Γιατί μένουμε μόνοι μας;
Είμαστε φυγόπονοι; Δεν θέλουμε να κάνουμε τη «δουλειά» που απαιτείται για να διατηρήσουμε μια ερωτική σχέση; Είμαστε κουρασμένοι από τις συνεχείς, λανθασμένες επιλογές ή απλώς γινόμαστε φίλοι με τη μοναξιά μας;
Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Tinder, το Bumble και το Hinge δημιουργούν ένα παράδοξο, όπου η αφθονία των επιλογών μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση αποφάσεων και αποστροφή δέσμευσης. Επιπλέον, διαιωνίζουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τις σχέσεις. Η πίεση για την εμφάνιση μιας τέλειας γνωριμίας στο Διαδίκτυο μπορεί να αποτρέψει τα άτομα από το να επιδιώξουν σχέσεις που, αν και έχουν νόημα, δεν ταιριάζουν στο ψηφιακό παραμύθι που προσδοκούν.
Η νέα οικογένεια: φυτά και κατοικίδια
«Οι σύγχρονες σχέσεις έχουν εξελιχθεί πέρα από τα συμβατικά μοντέλα γάμου», υποστηρίζει η Δέσποινα Δριβάκου, ψυχολόγος, EFT couple therapist και οικογενειακή θεραπεύτρια. «Η εργένικη ζωή συχνά προσφέρει την ευκαιρία για πλήρη αυτονομία. Το άτομο μπορεί να παίρνει αποφάσεις με βάση τις δικές του ανάγκες και προτιμήσεις, χωρίς να χρειάζεται να συμβιβάζεται με σύντροφο ή οικογενειακές υποχρεώσεις. Παράλληλα, η ενασχόληση με ενδιαφέροντα χόμπι, η εκπαίδευση και η καλλιέργεια νέων δεξιοτήτων συμβάλλουν στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, ενώ η έλλειψη δεσμεύσεων, που συνοδεύουν τις ρομαντικές σχέσεις, μπορεί να επιτρέπει μια πιο ευέλικτη διαχείριση του χρόνου και των πόρων που διαθέτει. Επίσης, πολλά ανύπαντρα άτομα έχουν ισχυρά κοινωνικά δίκτυα -φίλους, οικογένεια, και κοινότητες- που μπορούν να αντισταθμίσουν την έλλειψη ενός σταθερού ρομαντικού δεσμού».
Κάπως έτσι τα κατοικίδια μετατρέπονται στα νέα «παιδιά» και τα φυτά στα νέα κατοικίδιά μας. Μια έκθεση της American Pet Products Association του 2022 διαπίστωσε ότι το 76% των Millennials και το 70% της Gen Z θεωρούν τα κατοικίδιά τους μέλη της οικογένειας. Παρομοίως, η άνοδος της κουλτούρας των «γονέων φυτών» σηματοδοτεί μια τάση όπου τα άνθη γίνονται αντικείμενα φροντίδας.
Η επιδημία της μοναξιάς
Σήμερα η μοναξιά φτάνει σε επίπεδα επιδημίας και έχει χαρακτηριστεί ως κρίση δημόσιας υγείας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, από την άλλη, τη συνέδεσε με υψηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης, άγχους, καρδιακών παθήσεων, ακόμη και πρόωρου θανάτου.
Παρόλο που η τεχνολογία έχει διευκολύνει τη σύνδεση με άλλους, πολλοί εργένηδες εξακολουθούν να βιώνουν μια βαθιά αίσθηση απομόνωσης. Ωστόσο, έχουν εμφανιστεί λύσεις για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου:
Χώροι συνδιαβίωσης: χώροι που παρέχουν μια εναλλακτική λύση στη μοναξιά, όπου άτομα εργάζονται ή αλληλεπιδρούν.
Διαδικτυακές πλατφόρμες για κοινωνικοποίηση: εφαρμογές όπως το Meetup και πλατφόρμες όπως το Eatwith επιτρέπουν στα άτομα να κλείνουν ομαδικά δείπνα με αγνώστους, δημιουργώντας ευκαιρίες για σύνδεση.
Κοινότητες ψηφιακών νομάδων: η άνοδος της εξ αποστάσεως εργασίας έχει γεννήσει έναν νέο τρόπο ζωής, όπου οι εργένηδες ταξιδεύουν στον κόσμο ενώ εργάζονται online, βρίσκοντας κοινότητα μέσα από χώρους συνεργασίας και συναντήσεις ψηφιακών νομάδων.
