Κάποιες ευχάριστες εξελίξεις προμηνύονται στην εγχώρια στεγαστική πίστη, ακόμη κι αν τα στατιστικά στοιχεία δεν έχουν προλάβει να αποτυπώσουν με σαφήνεια την πιστωτική επέκταση στα στεγαστικά δάνεια.
Διοικητικά στελέχη μεγάλων τραπεζών εκτιμούν ότι τα νέα στεγαστικά δάνεια που θα εκταμιευθούν φέτος θα κινηθούν μεταξύ 2-2,5 δισ. ευρώ, σηματοδοτώντας μια επιστροφή ενδιαφέροντος για τη χρηματοδότηση της αγοράς κατοικίας έπειτα από χρόνια υποτονικότητας.
Παρά τη συγκρατημένη αισιοδοξία, η πιστωτική επέκταση παρέμεινε αρνητική σε επίπεδο εξαμήνου, δείχνοντας ότι η οικονομία βρίσκεται ακόμη σε μεταβατικό στάδιο. Ωστόσο, τα στελέχη της αγοράς θεωρούν σχεδόν βέβαιο ότι η κατάσταση θα αντιστραφεί σταδιακά, καθώς οι δείκτες εμπιστοσύνης βελτιώνονται και η ζήτηση για στέγη επανέρχεται δυναμικότερα. Ορισμένες τράπεζες, μάλιστα, εκτιμούν ότι θα καταγράψουν θετική πιστωτική επέκταση ήδη από το γ’ τρίμηνο του έτους, στοιχείο που, αν επιβεβαιωθεί, θα σηματοδοτήσει το τέλος μιας παρατεταμένης περιόδου στασιμότητας.
Η νέα τάση και η εξήγηση
Η ανάγκη για απόκτηση κατοικίας παραμένει τεράστια. Παρά την εκρηκτική άνοδο των τιμών, πολλά νοικοκυριά επιλέγουν να μην περιμένουν άλλο, προχωρώντας σε αγορές με ίδια κεφάλαια ή μικρότερο δανεισμό. Η ψυχολογία των πολιτών έχει αλλάξει: προτιμούν να κλειδώσουν μια στέγη τώρα, φοβούμενοι ότι οι τιμές ενδέχεται να ξεφύγουν περαιτέρω, ενώ και ο γεωπολιτικός κίνδυνος τους οδηγεί σε επενδύσεις ασφαλέστερες όπως τα ακίνητα.
Σύμφωνα με τη χρηματοπιστωτική έκθεση του Οκτωβρίου της Τραπέζης της Ελλάδος, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης των νοικοκυριών έγινε θετικός τον φετινό Ιούνιο για πρώτη φορά ύστερα από 15 χρόνια συνεχούς απομόχλευσης.
Τον Αύγουστο διαμορφώθηκε στο 0,8%, επίδοση που οφείλεται κυρίως στα καταναλωτικά δάνεια, όμως η ΤτΕ προβλέπει επιτάχυνση της ανόδου στα στεγαστικά, εν μέρει λόγω του προγράμματος «Σπίτι μου ΙΙ».
Οι μειώσεις των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ (συνολικά 200 μονάδες βάσης από τον Ιούνιο του 2024) άρχισαν ήδη να περνούν στα δανειακά προϊόντα. Το μέσο επιτόκιο στα στεγαστικά άνω των πέντε ετών υποχώρησε από 4,34% σε 3,61%, ενώ στα δάνεια μικρότερης διάρκειας έμεινε σχεδόν αμετάβλητο (5,43% από 5,45%). Αυτή η αποκλιμάκωση, αν και σταδιακή, στέλνει σαφές μήνυμα στους δανειολήπτες ότι το κόστος χρήματος μπαίνει σε τροχιά εξομάλυνσης.
Τραπεζικοί παράγοντες επισημαίνουν ότι η τάση έχει ενισχυθεί περαιτέρω τους τελευταίους μήνες. Το μοντέλο των σταθερών επιτοκίων για 3-4 έτη και στη συνέχεια κυμαινόμενου χαρακτήρα κερδίζει έδαφος, ενώ αναβιώνουν και τα καθαρά κυμαινόμενα επιτόκια, τα οποία κινούνται πλέον γύρω στο 3%-3,5%. Η συνεχής πτώση των επιτοκίων εκτιμάται ότι θα αυξήσει κατακόρυφα τη ζήτηση για κυμαινόμενα δάνεια, ιδιαίτερα από νέους δανειολήπτες που αναζητούν χαμηλότερη αρχική δόση. Παράλληλα, οι τράπεζες ανταγωνίζονται πλέον πιο επιθετικά, μειώνοντας τα περιθώρια κέρδους για να διεκδικήσουν μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, σε μια αγορά που επανέρχεται μετά από μακρά χειμερία νάρκη.
