Σε πλήρη ανατροπή του σκηνικού στην αγορά ηλεκτρισμού οδηγεί η αλλαγή του ενεργειακού μείγματος της χώρας και η μαζική στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η ανισορροπία που φέρνουν στην αγορά το νέο μοντέλο παραγωγής και η μειωμένη ζήτηση επιταχύνουν τις ριζοσπαστικές αλλαγές, με πρώτη και μεγαλύτερη το σχέδιο για μετατόπιση του νυχτερινού τιμολογίου προς τις μεσημεριανές ώρες, όπου υπάρχει άφθονη ηλεκτρική ενέργεια. Στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στους διαχειριστές του ηλεκτρικού συστήματος και τη Ρυθμιστική Αρχή η αλλαγή «διακόπτη» προετοιμάζεται το τελευταίο διάστημα με σκοπό την αξιολόγηση όλων των δεδομένων για τη λήψη των τελικών αποφάσεων.
Πρόκειται για μία δυναμική παρέμβαση η οποία αφορά 1,5 εκατομμύριο καταναλωτές που έχουν νυχτερινό τιμολόγιο και η οποία έρχεται μαζί με την πολιτική του υπουργείου να επιταχύνει το λανσάρισμα στην αγορά των δυναμικών (πορτοκάλι) τιμολογίων ρεύματος. Προϋπόθεση για την επιλογή των τιμολογίων αυτών συνιστά η λειτουργία έξυπνου τηλεμετρούμενου μετρητή στην παροχή των καταναλωτών που η απουσία τους στα νοικοκυριά είναι και η κύρια αιτία που δεν έχουν προσφερθεί ακόμη από τους παρόχους. Με τα πορτοκαλί τιμολόγια, επιχειρήσεις σε πρώτη φάση που διαθέτουν έξυπνους μετρητές (και αργότερα και νοικοκυριά) θα αποκτήσουν κίνητρα να μεταφέρουν τη ζήτηση σε συγκεκριμένες ώρες τα μεσημέρια, όταν η προσφορά «πράσινης» ενέργειας είναι πολύ μεγάλη και διαμορφώνονται πολύ ανταγωνιστικές τιμές στη χονδρεμπορική αγορά. Αν εκείνες τις ώρες η κατανάλωση μεγαλώσει τότε αυτόματα θα περιοριστούν και οι περικοπές ΑΠΕ. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει ολόκληρη η Ευρώπη αυτήν την περίοδο.
Το τέλος εποχής στη νυχτερινή χρέωση και η εμφάνιση των πορτοκαλί τιμολογίων δεν είναι όμως η μόνη παρέμβαση που επιβεβαιώνει τις τεκτονικές αλλαγές που φέρνουν η ενεργειακή μετάβαση και η ψηφιοποίηση των δικτύων. Ηδη, ο Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) έχει καλύψει 53% των παροχών πανελλαδικά προσφέροντας μηνιαία καταμέτρηση της κατανάλωσης (αντί τετραμηνιαίας καταγραφής) που θα οδηγήσει σε πιο δίκαιους και διαφανείς λογαριασμούς, με απώτερο σκοπό την εγκατάσταση των έξυπνων μετρητών που θα δώσουν στους πελάτες καλύτερο επίπεδο και μεγαλύτερο εύρος υπηρεσιών.
Το νυχτερινό τιμολόγιο
Μία από τις μεγάλες παρεμβάσεις που εξετάζει το ΥΠΕΝ είναι η μετακίνηση του νυχτερινού τιμολογίου το μεσημέρι (11.00-16.00 ή 10.00-17.00), ένα μέτρο που ξεκίνησε πριν από πολλές δεκαετίες και συνεχίζει να προσφέρει στους καταναλωτές κυρίως η ΔΕΗ και από τους ιδιώτες προμηθευτές η ΕΛΙΝΟΙΛ.
