Πρόγραμμα λιτότητας τύπου ΔΝΤ, χωρίς όμως να γίνεται καμία αναφορά σε αυτό, αναμένεται να εφαρμόσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν 19 μήνες πριν από τις εκλογές που, σύμφωνα με τις δηλώσεις του, θα διεξαχθούν τον Ιούνιο του 2023. Πληροφορίες αναφέρουν πως λόγω της οικονομικής δυσπραγίας και της έλλειψης ρευστότητας αναμένεται να «παγώσουν» τα μεγάλα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων για τα έτη 2022 και ίσως 2023, έτσι ώστε να διοχετευθεί «χρήμα» στις τσέπες των Τούρκων πολιτών που σχεδόν καθημερινά βλέπουν τα εισοδήματά τους να μειώνονται όλο και περισσότερο. Με το τελευταίο κραχ της τουρκικής λίρας την περασμένη εβδομάδα, που ξεπέρασε το 14%, ο βασικός μισθός στην Τουρκία μειώθηκε στα 200 ευρώ! Στην αντιπολίτευση εκτιμούν πως θα «παγώσουν» έργα όπως αυτό της διώρυγας της Κωνσταντινούπολης, οι νέοι αυτοκινητόδρομοι και πολλά άλλα έργα υποδομής.
Ερωτήματα παραμένουν για τα εξοπλιστικά προγράμματα της Τουρκίας καθώς, όπως αναφέρουν αναλυτές, η υποτίμηση της λίρας, που από τον Φεβρουάριο ξεπέρασε το 65% έναντι του δολαρίου και του ευρώ, ενδέχεται να οδηγήσει σε πιθανές καθυστερήσεις ή και σε αναβολές ναυπηγήσεων πλοίων, όπως και στις αγορές μαχητικών αεροσκαφών, καθώς το κόστος για τον προϋπολογισμό εκτοξεύεται σε επίπεδα που κανένας δεν είχε προβλέψει. Οι ελπίδες της κυβέρνησης για τη διάσωση της τουρκικής οικονομίας είναι οι ξένες επενδύσεις, όμως επενδυτές σε Ευρώπη και ΗΠΑ μέχρι στιγμής διστάζουν να φέρουν τα κεφάλαιά τους στην Τουρκία. Αναλυτές αναφέρουν πως δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης και εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και της κεντρικής τράπεζας. Πριν από λίγες ημέρες, ο κυβερνητικός εταίρος και πρόεδρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, τόνισε πως η κεντρική τράπεζα δεν πρέπει να είναι ανεξάρτητη.
Ικέτης στον «μεγάλο εχθρό»
Η οικονομική κρίση είναι ο λόγος που ο κ. Ερντογάν αναγκάστηκε να προσεγγίσει τον «μεγάλο εχθρό», τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που –όπως είχε δηλώσει ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας Σουλεϊμάν Σοϊλού– «ήταν ο χρηματοδότης της απόπειρας πραξικοπήματος εναντίον του προέδρου της Τουρκίας». Την Τετάρτη υποδέχθηκε στο προεδρικό μέγαρο στην Αγκυρα τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ αλ Ναχιάν· μετά τη συνάντησή τους υπογράφηκαν εννέα συμφωνίες οικονομικής συνεργασίας. «Για επενδύσεις 10 δισ. δολαρίων η Αγκυρα ξέχασε το πραξικόπημα, τη Λιβύη, τη Συρία, την Ανατολική Μεσόγειο, τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και τον αρχιμαφιόζο Σεντάτ Πεκέρ», σχολίασε η εφημερίδα Cumhuriyet αναφερόμενη στα μέτωπα αντιπαλότητας που είχαν οι δύο χώρες. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα επενδυτικά κεφάλαια του Αμπου Ντάμπι αρχικά θα διοχετευθούν για την αγορά μεγάλου ομίλου μέσων ενημέρωσης, την αγορά ποδοσφαιρικής ομάδας της Κωνσταντινούπολης και αργότερα θα ξεκινήσουν οι εξαγορές τουρκικών εταιρειών τηλεπικοινωνίας, λιμανιών και ίσως και τραπεζών. «Υπάρχουν ερωτήματα αν θα είναι αρκετά τα επενδυτικά κεφάλαια από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, γίνονται συζητήσεις πως ίσως γίνουν παρόμοιες κινήσεις με τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ», λέει στην «Κ» ο Ταϊλάν Μπουγιούκσχιν, αναλυτής της μεγάλης αντιπολιτευόμενης εφημερίδας Sozcu.
