Κάποτε βλέπαμε τα λεγόμενα «σούπερ παπούτσια» μόνο στα πόδια των ελίτ δρομέων στους Ολυμπιακούς Αγώνες και σε άλλες κορυφαίες δρομικές διοργανώσεις, όμως πλέον έχουν μεταφερθεί από τα βάθρα των αγώνων στον δρόμο. Σήμερα, είναι εξίσου πιθανό να τα δείτε σε ένα αγώνα δρόμου της γειτονιάς σας όσο και σε διεθνείς διοργανώσεις. Τι ακριβώς είναι; Πώς λειτουργούν; Αυξάνουν τον κίνδυνο τραυματισμού;
1 Τι είναι τα «σούπερ παπούτσια»
Το 2016, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο, ο Ελιουντ Κιπτσόγκε – ο μόνος άνθρωπος που έχει τρέξει την απόσταση του μαραθωνίου σε λιγότερο από δύο ώρες – χρησιμοποίησε το πρωτότυπο του Nike Vaporfly.
Αυτό το παπούτσι ήταν ελαφρύτερο από τα κανονικά δρομικά παπούτσια και είχε ενσωματωμένη μια άκαμπτη, καμπυλωτή πλάκα και ένα νέο τύπο αφρού.
Από τότε, πολλές μάρκες αθλητικών ειδών έχουν αναπτύξει τη δική τους έκδοση ενός σούπερ παπουτσιού, το οποίο τώρα διατίθεται σε μεγάλη κλίμακα σε ερασιτέχνες δρομείς που κυνηγούν την δελεαστική υπόσχεση ενός ατομικού ρεκόρ, αν και με υψηλό κόστος αγοράς (συχνά κοστίζει 100 ευρώ περισσότερο από τα κανονικά παπούτσια για τρέξιμο). Αλλά πόσο διαφορετικό είναι το σούπερ παπούτσι από ένα παραδοσιακό παπούτσι;
Η σύνθεση ενός σούπερ παπουτσιού συνδυάζει συνήθως τρία βασικά χαρακτηριστικά:
• στρώματα ειδικού αφρού που συμπιέζονται και αναπηδούν περισσότερο από τα παραδοσιακά παπούτσια
• καμπύλο σχεδιασμό «rocker» (που θυμίζει τη βάση μιας κουνιστής καρέκλας) για να ενθαρρύνει μια πιο αποτελεσματική μετάβαση σε κάθε βήμα.
Αυτή η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιπαραθέσεις, με κριτικούς και κυβερνητικούς φορείς να αμφισβητούν εάν η τεχνολογία αυτή θολώνει τα όρια μεταξύ αθλητικής ικανότητας και αθέμιτου πλεονεκτήματος.
2 Πρέπει οι ερασιτέχνες δρομείς να χρησιμοποιούν σούπερ παπούτσια;
Τα σούπερ παπούτσια σχεδιάστηκαν αρχικά για να μεγιστοποιήσουν την απόδοση των ελίτ αθλητών και έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν την οικονομία του τρεξίματος κατά 2,7%, κάτι που μπορεί να μεταφραστεί σε ταχύτερους χρόνους αγώνων. Αυτό το εύρημα βασίστηκε σε μια ανεξάρτητη επισκόπηση δέκα μελετών για τα σούπερ παπούτσια, ορισμένες από τις οποίες χρηματοδοτήθηκαν από εταιρείες υποδημάτων.
Ωστόσο, ορισμένα από τα βασικά υλικά που χρησιμοποιούνται στα σούπερ παπούτσια έχουν περιορισμένη αντοχή, γεγονός που μπορεί να απαιτεί από τους χρήστες να αγοράζουν αντικαταστάτες πιο συχνά. Πόσο πιο συχνά ακριβώς δεν είναι γνωστό προς το παρόν.
Ενώ τα super shoes διατίθενται πλέον στην αγορά για τους ερασιτέχνες δρομείς, οι έρευνες δείχνουν ότι τα οφέλη είναι μεγαλύτερα για τους πολύ καλά προπονημένους δρομείς και όταν τρέχουν με υψηλές ταχύτητες.
Ωστόσο, τα οφέλη στην απόδοση δεν είναι το μόνο που πρέπει να ληφθεί υπόψη.
Τώρα, οι ερευνητές αρχίζουν να αμφισβητούν εάν τα ίδια τα χαρακτηριστικά που προορίζονται να ενισχύσουν την απόδοση μπορεί στην πραγματικότητα να αυξήσουν τον κίνδυνο τραυματισμών που σχετίζονται με το τρέξιμο.
3 Αυξάνουν τον κίνδυνο τραυματισμών;
Οι πρώτες αναφορές για δρομείς που εμφάνισαν κατάγματα στο μέσο του ποδιού μετά τη μετάβαση στα super shoes έχουν προκαλέσει ανησυχίες για την ασφάλεια στην κοινότητα των δρομέων.
Αν και οι ακριβείς μηχανισμοί αυτών των τραυματισμών δεν είναι ακόμη σαφείς, πιθανότατα σχετίζονται με την αναντιστοιχία μεταξύ των φορτίων στα οποία είναι συνηθισμένα τα οστά, οι μύες και οι τένοντες και των μεταβαλλόμενων φορτίων που προκαλούνται από τα νέα παπούτσια.
Οι πλάκες από ανθρακονήματα κάνουν τα σούπερ παπούτσια πιο άκαμπτα και πιο δύσκολο να λυγίσουν. Αυτό περιορίζει την κίνηση του ποδιού, η οποία με τη σειρά της αυξάνει το φορτίο στην περιοχή του μέσου ποδιού και στα μακρά οστά του ποδιού (μετατάρσια) – κοινές θέσεις τραυματισμών των οστών που σχετίζονται με το τρέξιμο.
