Η δημοσιοποίηση της αμερικανοβρετανικής λίστας κυρώσεων σε όσους παραβίασαν τα μέτρα κατά Ρώσων ολιγαρχών, ουσιαστικά τερμάτισε πρόωρα την περίοδο χάριτος της νέας κυπριακής κυβέρνησης. Η παρουσία στη λίστα δύο φυσικών και νομικών προσώπων, κυπριακού ενδιαφέροντος, ανέβασε στροφές στο κυβερνητικό στρατόπεδο αναβιώνοντας μνήμες και καταστάσεις του κοντινού παρελθόντος, όπου η Κύπρος παρουσιαζόταν ως το «μαύρο πρόβατο» της Ε.Ε. σε ζητήματα ξεπλύματος μαύρου χρήματος.
Μάλιστα, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες κυβερνητικές πηγές της «Κ» στη Λευκωσία, η κυπριακή πλευρά αναμένει το επόμενο διάστημα επικαιροποιημένη λίστα κυρώσεων, στην οποία θα περιλαμβάνονται επιπλέον πρόσωπα τα οποία έχουν σχέση με την Κυπριακή Δημοκρατία. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες τα πρόσωπα αυτά φέρεται να είναι ξένοι υπήκοοι, οι οποίοι ωστόσο έχουν πολιτογραφηθεί Kύπριοι, προφανώς μέσω του κυπριακού επενδυτικού προγράμματος με τα «χρυσά διαβατήρια», το οποίο έχει καταργηθεί από τον Οκτώβριο του 2020. Για την ώρα παραμένει αδιευκρίνιστο αν πρόκειται για Ρώσους που έχουν λάβει την κυπριακή υπηκοότητα, αν συνεχίζουν να έχουν μόνιμη διαμονή στην Κύπρο ή αν συνεχίζουν να έχουν επιχειρηματική δραστηριότητα στο νησί. Σε ό,τι αφορά τα δύο φυσικά και νομικά πρόσωπα που είναι στην πρώτη λίστα των κυρώσεων, αρμόδιες υπηρεσίες των ΗΠΑ ζήτησαν από το κυπριακό υπουργείο Δικαιοσύνης και την κυπριακή αστυνομία επιπρόσθετα στοιχεία.
Οι προτεραιότητες
Δύο φυσικά και νομικά πρόσωπα συμπεριλήφθηκαν ήδη στην αμερικανοβρετανική λίστα των κυρώσεων, ενώ η Λευκωσία ανησυχεί ότι ο αριθμός των εμπλεκομένων κυπριακού ενδιαφέροντος θα αυξηθεί.
Στις δύο κυβερνητικές συσκέψεις που πραγματοποιήθηκαν στο Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία, τα ζητούμενα ήταν: πρώτον, να διερευνηθεί το μέγεθος του προβλήματος και δεύτερον να δοθεί το μήνυμα πως η Κυπριακή Δημοκρατία «ψυχή τε και σώματι» είναι στην πλευρά της διεθνούς κοινότητας. Σε μια όχι και τόσο συνηθισμένη πρακτική για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, ο διευθυντής της Διεύθυνσης Συμμόρφωσης της Τράπεζας Κύπρου τοποθετήθηκε δημόσια πως το κυπριακό τραπεζικό σύστημα εφαρμόζει εθελοντικά τις κυρώσεις τόσο των ΗΠΑ όσο και του Ηνωμένου Βασιλείου, σε μια «υπέρβαση», όπως είπε. «Δεν είμαστε απλά ένα ευρωπαϊκό κράτος, αλλά ένα κράτος που υιοθετεί βέλτιστες πρακτικές στον τομέα της καταπολέμησης του οικονομικού εγκλήματος». Ο περιορισμός του διεθνούς αντικτύπου για την Κύπρο, αλλά και οι πιθανές επιπτώσεις στο τραπεζικό της σύστημα είχαν ως αποτέλεσμα να διαρρεύσουν στον ημερήσιο Τύπο στοιχεία για «ύποπτους λογαριασμούς» κυρίως Ρώσων που ζουν ή έχουν έδρα των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων την Κύπρο. Η αρχή έγινε με το «πάγωμα» λογαριασμών και τραπεζικών συναλλαγών των δύο φυσικών και νομικών προσώπων, κυπριακού ενδιαφέροντος, που περιλαμβάνονται στη λίστα κυρώσεων. Στη συνέχεια ακολούθησε η δημοσιοποίηση στοιχείων, χωρίς να υπάρξει διάψευση, για 4.000 λογαριασμούς Ρώσων υπηκόων οι οποίοι βρίσκονται στο στάδιο κλεισίματος και οι δικαιούχοι έχουν ενημερωθεί σχετικώς από κυπριακές τράπεζες. Οι τράπεζες επικαλούνται πως οι δικαιούχοι δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι της Κύπρου, ωστόσο αυτό που προκαλεί ερωτήματα είναι ο χρόνος που τα κυπριακά τραπεζικά ιδρύματα εντόπισαν πως η παροχή τραπεζικών υπηρεσιών είναι εκτός της πολιτικής (due diligence, Know Your Customer). Στους Ρώσους που έλαβαν επιστολή δίνεται δύο μήνες προθεσμία για κλείσιμο των λογαριασμών ή για να προσκομίσουν στοιχεία που να δείχνουν ότι ζουν μόνιμα στην Κύπρο. Στο ίδιο πνεύμα, όπως ανακοινώθηκε επίσημα, τα τελευταία χρόνια 43.000 εταιρείες-κελύφη με έδρα την Κύπρο έχουν απενεργοποιηθεί, 123.000 τραπεζικοί λογαριασμοί έχουν κλείσει και σήμερα επί του συνόλου των καταθέσεων μόνο 2,2% έχουν τελικούς δικαιούχους Ρώσους υπηκόους.
