Πλάνο εκκαθάρισης στο τοπίο των Ανεξάρτητων Αρχών έχει στο τραπέζι η κυβέρνηση και προτίθεται να ανοίξει σύντομα τη συζήτηση στη δημόσια σφαίρα, με το σκεπτικό ενός «αναγκαίου εξορθολογισμού», σύμφωνα με ενημερωμένες πηγές, καθώς και με αναμενόμενες διαβεβαιώσεις ότι δεν θα πλήττονται η ανεξαρτησία ούτε η θεσμική κατοχύρωσή τους. Ειδική ομάδα εργασίας σκανάρει ήδη τις λεπτομέρειες σε κάθε πτυχή που αφορά τις Ανεξάρτητες Αρχές και με δεδομένο ότι ο αριθμός τους ανέρχεται σήμερα σε περίπου 30 (μαζί με τις πέντε που προβλέπει το Σύνταγμα), θεωρείται βέβαιη μία στοχευμένη τακτική συγχωνεύσεων και καταργήσεων, ώστε να επιτευχθεί η αριθμητική μείωσή τους.
Ωστόσο η κυβέρνηση δεν προκρίνει βιαστικές κινήσεις ούτε προχωρά σε προαναγγελίες, αλλά επιδιώκει μία προσεκτική αποσαφήνιση του ρόλου κάθε Αρχής, υπό τον φόβο να κατηγορηθεί από τους πολιτικούς αντιπάλους της για πρόχειρους σχεδιασμούς και παρεμβάσεις. Εξού και η προετοιμασία εξελίσσεται εντατικά στο παρασκήνιο, με την κυβέρνηση να αναγνωρίζει ότι πρόκειται για πολυσύνθετο ζήτημα, που όταν έρθει στο προσκήνιο απειλεί με εντάσεις. Παράλληλα πάντως δεν κάνει σκέψεις (τουλάχιστον όχι άμεσες) να προχωρήσει σε δημιουργία νέων Αρχών, μετά την Εθνική Αρχή Διαφάνειας που συγκρότησε με την ανάληψη της εξουσίας αλλά και έπειτα από την απόφαση να μετατρέψει σε ανεξάρτητη αρχή την Επιθεώρηση Εργασίας (το ΣΕΠΕ) μέσα από το εργασιακό νομοσχέδιο. Σε κάθε περίπτωση η ρύθμιση οριζόντιων θεμάτων που αφορούν τις Ανεξάρτητες Αρχές, συμπεριλαμβανομένης της νομοθετικής πρωτοβουλίας, βρίσκεται αυτή τη στιγμή ψηλά στην ατζέντα αρμοδιοτήτων του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Παναγιώτη Πικραμμένου και στόχος είναι η κουβέντα να ανοίξει επισήμως εντός του έτους, χωρίς να αποκλείονται εξελίξεις, όπως εκτιμάται, ακόμα και πριν από το τέλος του καλοκαιριού.
4+1 κριτήρια
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, στο κυβερνητικό μικροσκόπιο βρίσκονται ταυτόχρονα τέσσερα καθοριστικά σημεία: οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων, τα ανενεργά πεδία, μια σειρά από υπηρεσίες που στο παρελθόν μετατράπηκαν σε Αρχές με λειτουργική, οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια ή ακόμα και οι… κόντρες μεταξύ Αρχών, οι οποίες διεκδικούν να επεκτείνουν την ελεγκτική δράση τους, όπως έχει κατά καιρούς αποδειχθεί. Προφανώς σε όλο το διάστημα επεξεργασίας των επικείμενων ρυθμίσεων ζυγίζεται και μία πέμπτη παράμετρος: το δημοσιονομικό βάρος, που συνοδεύει τη σημερινή εικόνα των 30 Αρχών.