Ομάδες θεραπείας και αυτοβοήθειας: πολλοί εργένηδες στρέφονται στη θεραπεία, σε πρακτικές ενσυνειδητότητας και σε κοινότητες αυτοβοήθειας για να διαχειριστούν τη συναισθηματική τους ευημερία.
Αυτοί που περνούν και μόνοι τους καλά
Μοναχικότητα: στάση ζωής ή φαινόμενο της εποχής μας; Οι «φυλές» των singles μιλούν στο «ΘΕΜΑ»
Γιώργος Λαλαδάκης /59 ετών, ταξιτζής
«Ολα τα κάνω μόνος μου»
Παντρεύτηκα στα 20, χώρισα στα 44 και έχω δύο παιδιά μεγάλα. Οταν χώρισα, έγινα κάπως σαν πειραματόζωο: συναντούσα γυναίκες που είχαν κάποιο παράπονο από τη ζωή. Κι εγώ είχα βέβαια. Αλλά είμαι ένας άνθρωπος δημιουργικός και κάποια στιγμή αποφάσισα να δημιουργώ για τον εαυτό μου και όχι για εκείνες. Βγήκε από μέσα μου το παλιό μου ταλέντο στην κιθάρα και αφιέρωσα χρόνο στο κτήμα του πατέρα μου. Ολα τα κάνω μόνος μου. Και καθαριότητα κάνω, και να μαγειρεύω μου αρέσει. Μόνο για το σιδέρωμα παίρνω άνθρωπο.
Αλίκη /83 ετών, πρώην λογίστρια
«Εχω τις φίλες μου»
«Δεν θέλω να μου κάνουν κουμάντο»
Εχω τη δική μου δουλειά, έχω το δικό μου σπίτι, έχω το αυτοκίνητό μου· και δεν είναι ότι δεν είμαι active, απλά δεν ψάχνω για σχέση. Αν κάτσει ΟΚ, αλλά δεν νιώθω ότι το χρειάζομαι κιόλας. Δεν θέλω τη δέσμευση, δεν θέλω να μου κάνουν κουμάντο. Βλέπεις κι όλα αυτά που συμβαίνουν με το #metoo και τις γυναικοκτονίες. Είναι και που έχουμε μεγαλώσει με μπαμπάδες που ήταν λίγο «θα κάνεις αυτό που λέω» και όλα αυτά σου βγαίνουν κάπως μετά και λες «τώρα θα ζήσω όπως θέλω εγώ, δεν θα έχω κανέναν πάνω από το κεφάλι μου». Ακόμη και παιδί να θελήσω να κάνω με κάποιον, θα προτιμούσα αυτός ο κάποιος να έχει δικό του διαμέρισμα.
Νατάσσα Κ. /45 ετών, ιδιωτική υπάλληλος
«Το καλύτερο είναι η ελευθερία»
Είναι δύσκολο για μια γυναίκα με μικρό παιδί να γνωρίσει άνθρωπο κατάλληλο για σχέση. Πολλοί βλέπουν το παιδί ως βάρος. Ποιος ανέχεται να σε έχει σε μια «διαλειμματική» σχέση; Δεν έχεις, όμως, και χρόνο για να γνωρίσεις άνθρωπο. Ούτε και αντοχές. Τρέχεις όλη μέρα γιατί είσαι και εργαζόμενη και μάνα και νοικοκυρά. Δεν έχεις κάποιον ούτε τα σκουπίδια να κατεβάσει. Ετσι, το πρώτο που αμελείς είναι ο εαυτός σου. Το χειρότερο πράγμα είναι το άγχος ότι φέρεις εξ ολοκλήρου την ευθύνη για το παιδί αν συμβεί κάτι. Το καλύτερο, όμως, είναι η ελευθερία. Δεν έχεις κανέναν στο κεφάλι σου, να σου πει πώς να κάνεις κάτι ή πώς να μεγαλώσεις το παιδί σου.
