Στις φάρμες (πάρκα) αιολικής και ηλιακής ενέργειας της ερήμου θα αναζητήσει η Ευρώπη τη μαγική συνταγή για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα επενδύοντας στις ηλεκτρικές διασυνδέσεις με την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, που θα αποτελέσουν την ασπίδα της ενεργειακής ασφάλειας. Η ιδέα πάνω στην οποία χτίζεται το ενεργειακό μέλλον της Ε.Ε. επιφυλάσσει στρατηγικό ρόλο στην Ελλάδα, καθώς η χώρα μας λόγω της γεωγραφικής της θέσης μπορεί να αποτελέσει έναν ασφαλή διάδρομο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας προς την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη από εναλλακτικές πηγές που βρίσκονται σε χώρες όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ.
Στο σχέδιο αυτό συνηγορούν τόσο ο καταιγισμός πράσινων έργων, με το Κάιρο να προγραμματίζει νέους σταθμούς πάνω από 90 GW με μεγάλο πλεόνασμα για εξαγωγή, όσο και η ραγδαία ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην Ελλάδα, που οδηγεί σε ένα ισχυρό δυναμικό φωτοβολταϊκών και αιολικών μονάδων, το οποίο μπορεί επίσης να εξάγεται. Η χώρα μας σκοπεύει να παράγει το 80% της ενέργειας από ΑΠΕ τα επόμενα χρόνια. Την πλεονάζουσα πράσινη ηλεκτρική ενέργεια που δεν θα μπορεί να απορροφήσει η εγχώρια αγορά θα τη διοχετεύει στην Ευρώπη μέσα από τις νέες σχεδιαζόμενες ηλεκτρικές διασυνδέσεις με την Ασία (EuroAsia Interconnector) και την Αφρική.
Σε αυτό το ενεργειακό σταυροδρόμι που διαμόρφωσε καταλυτικά από πέρυσι (24 Φεβρουαρίου) ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας, διαγκωνίζονται το τελευταίο διάστημα στην Κομισιόν, μεταξύ άλλων, γιγαντιαία εγχώρια πρότζεκτ που προσεγγίζουν συνολικά τα 10 δισ. ευρώ. Πρόκειται για επενδυτικά σχέδια που οργανώνονται από μεγάλους ενεργειακούς ομίλους της χώρας με σκοπό την εξασφάλιση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης που θα τους δώσει το εισιτήριο για να προχωρήσουν τις προκαταρκτικές και απαιτητικές μελέτες και να υλοποιήσουν τον σχεδιασμό τους.
Ισχυρή υποστήριξη στο GREGY
Το σχέδιο GREGY – Elica Interconnector του Ομίλου Κοπελούζου συνιστά μία από τις πιο φιλόδοξες επενδύσεις αυτού του μεγέθους που έχει εξασφαλίσει αυξημένο βηματισμό, αλλά και ψήφο εμπιστοσύνης απ’ όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές.
Το GREGY αφορά την απευθείας σύνδεση της Αιγύπτου με την Αττική με υποθαλάσσιο καλώδιο μήκους 954 χλμ. Η ισχύς του καλωδίου ανέρχεται σε 3.000 MW με αμφίδρομη ικανότητα. Το 1/3 της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παράγεται από τις εγκαταστάσεις των 9,5 GW θα καταναλώνεται από βιομηχανίες στην εσωτερική αγορά. Ακόμη, 1 GW θα κατευθύνεται στην Ιταλία και τη Βουλγαρία και το υπόλοιπο θα χρησιμοποιείται για την παραγωγή υδρογόνου. Η ενέργεια που θα παράγεται θα είναι κατά 65% από αιολικά και κατά 35% από φωτοβολταϊκά πάρκα.
Στο πλαίσιο αυτού του μεγαλόπνοου σχεδιασμού εντάσσεται και το μνημόνιο συνεργασίας που ανακοίνωσε πριν λίγες μέρες ο όμιλος Κοπελούζου με την Infinity Power (μία κοινοπραξία μεταξύ της Masdar από το Αμπού Ντάμπι και της αιγυπτιακής Infinity Egypt’s), προκειμένου να εξετάσουν τη δυνατότητα από κοινού ανάπτυξης έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα οποία θα τροφοδοτήσουν με πράσινη ενέργεια το GREGY. Η συμφωνία προβλέπει τη σύσταση Επιτροπής για το συντονισμό των συζητήσεων, την ανταλλαγή πληροφοριών και τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων.