Πηγές με γνώση στη λειτουργία και τους ρόλους των Ανεξάρτητων Αρχών εκτιμούν ως ενδεικτικό παράδειγμα σε ό,τι αφορά συχνές επικαλύψεις αρμοδιοτήτων την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) και την Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ), οι οποίες μάλιστα προβλέπονται από το Σύνταγμα. Επιπλέον σε ό,τι αφορά τις «μάχες» αρμοδιοτήτων υπάρχει στο φόντο η Επιτροπή Ανταγωνισμού που έχει απευθυνθεί με επιστολή στην κυβέρνηση ζητώντας τον έλεγχο του ανταγωνισμού στις τηλεπικοινωνίες και στα ταχυδρομεία. Το σίγουρο είναι ότι η διαδικασία «εκκαθάρισης» του τοπίου – της αναδιάρθρωσής του, ακριβέστερα – έχει επιχειρηθεί και στο παρελθόν, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Και ανάμεσα σε αυτά που είχαν κινηθεί στον δημόσιο διάλογο ως ένα πιθανό πεδίο συγχώνευσης είναι αυτό της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (EETT) με το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ).
Πριν από ακριβώς έναν χρόνο, όταν ο Παναγιώτης Πικραμμένος αναφερόταν για πρώτη φορά στην πρωτοβουλία για θεσμική στήριξη των Ανεξάρτητων Αρχών και ξεκαθάρισμά τους (περιορισμό υφιστάμενων – δημιουργία νέων), μιλούσε για «πολύ μεγάλο εγχείρημα». Αλλά και προ τετραμήνου ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης δίνοντας το «παρών» σε συνέδριο («Η διασταύρωση ανάμεσα στον Ανταγωνισμό και τη Ρυθμιστική Πολιτική») επεσήμανε με νόημα τον διαχρονικό πολλαπλασιασμό των ρυθμιστικών Αρχών με διαφορετικές δομές και κανόνες. Και έδειχνε εκ νέου προς την προώθηση σχετικών μεταρρυθμίσεων ώστε να υπάρχει διαχείριση σε «άναρχα» ή αρρύθμιστα πεδία που, κατά τα κυβερνητικά στελέχη, σπαταλούν πόρους και αρμοδιότητες.
Σημειώνεται ότι σήμερα υπάρχουν ουσιαστικά τρεις κατηγορίες Ανεξάρτητων Αρχών, αλλά οι δύο είναι πιο ισχυρά κατοχυρωμένες. Πρώτον, οι πέντε συνταγματικά προβλεπόμενες: το ΕΣΡ, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, η ΑΔΑΕ, ο Συνήγορος του Πολίτη και το ΑΣΕΠ. Δεύτερον, οι Αρχές με υψηλό βαθμό κατοχύρωσης κυρίως από ευρωπαϊκές κατευθύνσεις και με σημαντικές αρμοδιότητες στο πεδίο της ρύθμισης της αγοράς, όπως η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, η ΕΕΤΤ.
Το μοντέλο
Εν αναμονή της νέας «αρχιτεκτονικής» στις Ανεξάρτητες Αρχές, λέει πολλά το μοντέλο που αποφάσισε η κυβέρνηση για την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), η οποία ουσιαστικά συγχώνευσε έξι διαφορετικά σώματα (Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, Επιθεωρητές Δημοσίων Εργων, Επιθεωρητές – Ελεγκτές Μεταφορών, γ.γ. Καταπολέμησης της Διαφθοράς, Ελεγκτές Δημόσιας Διοίκησης). Και μπορεί στην κυβέρνηση να θεωρούν την ΕΑΔ ως τον «βασικό ελεγκτή» του Δημοσίου που υποχρεούται σε ετήσια έκθεση απολογισμού και επέκτεινε τη δράση της, όπως σημειώνουν, σε διάφορα πεδία καθημερινότητας (Covid-19, κάπνισμα κ.λπ.), ωστόσο η αξιωματική αντιπολίτευση τη θέτει τακτικά στο στόχαστρό της. Πιο πρόσφατα ξέσπασε επιπλέον πολιτική κόντρα για την τροποποίηση του νόμου για το ΑΣΕΠ, ενώ αναμένεται πια στην πράξη η σύσταση της νέας Αρχής για την επιθεώρηση της εργασίας, που θα ασκεί τις αρμοδιότητες του ΣΕΠΕ, λειτουργώντας στα πρότυπα της ΑΑΔΕ και της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας.