Δημήτρης /25 ετών, σπουδαστής Φωτογραφίας
«Οι σχέσεις παίρνουν πολλή ενέργεια»
Μένω μόνος μου στο σπίτι της μητέρας μου και εργάζομαι από τα 16 για να καλύψω τις ανάγκες μου. Είναι επιλογή μου να είμαι ελεύθερος γιατί αγαπώ το φλερτ και δεν θέλω να το κάνω με ενοχές. Η συνεχής επικοινωνία για τη συντήρηση σχέσεων είναι ένα δύσκολο κομμάτι που με βαραίνει και μου παίρνει πολλή ενέργεια.
Μαρίνα /40 ετών, ελεύθερη επαγγελματίας
«Δεν βρίσκω κάποιον να αξίζει πραγματικά»
Σίγουρα θα ήθελα να είμαι σε σχέση, αλλά κρίνοντας από τις επιλογές που έχω, προτιμώ να είμαι single. Αν και γνωρίζω αρκετό κόσμο, στο κομμάτι 40+ τουλάχιστον οι περισσότεροι είναι συναισθηματικά μη διαθέσιμοι ή δεν ξέρουν τι θέλουν. Υπάρχει πολύ ghosting, σχέσεις που ξεκινούν και σταματούν πριν καλά-καλά αρχίσουν, άνθρωποι που μένουν στα μηνύματα αλλά δεν κάνουν ποτέ την κίνηση να βρεθούμε. Πολλοί βγαίνουν από σχέσεις ή διαζύγια και δεν είναι έτοιμοι για κάτι σοβαρό, αλλά παράλληλα σε κυνηγάνε και δεν σε αφήνουν σε ησυχία. Οσο για τα dating apps, δεν το συζητάω, τα έχω ξηλώσει εδώ και μήνες. Οπότε, ναι, κάπως καταλήγω να το επιλέγω, αφού δεν βρίσκω κάτι που να αξίζει πραγματικά.
Η Ελλάδα της μοναξιάς
Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, από τα 1,4 εκατομμύρια μονοπρόσωπα νοικοκυριά τα 807.016 είναι γυναίκες και τα 594.427 άνδρες.
Στους νέους έως 24 ετών είναι singles 38.897 άνδρες και 43.951 γυναίκες.
Στις ηλικίες 25-49 ετών υπερτερούν οι άνδρες (251.221 έναντι 171.244).
Στην ηλικιακή ομάδα των 50-74 ετών οι γυναίκες υπερτερούν (300.007 έναντι 224.441).
Στην ηλικιακή ομάδα άνω των 75 ετών εμφανίζονται μόνο 79.868 άνδρες και 291.814 γυναίκες. Είναι δεδομένο ότι οι γυναίκες ζουν περισσότερο, αλλά και ότι οι άνδρες αποφεύγουν να γερνούν μόνοι.
Παράλληλα, από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ προκύπτει ότι ο θεσμός του γάμου περνά κρίση – το 2009 είχαν τελεστεί συνολικά 59.212 γάμοι, ενώ το 2020 τελέστηκαν 31.475.
Επίσης, το 2009 τα διαζύγια ήταν 13.607 και το 2020 έφτασαν τα 19.190.
«Διαζύγια βλέπουμε έπειτα από 10-20 χρόνια έγγαμου βίου συνήθως. Κι επειδή ο μέσος όρος ηλικίας που παντρεύονται οι Ελληνες έχει αυξηθεί στα 35 έτη, οι διαζευγμένοι είναι κατά μέσο όρο 50 ετών. Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι τα διαζύγια έχουν αυξηθεί πολύ ως αποτέλεσμα της χειραφέτησης της γυναίκας και ακόμη περισσότερο μετά την περίοδο των lockdown του CΟVID, όταν αυξήθηκε η ενδοοικογενειακή βία», λέει η Aννα Ζουρνατζή, μέλος του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών με ειδική εκπαίδευση στον νέο θεσμό της οικογενειακής διαμεσολάβησης.