Το τιμολόγιο αυτό διαφοροποιείται με βάση την εποχή και έχει δικό του ωράριο ώστε να δίνεται κίνητρο για αύξηση της κατανάλωσης τις νυχτερινές ώρες. Το μέτρο αυτό έχει επιστρέψει πάνω στο τραπέζι καθώς εκτιμάται ότι θα μπορούσε να αποτελέσει κι ένα είδος «γιατρικού» στη συνεχώς επιδεινούμενη αγορά ηλεκτρισμού, περιορίζοντας τις περικοπές ενέργειας που αποτελούν συνήθη πλέον πρακτική για τις μέρες όπου υπάρχει πλεόνασμα πράσινης ενέργειας και χαμηλή ζήτηση. Τις μέρες αυτές οι διαχειριστές καλούνται για να διασφαλίσουν την ευστάθεια του συστήματος και να αποφύγουν μπλακ άουτ θέτοντας εκτός συστήματος εκατοντάδες μεγαβάτ πράσινης ενέργειας.
Για τη θερινή περίοδο (από 1 Μαΐου έως 31 Οκτωβρίου), οι ώρες της μειωμένης χρέωσης του νυχτερινού τιμολογίου είναι από τις 11 το βράδυ έως τις 7 το πρωί, ενώ για τη χειμερινή (από 1 Νοεμβρίου έως 30 Απριλίου) από τις 15.00 έως τις 17.00 και από τις 02.00 ως τις 08.00. Τις ώρες αυτές η τιμή της κιλοβατώρας είναι πιο χαμηλή, ακριβώς για να προσελκύσει τους καταναλωτές. Για παράδειγμα, για τον Μάιο η νυχτερινή χρέωση της ΔΕΗ είναι την ημέρα 10,6 λεπτά ανά κιλοβατώρα και η νυχτερινή υποχωρεί στα 7,8 λεπτά.
Από τους λιγνίτες στα φωτοβολταϊκά
Πώς όμως διαμορφώθηκε το νυχτερινό τιμολόγιο και ποιοι παράγοντες συνηγορούν στην αλλαγή σχεδιασμού;
Το νυχτερινό τιμολόγιο ενεργοποιείται από τον ΔΕΔΔΗΕ με την εγκατάσταση ενός μετρητή με διπλή εγγραφή που κάνει την κανονική και αντίστοιχα τη νυχτερινή χρέωση. Οι μετρητές αυτοί στέλνουν ένα ηλεκτρικό σήμα στον διαχειριστή που λειτουργεί σαν ρολόι για να ενεργοποιεί και να απενεργοποιεί την ωριαία και αντίστοιχα νυχτερινή χρέωση.
Τώρα, είμαστε σε μια τελείως διαφορετική συνθήκη. Δεν έχουμε λιγνιτικούς σταθμούς, αλλά μονάδες φυσικού αερίου που ανάβουν και σβήνουν εύκολα. Εχουμε όμως και μεγάλη παραγωγή ενέργειας από τον ήλιο λόγω φωτοβολταϊκών, την οποία δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. Ετσι, τα προβλήματα μετακινούνται στον χρόνο και, όπως δεν ξέραμε παλιά πώς να διαχειριστούμε τη λιγνιτική παραγωγή, τώρα δεν ξέρουμε τι να κάνουμε την ηλιακή ενέργεια που παράγεται κατά τις μεσημεριανές ώρες.
Ρεαλιστική προσέγγιση
Στελέχη της αγοράς ηλεκτρισμού υποστηρίζουν ότι η αλλαγή στο νυχτερινό τιμολόγιο δεν αποτελεί αίτημα της αγοράς αλλά μια ρεαλιστική προσέγγιση με βάση τα νέα δεδομένα, καθώς το σύστημα έχει πάψει να δουλεύει όπως δούλευε στο παρελθόν. «Μιλάμε για νυχτερινό τιμολόγιο, αλλά στην πραγματικότητα δεν κατανοούμε ότι τις βραδινές ώρες που το ηλεκτρικό σύστημα δουλεύει με φυσικό αέριο υπάρχει πολύ αυξημένο κόστος ενέργειας», αναφέρει ο κ. Μίλτος Ασλάνογλου, πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Προμηθευτών Ενέργειας (ΕΣΠΕΝ) που έχει ταχθεί από πέρυσι υπέρ των αλλαγών αυτών.