Στόχος του ελληνικού σχεδίου είναι να μεγαλώσει την πίτα των έργων, με τις Βρυξέλλες να διαμηνύουν ότι το Κάιρο θα χρειαστεί να ανεβάσει ρυθμούς στην εγκατεστημένη ισχύ ώστε η ΕΕ να γνέψει θετικά στην μεγάλη καλωδιακή διασύνδεση.
Το GREGY είναι ένα έργο που αναβίωσε μεσούσης της ουκρανικής κρίσης, αν και σχεδιάστηκε πριν από 15 έτη και επικυρώθηκε την άνοιξη του 2021 σε συνάντηση μεταξύ του Αιγύπτιου Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι και του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου από τον Ομιλο Κοπελούζου βρίσκεται σε στάδιο ανάθεσης τεχνικών και χρηματοοικονομικών μελετών, αλλά και μελέτης απεικόνισης του βυθού που αναμένεται να γίνει με τη ναύλωση πλοίου και να διαρκέσει από κάποιους μήνες μέχρι έναν χρόνο.
Το σχέδιο Κοπελούζου, κατά την πρόσφατη παρουσίαση στις Βρυξέλλες, συνοδεύτηκε με επιστολή υποστήριξης (letter of support) από τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) και αντίστοιχη στήριξη εκπροσώπων από τα υπουργεία Περιβάλλοντος της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Αιγύπτου, η οποία κρίνεται πολύ σημαντική στην αξιολόγηση της Ε.Ε. για τα πρότζεκτ που διεκδικούν μια θέση στην 6η λίστα των έργων κοινού (PCI) και αμοιβαίου ενδιαφέροντος (PMI) και αφορούν διασυνδέσεις κρατών-μελών με τρίτες χώρες, όπως στην περίπτωση Ελλάδας – Αιγύπτου.
Ο κατάλογος με τα προεπιλεγμένα έργα (short list) θα γίνει γνωστός τον Ιούνιο και η τελική λίστα στα τέλη του έτους. Εφόσον κάποιο από τα έργα πάρει το πράσινο φως από τις Βρυξέλλες, η χρηματοδότηση θα καλύψει, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, έως και το 50% της επένδυσης ώστε τα υπόλοιπα κεφάλαια να αντληθούν με τραπεζική χρηματοδότηση.
Η σφήνα του GAP
Η δεύτερη πρόταση που μπήκε σφήνα στα σχέδια Κοπελούζου, με αμερικανική στήριξη, άρχισε να ξεδιπλώνεται στις αρχές του έτους από τον Ομιλο Eunice Energy Group (EEG) του επιχειρηματία Γιώργου Καλαβρουζιώτη. Σύμφωνα με αυτή, προβλέπεται η κατασκευή ηλεκτρικού καλωδίου, Αfrica Power Interconnector – GAP, δυναμικότητας 2 GW, το οποίο θα συνδέει την Αίγυπτο με την Κρήτη. Ο Ομιλος EEG ιδρύθηκε το 2001 και σήμερα έχει έργα σε λειτουργία πάνω από 100 MW, ενώ υπό ανάπτυξη αιολικά και ηλιακά έργα πάνω από 1.000 MW. Επίσης, κατασκευάζει την πρώτη ελληνική μικρή ανεμογεννήτρια στην Ελλάδα και έχει αναπτύξει πρωτοπόρα υβριδικά ενεργειακά συστήματα αλλά και συστήματα αποθήκευσης, με χαρακτηριστικότερο όλων το πρόγραμμα «Τήλος».
Επομένως, τα δύο επενδυτικά σχέδια GREGY και GAP πασχίζουν μέσα από ένα έντονο επιχειρηματικό, πολιτικό και διπλωματικό παρασκήνιο να πείσουν την Κομισιόν να τα στηρίξει. Το GAP θα διασυνδέει με δύο υποβρύχια καλώδια μήκους 450 χλμ. και βάθους άνω των 4.000 μ. τη Μάρσα Ματρούχ της Αιγύπτου με τον Αθερινόλακκο της Κρήτης. Μέσω των καλωδίων θα μεταφέρεται στην Κρήτη πράσινη ενέργεια ισχύος 2.000 MW από φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα που θα εγκατασταθούν στην Αίγυπτο. Το κόστος του έργου ανέρχεται σε 1,3 δισ. ευρώ.
