Η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο μιας νέας γεωπολιτικής κρίσης στην περιοχή της. Η νέα κλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή με τα ισραηλινά πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν στις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής έχει θέσει την Αθήνα σε κατάσταση συναγερμού, παρακολουθώντας τις εξελίξεις αλλά και πώς αντιδρούν οι διεθνείς αγορές στην απειλή αναζωπύρωσης των γεωπολιτικών εντάσεων στην ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Η κρίση αυτή έρχεται να υπογραμμίσει και να επιτείνει την αυξημένη αβεβαιότητα που βιώνει η παγκόσμια οικονομία ήδη από σημαντικές προκλήσεις και εμπορικές εντάσεις.
Όλα «εύφλεκτα»
Τα «καλά νέα» είναι πως η επίθεση δεν έπεσε σαν «κεραυνός εν αιθρία». Τα τελευταία χρόνια οι διεθνείς αγορές «έχουν μάθει να ζουν με τις συγκρούσεις» στην ανατολική Ευρώπη αρχικά, και στην Εγγύς και Μέση Ανατολή ήδη πια. Και πριν ένα χρόνο ήδη το Ιράν είχε ήδη απαντήσει στρατιωτικά στην ισραηλινή επίθεση στο προξενείο της χώρας στη Δαμασκό, προϊδεάζοντας και πάλι την διεθνή κοινότητα για τον κίνδυνο γενικευμένης σύρραξης ή επικείμενης κήρυξης πολέμου όπως τώρα.
Τίποτα δεν έχει τελειώσει όμως και τίποτα δεν προδικάζει τι άλλο μπορεί να συμβεί τις επόμενες μέρες ή ώρες. Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης παρακολουθεί ήδη τις άμεσες επιπτώσεις στις ενεργειακές αγορές, καθώς και στο εμπόριο και στον τουρισμό ακόμα επίσης, όπου εστιάζουν κυρίως το ενδιαφέρον τους.
Η ενεργειακή «εξίσωση»
Από τις πρώτες ώρες μετά το πλήγμα του Ισραήλ στο Ιράν οι τιμές του αργού πετρελαίου σημείωσαν άλμα της τάξης του 8%. Η αντίδραση των αγορών ήταν άμεση αλλά και σχετικά συγκρατημένη, καθώς οι επενδυτές αποτιμούν ως σημαντικό και αποτελεσματικό μεν το κτύπημα, αλλά αναμένουν την αντίδραση του Ιράν, για να σταθμίσουν τον κίνδυνο διακοπής των ενεργειακών εφοδιασμών από την περιοχή.
Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ετήσια έκθεσή της για την χώρα μας (Country Report: Greece) «η Ελλάδα βρίσκεται σε σχετικά ευάλωτη θέση λόγω της υψηλής εξάρτησής της από ενεργειακές εισαγωγές από τη Μέση Ανατολή». Επιπλέον, «η ενέργεια αντιπροσωπεύει το 8,2% του καλαθιού του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή», γεγονός που καθιστά την ελληνική οικονομία και την εγχώρια αγορά ιδιαίτερα “ευαίσθητες” σε διακυμάνσεις των ενεργειακών τιμών.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι καθαρές εισαγωγές πετρελαίου από Μέση Ανατολή αντιστοιχούν στο 6,9% του ΑΕΠ της χώρας, από τα υψηλότερα ποσοστά εξάρτησης μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών. Το Ιράν θεωρείται «παραδοασιακά» βασικός τροφοδότης πετρελαίου για τη χώρα μας. Και όλα αυτά συμβαίνουν σε μια στιγμή που οι προβλέψεις για τις τιμές υγρών καυσίμων την επόμενη εβδομάδα στη ελληνική αγορά, έδειχναν περαιτέρω πτωτική τάση.
Την ίδια ώρα, οι τιμές του φυσικού αερίου παρέμεναν σε υψηλά επίπεδα, με το ολλανδικό TTF να ανεβαίνει πάνω και από τα 35 ευρώ/MWh. Ενώ στο ενεργειακό ισοζύγιο του ηλεκτρισμού όπου η Ελλάδα μειώνει μεν την ενεργειακή εξάρτηση, η χώρα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει υψηλές τιμές ρεύματος πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Επιπτώσεις σε τουρισμό και εμπόριο
Η κλιμάκωση της κρίσης υποχρεώνει την Αθήνα να παρακολουθεί τις εξελίξεις και στον τουριστικό τομέα της χώρας (κυρίως στο ρεύμα τουριστών Ισραήλ) ενώ οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων προς τις αγορές της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής που αντιστοιχούν στο 1,8% του ΑΕΠ – το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών – κινδυνεύουν από πιθανό «κλείσιμο» των αγορών αυτών.
Το διεθνές εμπόριο απειλείται ιδιαίτερα, καθώς η κλιμάκωση της κρίσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν έρχεται σε μια περίοδο που η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει ήδη προκλήσεις από τις εμπορικές εντάσεις ΗΠΑ-Κίνας και τη συνεχιζόμενη σύρραξη στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η παγκόσμια ανάπτυξη προβλέπεται να επιβραδυνθεί από 3,3% το 2024 σε 2,9% το 2025 και το 2026. Σε περίπτωση γενικευμένου πολέμου στη Μέση Ανατολή, το παγκόσμιο ΑΕΠ για το 2025 εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μεταξύ συρρίκνωσης -0,5% και αναιμικής ανάπτυξης 0,5%.
Αντέχει η οικονομία, πλήττονται τα νοικοκυριά
Παρά τις προκλήσεις, η ελληνική οικονομία έχει αυξήσει την ανθεκτικότητά της και ενισχύσει την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων χάρη στη δημοσιονομική εξυγίανση και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Ωστόσο «πρώτο θύμα» σε κάθε νέα κλιμάκωση κρίσης αναδεικνύονται διαχρονικά ο καταναλωτές και τα ελληνικά νοικοκυριά, κάτι που ήδη κινητοποιεί το οικονομικό επιτελείο για να προλάβει φαινόμενα αισχροκέρδειας λόγω της αβεβαιότητας που αναπτύσσεται διεθνώς.