Επιπλέον, οι παχύτερες μεσαίες σόλες στα σούπερ παπούτσια μπορεί να επιτρέπουν μεγαλύτερη προς τα κάτω κίνηση των οστών του μέσου ποδιού, αυξάνοντας την πίεση που ασκείται σε αυτό το σημείο.
Ωστόσο, η αντίθετη επίδραση στο φορτίο των οστών παρατηρείται στην κνήμη, όπου τα σούπερ παπούτσια μπορούν να μειώσουν τη συσσώρευση φορτίου κατά τη διάρκεια παρατεταμένου τρεξίματος.
4 Πώς μπορούν να ενσωματωθούν στην προπόνηση τρεξίματος;
Οι ειδικοί συνιστούν συνήθως να χρησιμοποιείτε τα super shoes μόνο για αγώνες ή σημαντικές προπονήσεις. Απαιτείται περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους.
Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε απόφαση για χρήση των σούπερ παπουτσιών στην προπόνηση πρέπει να εξετάζεται και να σχεδιάζεται προσεκτικά.
Ανεξάρτητες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι ορισμένοι δρομείς θεωρούν ότι τα σούπερ παπούτσια είναι πιο εύκολα στο τρέξιμο, κάτι που μπορεί να ενθαρρύνει πιο συχνή και έντονη προπόνηση.
Ωστόσο, μια ξαφνική αύξηση του εβδομαδιαίου τρεξίματος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμού που σχετίζεται με το φορτίο της προπόνησης, ιδίως λόγω της αυξημένης καταπόνησης των οστών των ποδιών που συνδέεται με τα σούπερ παπούτσια.
Ωστόσο, εάν οι δρομείς περιορίσουν τη χρήση των σούπερ παπουτσιών κατά τη διάρκεια της προπόνησης και δώσουν στο σώμα τους χρόνο να προσαρμοστεί στα αλλαγμένα μοτίβα επιβάρυνσης, στις υψηλότερες ταχύτητες και στις μεγαλύτερες αποστάσεις, μπορεί να υπάρχουν πλεονεκτήματα.
Τα πρώτα αποτελέσματα ερευνών από πρόσφατα διεθνή συνέδρια παρουσιάζουν μια μικτή εικόνα όσον αφορά τον κίνδυνο τραυματισμών: μια μελέτη στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι οι δρομείς που προπονούνταν για ημιμαραθώνιο με super shoes είχαν περίπου τις μισές πιθανότητες να τραυματιστούν σε σύγκριση με εκείνους που φορούσαν παραδοσιακά παπούτσια, ενώ μια σουηδική μελέτη που παρακολούθησε δρομείς για εννέα μήνες δεν διαπίστωσε καμία διαφορά στα ποσοστά τραυματισμών.
Καμία από αυτές τις ερευνητικές ομάδες δεν αποκάλυψε τις πηγές χρηματοδότησής της στις δημοσιευμένες εκθέσεις της, οπότε η συμμετοχή εταιρειών παπουτσιών είναι άγνωστη.
Ο Τζόελ Φούλερ και ο Εοϊν Ντόιλ είναι λέκτορες στο Τμήμα Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Μακκουάρι. Η Χλόη Μπλάκετ και ο Τζον Αρνολντ είναι λέκτορες στην Επιστήμη του Αθλητισμού και της Ασκησης στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Αυστραλίας. Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται από το περιοδικό The Conversation με άδεια Creative Commons.
Τρέχω Tips
Για όσους σκέφτονται να αγοράσουν σούπερ παπούτσια
Αν και τα στοιχεία εξακολουθούν να εξελίσσονται, υπάρχουν μερικά πρακτικά βήματα που μπορούν να ακολουθήσουν οι δρομείς αν αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν σούπερ παπούτσια:
• Υγεία έναντι απόδοσης: τα σούπερ παπούτσια μπορεί να σας βοηθήσουν να πετύχετε τους αγωνιστικούς σας στόχους. Ωστόσο, είναι ακριβά, μπορεί να φθαρούν πιο γρήγορα από τα παραδοσιακά παπούτσια για τρέξιμο και πιθανώς δεν είναι απαραίτητα αν τρέχετε αποκλειστικά για λόγους υγείας.
• Αργή, σταδιακή εισαγωγή: αν χρειάζεστε την αύξηση της απόδοσης που προσφέρουν τα super shoes, φροντίστε να δώσετε στο σώμα σας χρόνο να προσαρμοστεί σε αυτά κατά τη διάρκεια των προπονήσεων.
• Δεν είναι για καθημερινή χρήση: οι επιπτώσεις της παρατεταμένης χρήσης σούπερ παπουτσιών είναι άγνωστες. Χρησιμοποιήστε τα επιλεκτικά μέχρι να είναι διαθέσιμες περαιτέρω οδηγίες.
• Γνωρίστε την υγεία των οστών σας: αν έχετε ιστορικό καταγμάτων από καταπόνηση στα πόδια, τότε να είστε πολύ επιφυλακτικοί στη χρήση των σούπερ παπουτσιών, δεδομένου του ενδεχόμενου αυξημένου κινδύνου κατάγματος από καταπόνηση στο μέσο του ποδιού.
• Προσεκτική παρακολούθηση: αν δοκιμάζετε τα σούπερ παπούτσια και αισθάνεστε δυσφορία, αυτό μπορεί να είναι προειδοποιητικό σημάδι για προβλήματα τραυματισμού. Επιστρέψτε στα παπούτσια που δεν σας προκαλούν προβλήματα αν αισθανθείτε πόνο ή δυσφορία και ζητήστε ιατρική συμβουλή.