Σήμερα για έναν καταναλωτή με νυχτερινό και ημερήσιο τιμολόγιο, δηλαδή τιμολόγιο δύο περιόδων, η τιμολόγηση γίνεται με βάση τη μέση τιμή στο ρεύμα. Για παράδειγμα, αν στη μία περίοδο η τιμή είναι μηδέν και στην άλλη είναι 100 ευρώ η μεγαβατώρα, θα πληρώσει 50 ευρώ γιατί δεν υπάρχει ο μετρητής που να υποδείξει πότε καταναλώνει το ρεύμα. Αν τις μισές ώρες που στην αγορά υπάρχουν μηδενικές τιμές υπάρξει ο μηχανισμός για να μετρηθούν (κι αυτό μπορεί να γίνει με τους υφιστάμενους αναλογικούς μετρητές), αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής θα μπορεί να προσαρμόσει την κατανάλωση εκείνες τις ώρες που υπάρχει φθηνή ηλεκτρική ενέργεια.
Αλλάζει ο κύκλος της μέρας
«Ο ηλεκτρισμός αυτό που έκανε είναι ότι απάλλαξε τον άνθρωπο από το να ακολουθεί τον κύκλο της ημέρας», αναφέρει ο κ. Ασλάνογλου. Τα παλιά χρόνια τα βράδια κοιμόμασταν, το ρεύμα αυτό δεν χρειαζόταν και ο πολιτισμός επιταχύνθηκε. Τώρα, λόγω των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας επανερχόμαστε σε μια αλλαγή στον κύκλο της ημέρας. «Πρέπει δηλαδή να ξαναπροσαρμόσουμε την καθημερινότητά μας με βάση τον κύκλο της ημέρας αφού ο ήλιος είναι αυτός που μας δίνει την ενέργεια», επισημαίνει. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας ότι πλέον όλες οι λειτουργίες είναι πιο εύκολες, αν έχουμε έξυπνες ηλεκτρικές συσκευές που λειτουργούν με Wi-Fi, μπορούμε να τις προγραμματίσουμε να δουλεύουν στη ζώνη του φθηνότερου τιμολογίου, ακόμη και αν δεν είμαστε στο σπίτι. Την ώρα δηλαδή που παράγονται οι ηλιακές κιλοβατώρες χωρίς απαραίτητα να απαιτείται «έξυπνος» μετρητής.
Μπορεί η μετατόπιση της νυχτερινής χρέωσης το μεσημέρι να δώσει φθηνότερα τιμολόγια; Στελέχη του κλάδου προμήθειας υποστηρίζουν ότι θα μπορούν να λανσαριστούν αντίστοιχα προϊόντα από τους παρόχους, τη στιγμή που θα μπορεί να καθοριστεί με ακρίβεια το κόστος, το οποίο θα είναι χαμηλότερο. Με τις αλλαγές αυτές οι ιδιώτες προμηθευτές θα είναι σε θέση να προσφέρουν πιο ανταγωνιστικά τιμολόγια γιατί θα τους κοστίζει λιγότερο η ενέργεια, απαντώντας και στην εύλογη απορία των καταναλωτών γιατί ενώ οι τιμές είναι μηδενικές λόγω ΑΠΕ αυτό δεν αποτυπώνεται στα τιμολόγια.
