«Σκωτσέζικο ντους» κάνει στους Ευρωπαίους ηγέτες ο Ντόναλντ Τραμπ με τις δηλώσεις του για τις πολιτικές που θα εφαρμόσει για τα δύο μεγάλα «αγκάθια» της Γηραιάς Ηπείρου, τον πόλεμο στην Ουκρανία και το ΝΑΤΟ.
Εδώ και μήνες ο επόμενος Αμερικανός πρόεδρος διεκήρυσσε ότι θα διέκοπτε την αμερικανική βοήθεια προς την Ουκρανία, θα τελείωνε άμεσα τον πόλεμο με τη Ρωσία καθώς και ότι θα απαιτούσε από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες μέλη του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες τους στο 3% του ΑΕΠ. Την περασμένη εβδομάδα, όμως, δημοσιεύτηκαν πληροφορίες από το επιτελείο του ότι έχει αποφασίσει πλέον να συνεχίσει τη στήριξη στην Ουκρανία και ότι θα απαιτήσει από τους Ευρωπαίους να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ, αλλά θα μπορούσε να δεχθεί και το 3,5%.
Κατ΄αρχήν, οι δηλώσεις αυτές επιβεβαιώνουν τον απρόβλεπτο χαρακτήρα του Τραμπ, κάτι που αποτελεί τον κυριότερο φόβο των Ευρωπαίων ηγετών, οι οποίοι απεχθάνονται τις ανατροπές όχι μόνο επειδή έχουν… ιστορική δυσανεξία στις αποφάσεις -και δεν κάνουν βήματα παρά μόνο εάν έχουν προηγηθεί αλλεπάλληλες σύνοδοι κορυφής και δεκάδες γνωματεύσεις της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών- αλλά και επειδή στην παρούσα φάση, η Ε.Ε. είναι στην ουσία ακυβέρνητη, λόγω της πολιτικής κρίσης που σοβεί και στη Γερμανία και στη Γαλλία.
Ίσως μάλιστα αυτό ακριβώς να επιδιώκει και ο Τραμπ με τα αντιφατικά μηνύματα. Να εντείνει τις διαφωνίες μεταξύ των 27 ώστε να διαπραγματευτεί κατά μόνας με κάθε κράτος χωριστά.
- Να «ξεχάσουν» την αμερικανική στήριξη στην Ουκρανία και να συρθούν σε ένα συμβιβασμό με τη Ρωσία στη βάση της παραχώρησης κατακτημένων ουκρανικών εδαφών, εφόσον στην πράξη θα είναι τελείως ανέφικτο να διαδεχθούν τις ΗΠΑ στην τροφοδοσία του Ζελένσκι με αμυντικό υλικό.
- Να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες τους στο άνευ προηγουμένου επίπεδο του 3,5% ή και 3% του ΑΕΠ, προκειμένου να κατευνάσουν τον Τραμπ και να συνεχίσουν οι ΗΠΑ να στηρίζουν το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη στο νέο ταραγμένο παγκόσμιο σκηνικό.
Και τα δύο ενδεχόμενα είναι εξίσου επίπονα για την Ευρώπη.
Η μεν υποχώρηση στη είναι πολιτικά ταπεινωτική για τις ευρωπαϊκές ηγεσίες και κυρίως για την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν που τα τελευταία χρόνια υπερθεμάτιζε σε πολεμικές ιαχές κατά της Ρωσίας και επί δύο χρόνια διαβεβαίωνε τους πάντες ότι… Η δύση κερδίζει τον πόλεμο
Τα στοιχεία δείχνουν ότι από τα 32 μέλη του ΝΑΤΟ, τα 23 έφτασαν το 2024 το 2% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες, ύστερα από τη μεγάλη αύξηση των δύο τελευταίων ετών. Η Ελλάδα είναι στην 5η θέση με 3,08% του ΑΕΠ, ενώ στην πρώτη θέση είναι η Πολωνία με 4,12%, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα.
ΑΜΥΝΤΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΑΕΠ
(Σταθερές τιμές 2015 με βάση την ισοτιμία με το δολάριο)
Οι ΗΠΑ δαπάνησαν περίπου 3,1% του ΑΕΠ για την άμυνα το 2024. Κατά το τελευταίο έτος της πρώτης προεδρίας του Τραμπ, το 2020, οι δαπάνες του Πενταγώνου έφτασαν το 3,4%.
Το 2024, οι αμυντικές δαπάνες της ΕΕ αναμενόταν να φτάσουν τα 326 δισεκατομμύρια ευρώ που αντιστοιχούν στο 1,9% του συνολικού ΑΕΠ της ΕΕ, ύστερα από μια συνεχή αύξηση την τελευταία δεκαετία.
Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι οι αυξήσεις αμυντικών δαπανών δεν γίνονται εν κενώ, το αντίθετο. Οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. δεν έχουν τα δημοσιονομικά περιθώρια, καθώς οι προϋπολογισμοί τους έχουν έλλειμμα και πρέπει βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για μείωση του χρέους και των ελλειμμάτων να κάνουν περικοπές, όχι να αυξήσουν τις δαπάνες.
Επομένως, η αύξηση των αμυντικών δαπανών θα σημάνει είτε περικοπές άλλων δαπανών, όπως εκείνες του Κράτους Πρόνοιας ή αύξηση των φόρων. Ή, διαφορετικά, νέο δανεισμό, ο οποίος όμως θα αυξήσει το δημόσιο χρέος, το οποίο επίσης πρέπει να μειωθεί με βάση τους κανόνες.
Μια εναλλακτική, που θα ήταν ο κοινός δανεισμός των χωρών της Ε.Ε., με έκδοση ευρωομολόγου για την άμυνα, όπως έχει προτείνει ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, προσκρούει στην αντίρρηση των χωρών που υποστηρίζουν τη δημοσιονομική αυστηρότητα, όπως η Γερμανία, η Ολλανδία κ.λπ.
Στην πραγματικότητα, η αύξηση των αμυντικών δαπανών θα βάλει σε δοκιμασία τους δημοσιονομικούς κανόνες τους οποίους μετά μεγάλης πολιτικής δυσκολίας συμφώνησαν οι χώρες μέλη μόλις πριν ένα χρόνο.
Το 2024, το συνολικό δημόσιο έλλειμμα για τις χώρες της ΕΕ προβλέπεται να είναι περίπου 3,1% του ΑΕΠ, από περίπου 3,5% το 2023. Ειδικά για τη ζώνη του ευρώ αναμένεται έλλειμμα περίπου 3,0% του ΑΕΠ το 2024.
Για το 2025, το δημόσιο έλλειμμα της ΕΕ προβλέπεται να μειωθεί ελαφρώς στο 3,0% του ΑΕΠ, ενώ και στη ζώνη του ευρώ αναμένεται βελτίωση στο 2,9% περίπου του ΑΕΠ. Αυτή η σταδιακή μείωση , όμως επιτυγχάνεται χάρη στην προσαρμογή που γίνεται στο πλαίσιο των δημοσιονομικών κανόνων. Εάν οι χώρες μέλη, όμως, προχωρήσουν σε μεγάλες αυξήσεις των αμυντικών δαπανών τότε οι δείκτες θα ξεφύγουν πάλι προς τα πάνω.
Τα ελλείμματα των χωρών μελών απεικονίζονται στο παρακάτω γράφημα, που δείχνει ποιες χώρες έχουν έλλειμμα (οι μπάρες είναι προς τα κάτω) και ποιες έχουν πλεόνασμα (οι μπάρες είναι προς τα πάνω).
Πλεόνασμα έχουν μόνο η Ιρλανδία, Πορτογαλία, Κύπρος και Δανία, ενώ όλες οι άλλες χώρες έχουν έλλειμμα.
Σημειωτέον ότι τα στοιχεία εμφανίζουν το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης, το οποίο περιλαμβάνει και τους τόκους για την πληρωμή του δημοσίου χρέους, όπου η Ελλάδα εμφανίζεται με έλλειμμα 0,6% του ΑΕΠ το οποίο πιθανότατα θα γίνει πλεόνασμα το 2025. Η Ελλάδα έχει ήδη πλεόνασμα εάν δεν υπολογιστούν οι τόκοι (το λεγόμενο πρωτογενές πλεόνασμα).
ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε.
Ως ποσοστό του ΑΕΠ
Στη ζώνη του ευρώ, το έλλειμμα προβλέπεται να μειωθεί σταδιακά από 3,0% του ΑΕΠ το 2024 σε 2,8% το 2026. Στη ζώνη του ευρώ, το δημόσιο χρέος προβλέπεται να αυξηθεί από 88,9% του ΑΕΠ το 2023 σε 90% το 2026.
Η Γαλλία αναμένεται να έχει έλλειμμα 6,1% του ΑΕΠ, ενώ το έλλειμμα της Ιταλίας προβλέπεται να διαμορφωθεί στο 5,3%. Η Ισπανία αναμένεται να εμφανίσει έλλειμμα 4,5%, ενώ το έλλειμμα του Βελγίου προβλέπεται στο 4,0%.