Ο σχεδιασμός της Eunice προβλέπει και μια δεύτερη διασύνδεση, η οποία θα συνδέει την Κρήτη με το Λαύριο. Σχεδόν η μισή πράσινη ενέργεια που θα μπαίνει στην Κρήτη θα μεταφέρεται στο ηπειρωτικό σύστημα της χώρας. Το κόστος της δεύτερης αυτής διασύνδεσης ανέρχεται σε 1,5 δισ. ευρώ.
Για το σχέδιο της Eunice όμως έχουν προβάλει ενστάσεις τόσο η ΡΑΑΕΥ -παρά τις πιέσεις που δέχεται για αλλαγή πλεύσης- όσο και ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), θεωρώντας ότι θα χρειαστεί να αλλάξει χάραξη. O λόγος που επικαλείται ο Διαχειριστής, ο οποίος συντάσσεται με το GREGY, είναι η εξάντληση της δυνατότητας υποδοχής νέων διασυνδέσεων στην Κρήτη, πάνω στην οποία ακουμπούν η μικρή διασύνδεση με την Πελοπόννησο, η μεγάλη με το ηπειρωτικό σύστημα και η διασύνδεση Κρήτη – Κύπρος – Ισραήλ.
Στο τιμόνι τoυ σχεδίου GAP βρίσκεται από τις αρχές του χρόνου ο Ελληνοαμερικανός γερουσιαστής Αντρέας Μποργκέας, επιλογή που σηματοδοτεί την εμπλοκή υπερατλαντικών συμφερόντων στο έργο, για το οποίο έχει υπογραφεί συμφωνία με την επίσης αμερικανική (από το Χιούστον) McDermott International για τις τεχνικές και κατασκευαστικές λύσεις του καλωδίου. Η διοίκηση του έργου, πάντως, έχει προαναγγείλει άνοιγμα και σε γαλλικές εταιρείες που εμφανίζονται να ενδιαφέρονται να μπουν στο μετοχικό κεφάλαιο του καλωδίου. Mιλώντας πριν από λίγες ημέρες στο Βloomberg ο κ. Μποργκέας αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα του έργου, το οποίο, όπως δήλωσε, «προκρίνεται ως μία από τις καλύτερες λύσεις για την επίτευξη των γεωπολιτικών επιδιώξεων της Ε.Ε. και των ΗΠΑ, με στόχο την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο και την επίτευξη των πράσινων στόχων της Ενωσης».
Ο διευθύνων σύμβουλος του GAP εξήγησε επίσης ότι η πράσινη ενέργεια που θα παράγεται θα μπορεί να κατευθυνθεί, πέρα από την Ελλάδα, σε χώρες των Βαλκανίων και την Ιταλία, ενώ σημαντικές ποσότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου σε σχετικές εγκαταστάσεις που θα δημιουργηθούν στην Κρήτη.
Με ΑΔΜΗΕ και ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ το καλώδιο Κρήτης – Κύπρου – Ισραήλ
Σε αυτά τα δύο έργα-μαμούθ, που κοστολογούνται έκαστο 3,5 δισ. το GREGY και περίπου 3 δισ. το GAP, θα πρέπει να προστεθεί και το πρότζεκτ του EuroAsia Interconnector που προωθεί η Quantum Energy με έδρα την Κύπρο, του επιχειρηματία Νάσου Κτωρίδη, η έναρξη του οποίου εγκαινιάστηκε με πανηγυρικό τρόπο πέρυσι το φθινόπωρο.
Η εταιρεία πριν από 13 χρόνια ξεκίνησε να σχεδιάζει την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την Ευρώπη μέσω Ελλάδας και στη συνέχεια με το Ισραήλ, με απώτερο σκοπό να τερματιστεί η ενεργειακή απομόνωση του νησιού που δεν διαθέτει καμία διασύνδεση με άλλη χώρα.
Το μεγάλο έργο ύψους 2,5 δισ. ευρώ έχει ένα προβάδισμα καθώς έχει συνάψει από πέρυσι συμφωνία με τη Nexans για την προμήθεια των καλωδιακών συστημάτων. Επίσης, έχει εξασφαλίσει κοινοτική χρηματοδότηση ύψους 657 εκατ. ευρώ από το Connecting Europe Facility της Ε.Ε. και επιπλέον 100 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης μέσω του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Κύπρος – Το Αύριο». Στο ΕuroAsia Interconnector έχει προσδεθεί σιωπηρά από καιρό και ο Ομιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ του κ. Γιώργου Περιστέρη, αποκτώντας συμμετοχή μέσω της κυπριακής εταιρείας NK GEKTERNA LTD, στην οποία η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Παραχωρήσεις έχει αποκτήσει το 50% των μετοχών. Κάτι που φανερώνει το ενδιαφέρον και τη σημασία που δίνει η διοίκηση της εταιρείας στην ανάπτυξη διεθνών δικτύων μεταφοράς ενέργειας που θα συμβάλουν καθοριστικά στην ενεργειακή θωράκιση της Ε.Ε.
