του Μπέλφαστ, όπως έμεινε επίσης γνωστή η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, αναγνωριζόταν ότι η Βόρεια Ιρλανδία ήταν μέρος της Μεγάλης Βρετανίας, καθεστώς που θα μπορούσε να αλλάξει μόνο με δημοψήφισμα. Επίσης, προβλεπόταν η δημιουργία μιας νέας κυβέρνησης για τη Βόρεια Ιρλανδία στην οποία θα μετείχαν εθνικιστές και ενωτικοί και στην οποία παραχωρείτο από το Ουεστμίνστερ ο έλεγχος τομέων όπως η παιδεία και η υγεία με τη διαδικασία της αποκέντρωσης (devolution). Ταυτόχρονα, αποφασίστηκε ότι οι ένοπλες παραστρατιωτικές ομάδες θα αφοπλίζονταν και ότι θα απελευθερώνονταν οι φυλακισμένοι που είχαν εμπλακεί στις «ταραχές».
Η πρώτη αντίδραση στην υπογραφή της συμφωνίας ήταν συγκρατημένη αισιοδοξία: «Η ειρηνευτική συμφωνία στην οποία κατέληξαν χθες στο Μπέλφαστ οι Ενωτικοί του Όλστερ και οι Προτεστάντες της Βόρειας Ιρλανδίας φιλοδοξεί να θέσει τέλος σε μια πολιτική και θρησκευτική διαμάχη αιώνων. Παρά την ιστορική σημασία της, όμως, δεν αποτελεί παρά μόνον ένα πρώτο βήμα για την έλευση της ειρήνης στην πολύπαθη Βόρεια Ιρλανδία και αυτό φάνηκε από τις δηλώσεις συγκρατημένης αισιοδοξίας όσων συμμετείχαν στις πολύμηνες διαπραγματεύσεις. “Μένει να διανυθεί πολύς δρόμος μέχρι τη μόνιμη ειρήνη”, δήλωσε χθες ο ηγέτης του Σιν Φέιν Τζέρι Άνταμς, ενώ ο πρόεδρος Κλίντον σχολίασε: “Ο δρόμος της ειρήνης δεν είναι ποτέ εύκολος”».
Η επίτευξη ειρηνευτικής λύσης θεωρήθηκε μεγάλη πολιτική νίκη του Βρετανού πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ, του αρχηγού του Σιν Φέιν Τζέρι Άνταμς, αλλά και του Αμερικανού προέδρου Μπιλ Κλίντον που ενήργησε ως μεσολαβητής: «Το μεσημέρι, όταν το αδιέξοδο παρατεινόταν και οι ώρες περνούσαν, ο Μπλερ τηλεφώνησε στον Λευκό Οίκο. Ο Κλίντον ανταποκρίθηκε επικοινωνώντας προσωπικά με όλους τους εμπλεκόμενους αλλά κυρίως τον ηγέτη του φιλοβρετανικού Ενωτικού Κόμματος του Όλστερ, Ντέιβιντ Τριμπλ, ο οποίος και προέβαλε τη μεγαλύτερη αντίσταση. Μία ώρα αργότερα, ο Μίτσελ μπορούσε να ανακοινώσει “με ικανοποίηση” ότι “οι δύο κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα στη Βόρειο Ιρλανδία κατέληξαν σε συμφωνία…”». Τελικώς, η συμφωνία επικυρώθηκε με δημοψηφίσματα που διεξήχθησαν στη Βόρεια Ιρλανδία (71,1% υπέρ) και την Ιρλανδία (94,4% υπέρ) στις 22 Μαΐου 1998.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης
