Ο κύκλος που άνοιξε για τον Γιώργο Παπανδρέου το 2006 με την εκλογή του στην προεδρία της Σοσιαλιστικής Διεθνούς κλείνει οριστικά τον ερχόμενο Νοέμβριο, όταν και το ανά τετραετία συνέδριο της οργάνωσης, που αυτή τη φορά θα γίνει στη Μαδρίτη, αναμένεται να εκλέξει τον Ισπανό σοσιαλιστή πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ στην ηγεσία της. Ο κ. Παπανδρέου συμπληρώνει τρεις θητείες πλέον στην ηγεσία της Διεθνούς και σύμφωνα με τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί, όπως ο ίδιος διευκρινίζει, έχει ήδη φτάσει στο επιτρεπόμενο όριο.
Μάλιστα η σχετική απόφαση με τα όρια ελήφθη το 2012, όταν με δική του εισήγηση προβλέφθηκε ότι στο μέλλον οι πρόεδροι θα κάνουν μέχρι δύο θητείες. Οι δικές του συμπληρώνονται φέτος κι έτσι η αλλαγή ηγεσίας είναι δεδομένη. Από τη στιγμή δε που εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από ένα μάχιμο πολιτικό και μάλιστα εν ενεργεία πρωθυπουργό, όπως είναι ο Πέδρο Σάντσες, οι εξελίξεις είναι αναπόφευκτες. Κανονικά, το τι συμβαίνει και τι κάνει η Σοσιαλιστική Διεθνής έχει για την παγκόσμια κοινή γνώμη ενδιαφέρον ανάλογο με το αν υπάρχει ζωή στον Πλούτωνα ή κάπου έξω από τον γαλαξία μας. Η οργάνωση μοιάζει να βρίσκεται εδώ και δεκαετίες στον κόσμο της, σε μία μόνιμη αυτοαναφορική διαδικασία, μία ιδιόμορφη σέχτα συμπαθητικών ανθρώπων με ελάχιστη έως μηδενική επίδραση στα διεθνή πράγματα.
Η Σοσιαλιστική Διεθνής περισσότερο μοιάζει με ένα άτυπο πρακτορείο ταξιδίων, παρά με πολιτική οργάνωση – αρκεί να δει κανείς τους τόπους όπου γίνονται τα συνέδρια και τα συμβούλιά της και θα καταλάβει ότι το μόνο που δεν λείπει από τους ανθρώπους της είναι η φαντασία και η θέληση να καλοπεράσουν και να γνωρίσουν νέα μέρη. Η παρουσία του κ. Παπανδρέου ήταν αυτή που απογείωσε το «τουριστικό» στοιχείο, αλλά και που έδωσε αυτά τα 16 χρόνια για το ελληνικό κοινό ένα έξτρα ενδιαφέρον και κυρίως μια απάντηση στο ερώτημα «τι κάνει και πού πάει ο Γιώργος όταν λείπει στο εξωτερικό».
Ετσι, σχεδόν αβίαστα, έστω και με συγκαταβατική αγωνία προκύπτει τώρα και το ερώτημα «τι θα κάνει πλέον ο Γιώργος χωρίς τη Σοσιαλιστική Διεθνή;». Το ερώτημα «τι θα κάνει ο Γιώργος» υπήρχε άλλωστε σχεδόν από πάντα στη λεγόμενη δημοκρατική παράταξη και κυρίως στην οικογένεια Παπανδρέου. Κάπως έτσι προέκυψε η ιδέα να γίνει πολιτικός, χωρίς να εκτιμηθεί όμως σωστά το ενδεχόμενο να γίνει κάποια στιγμή και πρωθυπουργός – και φάνηκαν τα αποτελέσματα αυτής της ελαφρότητας και της απρονοησίας. Αλλά τώρα το διακύβευμα – ερώτημα είναι κάπως διαφορετικό.