Με 25% συμμετέχει επίσης στο EuroAsia Interconnector και ο ΑΔΜΗΕ, με κομβικό ρόλο στις μεγάλες ηλεκτρικές διασυνδέσεις, ο οποίος πρόσφατα υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας για είσοδο και στο μετοχικό κεφάλαιο και της Elica Group. Στον φορέα υλοποίησης του GREGY, ο ΑΔΜΗΕ σκοπεύει να αποκτήσει το 33,3% του έργου, με ισάριθμα ποσοστά να ελέγχουν ο Ομιλος Κοπελούζου και ο αντίστοιχος διαχειριστής του ηλεκτρικού συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Αιγύπτου (EETC).
Μάλιστα, ο κ. Μητσοτάκης έχει προτείνει και τέταρτο ηλεκτρικό διάδρομο που θα συνδέει την Ελλάδα με τη Βόρεια Ευρώπη, ενισχύοντας τις διασυνδέσεις στον άξονα Βορρά – Νότου. Στόχος, όπως έχει δηλώσει ο πρωθυπουργός, είναι να αξιοποιηθεί στο μέγιστο το δυναμικό των ΑΠΕ στην Ε.Ε., και συγκεκριμένα το υψηλό αιολικό δυναμικό του Βορρά και αντίστοιχα το πλεονέκτημα του Νότου στην ηλιακή ενέργεια. Η διασύνδεση με αρχική δυναμικότητα 3 GW, που σε δεύτερη φάση θα μπορεί να φτάσει στα 9 GW, θα ξεκινάει από τη χώρα μας και θα φτάνει στην Αλβανία. Από εκεί, ο ΑΔΜΗΕ μελετά εναλλακτικές οδεύσεις για να διοχετεύεται η ενέργεια σε Αυστρία και Νότια Γερμανία.
H Eλλάδα είναι ήδη διασυνδεδεμένη με όλες τις γειτονικές χώρες, ενώ ο ΑΔΜΗΕ κατασκευάζει ήδη δεύτερη διασύνδεση με τη Βουλγαρία, που θα τριπλασιάσει τη δυναμικότητα των ανταλλαγών ενέργειας μεταξύ των δύο χωρών. Παράλληλα, προχωράει τις μελέτες για τη δεύτερη διασύνδεση με την Ιταλία, ισχύος τουλάχιστον 1 GW, μελετά δύο νέες διασυνδέσεις με την Τουρκία και την Αλβανία, καθώς και την αναβάθμιση της υφιστάμενης διασύνδεσης με τη Βόρεια Μακεδονία, δεδομένου ότι η γειτονική χώρα αποτελεί κρίσιμο κόμβο στο συνολικό σύστημα των Δυτικών Βαλκανίων.
Πώς η Αφρική γίνεται το κέντρο της Ε.Ε.
Μια εξήγηση που δίνουν οι αναλυτές για τους λόγους που η Αφρική βρίσκεται στο επίκεντρο του ενεργειακού σχεδιασμού για την άντληση πράσινης ενέργειας της Ευρώπης είναι οι ταχείς ρυθμοί των αδειοδοτήσεων για σταθμούς ΑΠΕ σε σχέση με τις γραφειοκρατικές και πολλές φορές αδικαιολόγητες καθυστερήσεις που συμβαίνουν στην Ε.Ε., παρά τις συνεχείς κοινοτικές παρεμβάσεις για να συρρικνωθούν οι χρόνοι.
Οι κυβερνήσεις των βορειοαφρικανικών κρατών έχουν αποδείξει ότι μπορούν να κατασκευάσουν σε χρόνο ρεκόρ τεράστια έργα ΑΠΕ, με αντίστοιχο παράδειγμα το μεγάλο φωτοβολταϊκό Benban των 1,65 GW στην περιοχή του Ασουάν που κατασκευάστηκε μέσα σε δύο χρόνια από τη συμφωνία χρηματοδότησης.