Στο θέμα της επιμονής Ερντογάν στην πολιτική της μείωσης των επιτοκίων, αδιαφορώντας για τον πληθωρισμό, αναφέρει πως «ουσιαστικά παίζουν τζόγο και παίζουν γνωρίζοντας πως θα χάσουν, όμως και τώρα δεν το βλέπουν. Καθώς όταν αυξάνονται οι εξαγωγές αυξάνονται και οι εισαγωγές. Το 80% των εξαγωγών εξαρτώνται από τις εισαγωγές. Αρα, αυτός ο κύκλος δεν έχει τέλος. Αυξάνεται το κόστος παραγωγής, ο πληθωρισμός». Στο ερώτημά μας αν υπάρχει πιθανότητα αλλαγής στρατηγικής της κυβέρνησης, τονίζει: «Δεν πιστεύω πως θα υποχωρήσει από την πολιτική αυτή. Διότι δίνει μάχη με τις αγορές, με τους παίκτες στις αγορές. Ο ίδιος ξεκίνησε έναν πόλεμο με ένα νέο δικό του οικονομικό μοντέλο και δηλώνει πως θα αντιμετωπίσει την παγκόσμια ελεύθερη αγορά. Δεν περιμένω να υποχωρήσει, θα επιμείνει και θα κάνει κι άλλες κινήσεις όπως με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Εμείς, ως μέλη του οικονομικού Τύπου, δεν έχουμε καταλάβει ποιος είναι ο στόχος του» αναφέρει.
Ο Μπουράκ Αρζοβα, καθηγητής Οικονομικών στο τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μαρμαρά, μας αναλύει τι συμβαίνει στην τουρκική οικονομία: «Εμείς αυτή την ταινία την έχουμε ξαναδεί. Την εποχή του υπουργού Μπεράτ Αλμπαϊράκ (σ.σ. γαμπρός του Ερντογάν) είχαμε δει αυτή την προσπάθεια της μείωσης των επιτοκίων. Η προσπάθεια απέτυχε και αμέσως η Τουρκία αναγκάστηκε να αυξήσει τα επιτόκια. Απέτυχαν να συγκρατήσουν την ισοτιμία. Τώρα όμως τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, καθώς δεν έχουν αποθέματα για να διαθέσουν. Μιλάνε για ένα νέο “οικονομικό μοντέλο”, όμως τα έχουμε ξαναζήσει αυτά. Αν είναι σειρά αυτό που παρακολουθούμε είναι η τρίτη σεζόν. Είναι σαν σειρά του Netflix. Ομως ξέρουμε την κατάληξη, οι πρωταγωνιστές αλλάζουν, όμως το αποτέλεσμα είναι το ίδιο».
«Αγοράστε λίρες»
Βουλευτές του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος υπενθυμίζουν ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας πριν από δύο χρόνια καλούσε τους Τούρκους πολίτες να πουλήσουν όλο το συνάλλαγμά τους για να αγοράσουν τουρκικές λίρες. Ζητούσε τη στήριξή τους. Οσοι τον πίστεψαν τότε, λένε, έχασαν το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους.
Η εφημερίδα Cumhuriyet αναφέρει πως ο κ. Ερντογάν πάντα μιλάει για «εθνικό οικονομικό πρόγραμμα», όμως είναι η ίδια η τουρκική κυβέρνηση που έχει υπογράψει συμβάσεις με τους κατασκευαστές της χώρας υποσχόμενη να τους πληρώσει σε δολάρια και σε ευρώ! Οι τιμές των διοδίων στα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα, των ενοικίων των μεγάλων αεροδρομίων δεν έχουν υπογραφεί σε τουρκικές λίρες, αλλά σε δολάρια και ευρώ. Το τουρκικό δημόσιο ενώ πληρώνει μισθούς και συντάξεις σε λίρες, στις συμβάσεις πληρώνει σε συνάλλαγμα, καθώς και οι κατασκευαστικές εταιρείες της χώρας, όπως αναφέρει η εφημερίδα, δεν εμπιστεύονται τις υποσχέσεις του προέδρου της Τουρκίας για την οικονομία της.