Μεγαλώνουμε singles από κούνια
Πώς οι ανθρώπινες σχέσεις αντικαταστάθηκαν από ψευδαισθήσεις
Τη δεκαετία του 1990, ο Βρετανός ανθρωπολόγος Ρόμπιν Ντάνμπαρ υποστήριξε ότι δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ουσιαστικά περισσότερους από 150 ανθρώπους στην πορεία της ζωής μας. Τριάντα χρόνια μετά, οι ψηφιακές τεχνολογίες αμφισβήτησαν με κρότο τον «μαγικό αριθμό» και έδωσαν τη δυνατότητα για επαφή με εκατοντάδες ανθρώπους σε μικρό χρονικό διάστημα, «ως ψευδαισθήσεις όμως, όχι ως σχέσεις ουσίας – δεν συνδεόμαστε με τους ανθρώπους, τους ξεφυλλίζουμε, περνάμε από τη μια σχέση στην άλλη χωρίς να αποκομίσουμε τους καρπούς τους», εξηγεί ο κ. Παναγιώτης Κορδούτης, καθηγητής Ψυχολογίας των Διαπροσωπικών Σχέσεων στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Κάποιοι έχασαν το μέτρημα και αποσύρθηκαν. Απογοητευμένοι ή χορτασμένοι, σε απόγνωση ή σε νιρβάνα, φόρεσαν την κορδέλα του single και περπάτησαν τον δρόμο που άνοιξαν τα social media και τα dating apps – ή μήπως, απλώς, ακολούθησαν μια μοίρα που είχαν οι ίδιοι προδιαγράψει; «Στην πραγματικότητα, εμείς έχουμε αλλάξει. Πρώτα υπήρξε η κουλτούρα του single, που εξυπηρετεί τις απόλυτες ατομικές επιδιώξεις, και μετά ήρθαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να αποκριθούν σε αυτή την αλλαγή, ικανοποιώντας τις νέες επιθυμίες μας», σημειώνει ο κ. Κορδούτης.
Χάρη στην τεχνολογία, η κουλτούρα του single ταξίδεψε παντού, «έφτασε και στην τελευταία γωνιά της Ελλάδας, κάλυψε όλες τις ηλικίες και αποκρίθηκε στις ανάγκες όλων των ανθρώπων, ακόμη και από κοινότητες όπου δεν υποστηρίζεται ο ατομικισμός. Από αυτή την άποψη, το Διαδίκτυο αποδεικνύεται κάτι απελευθερωτικό στο ζήτημα των διαπροσωπικών σχέσεων», αναφέρει.
Η πορεία για την ένταξη στη φυλή των singles ξεκινά από την παιδική ηλικία. «Προχωρήσαμε σε μια μακροχρόνια καλλιέργεια της ατομικότητας, η οποία, φιλοσοφικά και συναισθηματικά, αγνοεί την ανάγκη να είναι δίπλα μας άλλοι άνθρωποι. Ενισχύουμε από πολύ νωρίς ως κουλτούρες τις ατομικές σταδιοδρομίες, όπως όταν καλλιεργούμε στο παιδί την ανάγκη να βελτιώσει τις ικανότητές του, να βάλει στόχους, να αγωνιστεί γι’ αυτούς, χωρίς να καλλιεργούμε ταυτόχρονα τη βαθιά ανθρώπινη ανάγκη να γίνεται μέσα σε κοινωνικό πλαίσιο, μέσα από σχέσεις από τις οποίες παίρνεις και δίνεις».
Σχέσεις αλά καρτ ή τίποτα
Οι αυριανοί singles μεγαλώνουν στην έντονη «ατομοκρατία», όπου το άτομο γίνεται το παντοδύναμο σημείο αναφοράς: «Θέλει να ικανοποιεί τις επιθυμίες και τα δικαιώματά του, κάτι απολύτως θεμιτό, φυσικά, χωρίς όμως να λαμβάνει υπ’ όψιν το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται, τις συνέπειες των επιλογών του για κάποιους άλλους. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι σήμερα θέλουν την ικανοποίηση της ιδιαιτερότητάς τους -προσωπικά σχέδια, όνειρα, επιδιώξεις- πάση θυσία, χωρίς να μπαίνουν στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, της απεικόνισης του εαυτού τους σε ένα σύνολο σημαντικών άλλων. Οι πλατφόρμες γνωριμιών μάς επιτρέπουν να δημιουργήσουμε το προφίλ μας και να δηλώσουμε τι αναζητούμε στον άλλον.
Ωστόσο, υπάρχει μια βασική διαφορά: δεν αφιερώνουμε χρόνο και ενέργεια. Στην πρώτη δυσκολία, με την πρώτη αμφιβολία, η εφαρμογή μάς επιτρέπει να “γυρίσουμε σελίδα” και να προχωρήσουμε στην επόμενη γνωριμία. Oι σχέσεις, όμως, δεν λειτουργούν έτσι.