Ο Γιώργος δεν κατάφερε να εκλεγεί πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Το δικό του κόμμα, με την επωνυμία Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών, μοιάζει με έρωτα που δεν θέλει να θυμάται κανείς, παρά με υπαρκτό πολιτικό οργανισμό. Από το 2011 που έφυγε από την πρωθυπουργία και μετά από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, ο κ. Παπανδρέου αναζητεί κάποιο ουσιαστικό ρόλο (και μία δικαίωση, αλλά αυτή είναι μία άλλη αδιέξοδη και δυσάρεστη συζήτηση). Η προεδρία της Σοσιαλιστικής Διεθνούς ήταν ένα καταφύγιο για τον ίδιο.
Οταν τα πολιτικά και κομματικά πράγματα γίνονταν αφόρητα για εκείνον στην Ελλάδα, έπαιρνε το αεροπλάνο, οργάνωνε μία συνάντηση της οργάνωσης σε κάποιο εξωτικό ή κοσμικό μέρος και έτσι είχε μια δυνατότητα να ξεφεύγει. Κάτι η Σοσιαλιστική Διεθνής, κάτι το περίφημο Συμπόσιο της Σύμης, που είναι σαν τους καλοκαιρινούς θιάσους, πάει παντού, λίγο τα συνέδρια στα οποία καλούνταν να μιλήσει για το «ελληνικό δράμα της χρεοκοπίας του 2010», ως πρωταγωνιστής παρακαλώ, τον βοηθούσαν να έχει μια ασχολία και αφορμές για να παρεμβαίνει στις εξελίξεις. Το ερώτημα δεν τίθεται από αστική ευγένεια, αλλά έχει και ουσιαστική διάσταση.
Ο Γιώργος μπορεί να έκλεισε τον περασμένο Ιούνιο τα 70 του, αλλά παραμένει δραστήριος και με διάθεση να είναι παρών, όπως έδειξε η συμμετοχή του στη μάχη ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ πριν από μερικούς μήνες. Και ναι μεν η επανεκλογή του στην ελληνική Βουλή στις επικείμενες εθνικές εκλογές είναι μία προοπτική, αλλά η αποχώρησή του από τη Σοσιαλιστική Διεθνή μοιάζει σαν ένα «τέλος εποχής». Μόνο που με τους Παπανδρέου αυτή η φράση δεν φαίνεται να έχει κλασική εφαρμογή. Εχει πάντως σημασία το πώς το γραφείο του πρώην πρωθυπουργού ξεκαθάρισε τα πράγματα για τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί στη Σοσιαλιστική Διεθνή με την εξής ανακοίνωση: «Ο Γιώργος Α. Παπανδρέου, ο μακροβιότερος Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, καθώς ηγείται της Οργάνωσης από το 2006, δεν θα θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για τη θέση του Προέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, σεβόμενος τις διατάξεις του Καταστατικού της Οργάνωσης που ο ίδιος εισηγήθηκε και αποφασίστηκαν στο Συνέδριο που έγινε στη Νότιο Αφρική το 2012 και προβλέπουν συγκεκριμένο αριθμό θητειών και ειδικότερα, δύο θητείες. Την απόφασή του αυτή, γνωστοποίησε στο τελευταίο Συμβούλιο της Οργάνωσης που πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη στις αρχές Ιουλίου και άνοιξε τη διαδικασία για την κατάθεση υποψηφιοτήτων για τις θέσεις του Προέδρου και του Γενικού Γραμματέα. Παράλληλα, ο Γιώργος Α. Παπανδρέου εργάζεται με μέλη του Προεδρείου για το πλαίσιο με το οποίο θα οδηγηθεί η Σοσιαλιστική Διεθνής σε ένα μέλλον που χαρακτηρίζεται από μείζονες προκλήσεις σε όλα τα επίπεδα και καθιστά περισσότερο αναγκαίες από ποτέ τις σοσιαλιστικές αρχές και αξίες».
Η έλευση του Σάντσεθ
Το ενδιαφέρον του Πέδρο Σάντσεθ για την προεδρία της Σοσιαλιστικής Διεθνούς δεν προέκυψε τυχαία, ούτε περνά απαρατήρητο σε σχέση με τις γενικότερες ισορροπίες στο διεθνές πεδίο. Ο Ισπανός πρωθυπουργός φιλοτεχνεί εδώ και χρόνια ένα προφίλ δυναμικού κεντροαριστερού ηγέτη, επιδιώκοντας να σταθεί ισοϋψής με τους σοσιαλιστές ηγέτες πιο ισχυρών χωρών και κομμάτων στην Ευρώπη – της Γερμανίας κυρίως. Η «ιβηρική συμμαχία» με τον επίσης σοσιαλιστή πρωθυπουργό της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα έχει ενισχύσει τον ρόλο του στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα και είναι χαρακτηριστική η συμφωνία που πέτυχαν για τα ενεργειακά υπέρ των χωρών τους και οι δύο. Αλλά σε σχέση με τη Σοσιαλιστική Διεθνή υπάρχει ένα επιπλέον στοιχείο, που τράβηξε την προσοχή του Σάντσεθ.
Η οργάνωση έχει δραστήρια μέλη, κόμματα από όλη την Κεντρική και Νότια Αμερική, που κατά κύριο λόγο είναι ισπανόφωνες χώρες. Η επιρροή της Μαδρίτης σε όλο αυτό το φάσμα των δυνάμεων είναι σημαντική και ο Σάντσεθ θέλει να ενισχύσει και να αξιοποιήσει αυτή τη δυνατότητα. Τα τελευταία δραματικά γεγονότα στην παγκόσμια σκηνή, από τον πόλεμο στην Ουκρανία έως τα συνεχή επεισόδια στο μέτωπο ΗΠΑ – Κίνας, δείχνουν ότι μία πολυδιάστατη προσέγγιση του νέου πολυπολικού κόσμου είναι περίπου επιβεβλημένη για χώρες με ισχυρή μεν παρουσία, αλλά χωρίς κεντρικό ρόλο στα πράγματα, όπως η Ισπανία.
Ακόμα κι αν υπάρχει κάποια υστεροβουλία για το πολιτικό του μέλλον, καθώς βρίσκεται ήδη στον πέμπτο χρόνο της πρωθυπουργίας, η στόχευση του Σάντσεθ φαίνεται να έχει μια λογική, εφόσον όντως θέλει να αναβαθμίσει την παρεμβατικότητα της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Αλλωστε όλα ξεκίνησαν όταν η εφημερίδα «El Pais» έγραψε ότι ο Ισπανός πρωθυπουργός αναζήτησε συμμαχίες γι’ αυτό τον σκοπό, εν όψει του συνεδρίου τον ερχόμενο Νοέμβριο. Το ρεπορτάζ της εφημερίδας αναφέρει ότι ο Σάντσεθ εξασφάλισε ήδη την υποστήριξη από πολλά κόμματα. Και πριν από τον κ. Παπανδρέου, αλλά και στη διάρκεια της θητείας του, η Σοσιαλιστική Διεθνής δεν κατάφερε να επεκτείνει την επιρροή της. Τουναντίον, ισχυρά σοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης, όπως το SPD της Γερμανίας, επιμένουν να αρνούνται τη συμμετοχή τους. Μάλιστα οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες επιχείρησαν να συγκροτήσουν ένα αντίπαλο δέος, την «Προοδευτική Συμμαχία», χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία.
Τα ταξίδια του… Γκιούλιβερ
Σε αυτά τα 16 και πλέον χρόνια που βρίσκεται ο Γιώργος Παπανδρέου στην ηγεσία της Σοσιαλιστικής Διεθνούς δεν πρέπει να έχει παράπονο από τη γνωριμία του με τον κόσμο. Ταξίδεψε σχεδόν παντού και πάντως σε μέρη μακρινά κι ονειρεμένα, που θα έλεγε κι ο ποιητής. Η επιλογή των πόλεων και των χωρών για τις συνεδριάσεις του συμβουλίου της οργάνωσης πρέπει να γινόταν με ζηλευτό τουριστικό ένστικτο και κριτήριο. Το πρώτο συμβούλιο που διοργάνωσε ο Γιώργος Παπανδρέου μετά την εκλογή του τον Ιανουάριο του 2006 στην Αθήνα ήταν στο Σαντιάγο της Χιλής, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου. Ακολούθησε το 2007 η Γενεύη και το 2008 το εξωτικό Πουέρτο Βαγιάρτα του Μεξικού, ενώ στις αρχές του 2009 προτιμήθηκε η μαγευτική Μπούντβα, γνωστή ως Βουθόη στα αρχαία, στο Μαυροβούνιο.
Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους και ενώ το ΠΑΣΟΚ είχε αναλάβει μόλις ένα μήνα πριν τη διακυβέρνηση μιας χώρας που ήταν ουσιαστικά χρεοκοπημένη, ο Γιώργος είχε τη φαεινή ιδέα να οργανώσει το συμβούλιο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς στον Αγιο Δομίνικο, πάνω στα σαγηνευτικά νερά της Καραϊβικής! Το 2010 και ενώ το ΔΝΤ και η τρόικα σεργιάνιζαν στην Ελλάδα με τα γνωστά αποτελέσματα, ο κ. Παπανδρέου ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη (τον Ιούνιο, αμέσως μετά την επιβολή του πρώτου μνημονίου) και στο Παρίσι (τον Νοέμβριο). Το 2013 οι συνεδριάσεις έγιναν στο παραθαλάσσιο θέρετρο Κασκάις της Πορτογαλίας, ένα σημείο που θεωρείται το δυτικό άκρο της Ευρώπης μέσα στον Ατλαντικό -γενικά αυτό με τους ωκεανούς το έχει ως αδυναμία η Διεθνής- και στην Κωνσταντινούπολη. Το 2014 η πρώτη συνεδρίαση έγινε στην Πόλη του Μεξικού.
Το 2015 στη Νέα Υόρκη και στη Λουάντα την πρωτεύουσα της Αγκόλας, έτσι για ποικιλία. Το 2016 είχαμε ξανά τη Γενεύη, ενώ το 2017 προτιμήθηκε μεν η Νέα Υόρκη για το πρώτο συμβούλιο, αλλά το δεύτερο έγινε στη Βαρκελώνη, κάτω από τον λόφο Μοντζουίκ. Το 2018 ξανά στη Γενεύη, ενώ το 2019 επαναλήφθηκε ο Αγιος Δομίνικος, προφανώς γιατί η εμπειρία του 2009 έμεινε αξέχαστη. Η πανδημία του κορωνοϊού δεν επέτρεψε συνεδριάσεις το 2020 και το 2021, ενώ φέτος για το πρώτο εξάμηνο το συμβούλιο βρέθηκε στη Γενεύη και τον Νοέμβριο η συνεδρίαση θα γίνει στη Μαδρίτη, όπου θα τεθεί και το θέμα της αλλαγής προέδρου.
Ενδιάμεσα των συμβουλίων ο πρόεδρος και κάποια ηγετικά στελέχη πραγματοποιούν συναντήσεις με κυβερνήσεις και άλλους διεθνείς οργανισμούς, ενώ συμμετέχουν και σε εκδηλώσεις. Κάπως έτσι ο Γιώργος βρέθηκε το 2009 στην Κίνα σε ένα συνέδριο για τη βιώσιμη, λέει, ανάπτυξη και τον Δεκέμβριο του 2011, στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής το 2019 στην Γκάνα, ενώ στα «τυχερά» είναι και το ότι κάθε Σεπτέμβριο ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς πηγαίνει στη Νέα Υόρκη για την ετήσια γενική συνέλευση του ΟΗΕ – καθόλου άσχημα. Σε κάθε περίπτωση, η Σοσιαλιστική Διεθνής διαλέγει ωραία μέρη για τα σχεδόν ανά τετραετία συνέδριά της. Πριν από την εποχή Γιώργου, το 1996 το συνέδριο έγινε στη Νέα Υόρκη, το 1999 στο Παρίσι, το 2003 στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας, το 2009 είχαμε την Αθήνα, το 2012 το Κέιπ Τάουν, όπου ο κ. Παπανδρέου επανεξελέγη πανηγυρικά στην προεδρία, και το 2017 την Καρθαγένη της Κολομβίας, όταν και εξασφάλισε την τρίτη θητεία του. Ούτε η ευρηματικότητα, ούτε η γαλαντομία έλειψαν ποτέ από τα ηγετικά της στελέχη.