Ενα επιπλέον στοιχείο που αναδεικνύει τα πλεονεκτήματα της αφρικανικής ηπείρου είναι οι μεγάλες προοπτικές για μεταφορά πράσινης ενέργειας καθώς το ηλεκτρικό σύστημα της Αιγύπτου είναι ήδη διασυνδεδεμένο και με άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου όπως η Ιορδανία, η Παλαιστίνη, η Λιβύη, το Σουδάν, ενώ προχωρεί η διασύνδεση με τη Σαουδική Αραβία, που αναμένεται να είναι έτοιμη το 2025. Το τελευταίο διάστημα στην Αίγυπτο συντελείται ένα πραγματικό θαύμα από πλευράς νέων έργων που δικαιολογεί και το μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον για τα υποβρύχια ηλεκτρικά καλώδια διασύνδεσης.
Η αιγυπτιακή εταιρεία Infinity Power Holding, η οποία είναι κοινοπραξία με τη Masdar από το Αμπού Ντάμπι, θα κατασκευάσει μία από τις γιγάντιες χερσαίες αιολικές φάρμες, συνολικής αξίας 11 δισ. δολαρίων. Το έργο θα ξεκινήσει το 2024 και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το 2030. Η δυναμικότητά του αντιστοιχεί με το 1/5 όλων των μορφών ΑΠΕ που παράγονται σήμερα στη Βρετανία.
Η αιγυπτιακή κυβέρνηση, αγοράζοντας την ενέργεια, μπορεί στη συνέχεια να την εξαγάγει στην Ευρώπη, στη Σαουδική Αραβία, στο Σουδάν και τη Λιβύη. Το συγκεκριμένο αιολικό πάρκο θα παράγει 47.790 GWh καθαρής ενέργειας, για να αντισταθμίσει τα 23,8 εκατομμύρια τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, που ισοδυναμούν με το 9% των εκπομπών άνθρακα όλης της Αιγύπτου. Ωστόσο, το έργο αυτό είναι ένα μόνο δείγμα της πολιτικής που ακολουθεί η κυβέρνηση Σίσι, η οποία σχεδιάζει και άλλα κολοσσιαία πρότζεκτ με μεγάλες ευρωπαϊκές αλλά και αραβικές επιχειρήσεις.
Η Infinity Power προγραμματίζει να τριπλασιάσει την παραγωγή της στην αφρικανική ήπειρο έως το 2025, αναπτύσσοντας αντίστοιχα έργα στη Ζιμπάμπουε, στη Γουινέα, στην Τυνησία και τη Νότια Αφρική, ολοκληρώνοντας μάλιστα την εξαγορά της Lekela Power, με έδρα στο Αμστερνταμ, που αναπτύσσει πρότζεκτ αιολικής ενέργειας στην Αφρική. Επομένως, η ενέργεια που παράγεται από αυτά τα έργα είναι άφθονη και φθηνή και οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις με την Αίγυπτο μπορούν να τροφοδοτήσουν μέσω της Ελλάδας τη διψασμένη Γηραιά Ηπειρο.
Πάντως, το μικρόβιο των ηλεκτρικών καλωδίων έχουν κολλήσει και άλλες χώρες. Γι’ αυτό και ο ανταγωνισμός που αναπτύσσεται είναι πολύ μεγάλος. Το Μαρόκο εξάγει ήδη ενέργεια που παράγεται από φωτοβολταϊκά μέσω δύο διασυνδέσεων με την Ισπανία, ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση επιδιώκει την περαιτέρω συνεργασία με την αφρικανική χώρα. Το πιο φιλόδοξο σχέδιο αφορά την απευθείας διασύνδεση του Μαρόκου με τη Βρετανία, ύψους 22 δισ. ευρώ. Το έργο που προωθεί η βρετανική Xlinks είναι μήκους 3.700 χλμ. και θα μεταφέρει στη Βρετανία πράσινη ενέργεια που θα παράγεται στην έρημο, παρακάμπτοντας τις ακτές της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Γαλλίας. Η Ιταλία επίσης προωθεί ηλεκτρικές διασυνδέσεις με την Τυνησία, δυναμικότητας 600 MW, αλλά και με την Αίγυπτο, ισχύος 2,5-3 GW, με τις τελευταίες πληροφορίες να μιλούν για αυξημένη κινητικότητα με το Κάιρο.
Ωστόσο, τα ελληνικά σχέδια διασυνδέσεων, σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, εμφανίζονται περισσότερο ελκυστικά, κυρίως λόγω της μικρότερης απόστασης του υποβρύχιου καλωδίου από τις πηγές ενέργειας.