Απαιτούν διαπραγμάτευση, αλληλεπίδραση και πολλές φορές συμβιβασμούς, όχι με την αρνητική έννοια της υποχώρησης, εννοώ την ανάγκη για συνεννόηση, προκειμένου οι δύο άνθρωποι να βρουν κοινά σημεία και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του άλλου και τις δικές τους. Αυτός είναι ο λόγος που οι σχέσεις είναι τόσο όμορφες και γοητευτικές.
Σήμερα τα social media μάς προσφέρουν τη δυνατότητα να τις αναζητήσουμε, όμως αυτό δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα: τις σχέσεις αλά καρτ».
Οι ψηφιακοί σύντροφοι
Δεν βρίσκεις ιδανικό ταίρι; Φτιάξ’ το στα μέτρα σου με την Τεχνητή Νοημοσύνη
Ενας διαζευγμένος στην Αμερική βρίσκει παρηγοριά στην αγκαλιά της εικονικής του συντρόφου. Μια γυναίκα δημιουργεί τον άνδρα των ονείρων της με Τεχνητή Νοημοσύνη. Στην Κίνα, πολυάριθμες γυναίκες ζητούν από το ChatGPT να τις καθοδηγήσει στα αισθηματικά τους – και αν δεν τους βρει τον άνδρα τον σωστό, να τους τον εφεύρει.
Με την εφαρμογή Replika, οι χρήστες δημιουργούν ψηφιακούς συντρόφους στα μέτρα τους για να ανταλλάσσουν μηνύματα, φωτογραφίες ή να επιδίδονται ακόμα και σε sexting. Η εφαρμογή μετρά πάνω από 30 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως. Ανθρωποι μοναχικοί και κοινωνικά απομονωμένοι είναι από τους βασικούς χρήστες. Ακολουθούν νέοι, εξοικοιωμένοι με το Διαδίκτυο, που βρίσκουν δύσκολη την αλληλεπίδραση στον πραγματικό κόσμο. Στις εφαρμογές θα καταφύγουν και άτομα που δεν έλαβαν συναισθηματική υποστήριξη από δικούς τους ανθρώπους όταν τη χρειάστηκαν. Τέλος, τις επιλέγουν αγχώδη άτομα που αποφεύγουν τις σχέσεις λόγω φόβου προδοσίας ή εγκατάλειψης, βρίσκοντας εκεί μια αίσθηση ελέγχου και ασφάλειας, ενώ οι αποφευκτικοί τύποι βρίσκουν ένα εργαλείο για να αποφύγουν τη δέσμευση, ικανοποιώντας τις ανάγκες τους χωρίς να πρέπει να επενδύσουν συναισθηματικά ή να αφιερώσουν χρόνο και ενέργεια.
Αναγνωρίζουν, όμως, ότι παραμένουν singles και, όπως υποστηρίζει ο καθηγητής Ψυχολογίας των Διαπροσωπικών Σχέσεων στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Κορδούτης «δέχονται ότι έχουν παραδοθεί σε μια ψευδαίσθηση. Από ένα σημείο και πέρα, πολλοί εθίζονται σε αυτήν την αποδοχή, την τεράστια αγκαλιά που συνεχώς σου δίνει χωρίς να σου ζητάει τίποτα. Μπορούν να ξεφύγουν, αλλά όσο πιο πολύ εγκλωβίζονται σε αυτό τόσο πιο πολύ δύσκολο είναι. Λένε συνεχώς στον εαυτό τους ότι μια ακόμα μέρα θα χρησιμοποιήσω το chatbot, οι μέρες περνάνε, ο χρόνος φεύγει… Μένουν γιατί τους εξυπηρετεί, είναι εύκολο και φθηνό. Κάποτε φτάνουν σε αδιέξοδο, είτε από το κοινωνικό τους περιβάλλον είτε από τις ίδιες τις επαναλαμβανόμενες αλληλεπιδράσεις τους. Επειτα, λείπει η σωματική διάσταση, όχι μόνο ως σεξουαλική επαφή, αλλά τα σφαιρικά συναισθήματα που παράγονται όταν αγγίζουμε, όταν αγκαλιάζουμε έναν άλλον άνθρωπο, μια πολύ βαθιά ανάγκη που ξεκινάει από τη βρεφική μας ηλικία».