Οι ρυθμοί εκταμίευσης νέων στεγαστικών δανείων αναμένεται να αυξηθούν φέτος πάνω από 20%-25% συγκριτικά με το προηγούμενο έτος. Ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος και επικεφαλής Retail & Digital Banking της Eurobank, Ιάκωβος Γιαννακλής, δήλωσε ότι οι εκταμιεύσεις θα ξεπεράσουν τα 2 δισ. ευρώ, επιβεβαιώνοντας την τάση ανάκαμψης. Η αγορά κατοικίας, μετά από χρόνια αδράνειας, δείχνει να αποκτά ξανά σφυγμό, παρά το υψηλό κόστος ζωής και την περιορισμένη προσφορά.
Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη ανισορροπίες. Οι περισσότεροι αγοραστές εμφανίζονται πιο συντηρητικοί σε σχέση με το παρελθόν: αγοράζουν μικρότερα ακίνητα, επιλέγουν δάνεια μικρότερης διάρκειας και προσπαθούν να μειώσουν την έκθεσή τους σε επιτόκια. Παρότι οι τράπεζες προσφέρουν υψηλότερα ποσά, οι δανειολήπτες προτιμούν να διατηρήσουν χαμηλότερο δανεισμό, συχνά συμπληρώνοντας με αποταμιεύσεις ή οικογενειακή στήριξη. Η εμπειρία της προηγούμενης κρίσης έχει αφήσει βαθύ αποτύπωμα στη νοοτροπία των πολιτών, οι οποίοι πλέον αποφεύγουν τον υπερδανεισμό.
Η Τράπεζα της Ελλάδος υπογραμμίζει ότι η συνεχής αύξηση των τιμών των κατοικιών έχει ενισχύσει σημαντικά τον πλούτο των νοικοκυριών δημιουργώντας συγχρόνως ένα δίχτυ ασφαλείας για τις τράπεζες.
Η βελτίωση των εισοδημάτων και η αύξηση της απασχόλησης συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου αθέτησης δανείων. Παράλληλα, το χρέος των νοικοκυριών έχει σταθεροποιηθεί οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι η χρηματοοικονομική τους κατάσταση είναι πιο υγιής απ’ ό,τι την προηγούμενη δεκαετία. Για τις τράπεζες, αυτό μεταφράζεται σε μεγαλύτερη διάθεση να αυξήσουν τα ανοίγματά τους στη στεγαστική πίστη, αξιοποιώντας το παράθυρο ευκαιρίας που δημιουργεί η πτώση των επιτοκίων.
Πρόκληση η διατήρηση της τάσης
Η αγορά ακινήτων, ωστόσο, εξακολουθεί να κινείται σε τεντωμένο σκοινί. Η ζήτηση για στέγη υπερβαίνει κατά πολύ την προσφορά, ενώ οι τιμές έχουν απομακρυνθεί από τις δυνατότητες της μεσαίας τάξης. Το επόμενο διάστημα θα δοκιμαστεί το κατά πόσο η άνοδος της στεγαστικής πίστης θα στηριχθεί σε πραγματική βελτίωση των οικονομικών των νοικοκυριών ή θα οδηγήσει εκ νέου σε υπερθέρμανση της αγοράς. Η πρόκληση για τις τράπεζες είναι να διατηρήσουν τη δυναμική χωρίς να αναβιώσουν τα λάθη του παρελθόντος.
Σε κάθε περίπτωση, η φετινή χρονιά δείχνει να είναι κομβική: μετά από 15 χρόνια ακινησίας, η στεγαστική πίστη ξυπνά. Το ζητούμενο είναι αν αυτή η αφύπνιση θα μεταφραστεί σε βιώσιμη ανάπτυξη ή σε μια νέα φούσκα που θα δοκιμάσει ξανά την ανθεκτικότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.