Ο κ. Φώτης Ζαχαρόπουλος, πρώην μέλος του Δ.Σ. του Διαχειριστή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εγγυήσεων Προέλευσης (ΔΑΠΕΕΠ), υποστηρίζει ότι με τη μετατόπιση της ενέργειας δημιουργείται ένα spread τιμών, καθώς οι προμηθευτές αγοράζουν πιο φθηνά την ενέργεια που μετατοπίστηκε, για να καλύψουν τις νέες ανάγκες ζήτησης σε σχέση με την τιμή που θα την αγόραζαν αν δεν είχε μετατοπιστεί η ενέργεια αυτή χρονικά. «Η λύση αυτή παρουσιάζει αποτελέσματα ίδια με αυτά που προσφέρει η χρήση της αποθήκευσης ενέργειας, ενώ συγχρόνως τα οικονομικά οφέλη είναι τεράστια, καθώς υποκαθιστά σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη επενδύσεων για αποθήκευση ωσότου καταστεί οικονομικά προσιτή». Ο κ. Ζαχαρόπουλος υποστηρίζει ότι αν οι 400.000 καταναλωτές του νυχτερινού τιμολογίου μεταφέρουν το 5% της κατανάλωσης πέρα από τη ζώνη αιχμής που ορίζεται μεταξύ 14.00 και 16.00, θα καλύψουν το 1/3 των αναγκών για αποθήκευση ενέργειας για 2 ώρες χωρίς επιπλέον κόστος.
Μόνο εκκαθαριστικοί λογαριασμοί
Η άλλη μεγάλη αλλαγή για την οποία προετοιμάζεται με εντατικούς ρυθμούς ο ΔΕΔΔΗΕ είναι η μηνιαία καταμέτρηση της κατανάλωσης ενέργειας. Μέχρι τις αρχές καλοκαιριού όλοι οι λογαριασμοί ρεύματος για τους 7,5 εκατομμύρια μετρητές της χώρας θα είναι εκκαθαριστικοί, καθώς αποσύρονται οι έναντι. Πρόκειται για μια σημαντική αλλαγή για καταναλωτές, αλλά και παρόχους η οποία θα φέρει πολλαπλά οφέλη. «Στο τετράμηνο τιμολογείς έναν πελάτη χωρίς να ξέρεις τι ακριβώς έχει καταναλώσει, με βάση την εκτιμώμενη κατανάλωση για τρεις μήνες μέχρι να έρθει ο επόμενος λογαριασμός που είναι ο εκκαθαριστικός. Aρα κάνεις κάποιους υπολογισμούς και στέλνεις λογαριασμούς έναντι χωρίς να είσαι σίγουρος ότι αυτή είναι η κατανάλωση», λένε οι προμηθευτές.
Με τη νέα καταμέτρηση μειώνεται το ρίσκο. Επιπλέον, βελτιώνεται το επίπεδο επικοινωνίας με τους πελάτες γιατί πολλοί καταναλωτές μπερδεύονται με τους έναντι λογαριασμούς επειδή υπάρχουν μηνιαίες τιμολογήσεις με διαφορετικές τιμές. Με τον τρόπο αυτό οι λογαριασμοί θα γίνουν πιο ξεκάθαροι. Aρα όλη η διαδικασία θα βοηθήσει στο θέμα της διαφάνειας αλλά και στο κόστος, που σημαίνει λιγότερες διαμαρτυρίες από τους καταναλωτές. Οι προμηθευτές δίνουν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: αν ένας καταναλωτής είχε κατανάλωση τον ένα μήνα 100 ευρώ και τον άλλο 0, με βάση τους αλγόριθμους του ΔΕΔΔΗΕ θα πλήρωνε το έναν μήνα 50 ευρώ και τον άλλον άλλα 50 ευρώ. Αν όμως υπήρχε διαφορετική τιμή μεταξύ των δύο μηνών μπορεί να ήταν χαμένος ή κερδισμένος αντίστοιχα.
Για το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αλλά και τον ΔΕΔΔΗΕ, η μηνιαία καταμέτρηση αποτελεί το κυρίαρχο όπλο και για την καταπολέμηση των ρευματοκλοπών. Το επιχείρημα αυτό το στηρίζουν στην άποψη ότι οι επιτήδειοι θα είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν λόγω των πιο συχνών επισκέψεων των συνεργείων του Διαχειριστή στα ρολόγια. Ωστόσο, η μηνιαία καταμέτρηση συνιστά μεγάλη πρόκληση για τον ΔΕΔΔΗΕ, για την οποία στην αγορά εκφράζονται αμφιβολίες όσον αφορά το πώς θα υλοποιηθεί λόγω σημαντικών ελλείψεων σε προσωπικό. Κάποιοι εκτιμούν πάντως ότι η πρόσφατη απόφαση του Διαχειριστή να ζητήσει τα κινητά τηλέφωνα των καταναλωτών, στο πλαίσιο της τροποποίησης του Εγχειριδίου Εκκαθάρισης Μετρητών που έθεσε πρόσφατα σε διαβούλευση η ΡΑΑΕΥ, ενδέχεται να συνδέεται (πέρα από την ταυτοποίηση των καταναλωτών) και με την ανάπτυξη εφαρμογής για την συγκέντρωση των ενδείξεων των μετρητών μέσω SMS στα κινητά τηλέφωνα.
Έρχονται οι «έξυπνοι» μετρητές
Αναμφίβολα όμως η μεγάλη επανάσταση στην αγορά ηλεκτρισμού προετοιμάζεται με το μέγα πρότζεκτ των «έξυπνων» μετρητών που υπόσχεται να αλλάξει δραστικά τις υπηρεσίες στον τομέα του ηλεκτρισμού αλλά και την ετοιμότητα του δικτύου σε κάθε πρόκληση του συστήματος.
Ο μεγάλος διαγωνισμός για την αντικατάσταση των 7,5 εκατομμυρίων μετρητών, συνολικού ύψους 1,2 δισ. ευρώ, πέρασε λόγω ενστάσεων από σαράντα κύματα και θα καθυστερήσει. Ωστόσο ο ΔΕΔΔΗΕ έχει ολοκληρώσει έναν μίνι διαγωνισμό για 360.000 συσκευές που θα δοθούν κατά προτεραιότητα σε μεγάλους καταναλωτές, αλλά και επιχειρήσεις ή φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Η εγκατάσταση των «έξυπνων» μετρητών θα αλλάξει πλήρως το σκηνικό της αγοράς ηλεκτρισμού τόσο για τον καταναλωτή όσο και για τις εταιρείες προμήθειας.
Πέρα από μέτρηση της κατανάλωσης με πιστοποιημένες και συχνές μετρήσεις και με δυνατότητα πρόσβασης του ίδιου του χρήστη στα δεδομένα της κατανάλωσης, θα προσφέρει ανταγωνιστικές προσφορές για προϊόντα προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος προσαρμοσμένα στο προφίλ της κατανάλωσης του χρήστη. Μάλιστα, δίνεται τεχνικά η δυνατότητα ο καταναλωτής ηλεκτρικής ενέργειας να αλλάζει προμηθευτή ακόμα και στη διάρκεια της ημέρας, ενώ αξιοποιώντας λειτουργίες των μετρητών θα παρέχεται η δυνατότητα αλλαγής πακέτου ανάλογα με την περίοδο χρήσης, π.χ. ώρες αιχμής κατά τη διάρκεια της ημέρας, Σαββατοκύριακο ή αργίες. Δυνατότητα θα υπάρχει επίσης για συμμετοχή του χρήστη σε μια ανταγωνιστική αγορά με τον ρόλο του παρόχου υπηρεσιών ενέργειας, αλλά και συμμετοχή των χρηστών στη μείωση της κατανάλωσης για τη μετατόπιση φορτίου σε ώρες αιχμής ή, αντίστοιχα, η αύξηση της κατανάλωσης όταν υπάρχει περίσσεια παραγωγή, συμβάλλοντας στην καλύτερη διαχείριση και λειτουργία του δικτύου και της παραγωγής των ΑΠΕ.