Διπλωματικές επιπλοκές
Η παρουσία του υπουργού Εξωτερικών, καθώς και του βοηθού γενικού εισαγγελέα και στις δύο συσκέψεις στο Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία δείχνει πως στόχος της κυπριακής κυβέρνησης είναι να προλάβει τα γεγονότα και να καλύψει τυχόν κενά στο κομμάτι καταπολέμησης του ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Σε διπλωματικό επίπεδο η κυπριακή πλευρά έσπευσε να διαβεβαιώσει την αμερικανική για την αποφασιστικότητά της, με τον ΥΠΕΞ Κωνσταντίνο Κόμπο να μεταφέρει στην Αμερικανίδα πρέσβειρα στη Λευκωσία, Τζούλι Φίσερ, το μήνυμα πως η κυπριακή κυβέρνηση εκφράζει με αυτόν τον τρόπο την ετοιμότητά της να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ, δείχνοντας πως δεν συγκαλύπτει οτιδήποτε.
Ωστόσο, η τροπή που προσέλαβε το ζήτημα με τη λίστα των κυρώσεων βάζει στο τραπέζι και κενά που φαίνεται να υπάρχουν στον τομέα του ελέγχου περιπτώσεων ξεπλύματος μαύρου χρήματος, σε συνάρτηση με τον ρόλο κρατικών υπηρεσιών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στον τομέα αυτό ήδη εκφράζονται απόψεις για τον ρόλο των υπηρεσιών πληροφοριών, μια πρακτική που ακολουθείται και από άλλες χώρες, αλλά και θεσμοθετημένων οργάνων για την παρεμπόδιση και καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Εάν και εφόσον αποδειχθεί, μετά την αξιολόγηση των στοιχείων που έχουν ζητηθεί, πως τα δύο φυσικά και νομικά πρόσωπα όντως παραβίασαν τις κυρώσεις, τότε προκύπτει ζήτημα για κρατικές υπηρεσίες οι οποίες δεν κινήθηκαν προληπτικά για παρεμπόδιση χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Κύπρου για ξέπλυμα μαύρου χρήματος, κάτι που προβλέπεται από το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας τους.
Οι ολιγάρχες και οι μεσάζοντες από τη Λεμεσό
Της Ξένιας Κουναλάκη
Πάρτι με θέμα «ντίσκο» σε καταπράσινα κτήματα στο Σάρεϊ, μισή ώρα από το Λονδίνο, φιλίες και δουλειές με διάσημους Ρώσους μεγιστάνες όπως ο πρώην ιδιοκτήτης της Τσέλσι, Ρόμαν Αμπράμοβιτς, που εδώ και ένα χρόνο βρίσκονται στον κατάλογο των κυρώσεων: οι κοινωνικές και επιχειρηματικές σχέσεις Κυπρίου επιχειρηματία με έδρα τη Λεμεσό με Ρώσους ολιγάρχες βρίσκονται στο επίκεντρο μεγάλης έρευνας της βρετανικής εφημερίδας Guardian για τον κυπριακό δάκτυλο στην παράκαμψη των κυρώσεων του Λονδίνου και της Ουάσιγκτον. Οι αποκαλύψεις που αφορούν την απόκρυψη των περιουσιακών στοιχείων ημετέρων του Βλαντιμίρ Πούτιν μέσα από «επιχειρήσεις-κελύφη» (shell companies) οδήγησαν πριν από λίγες ημέρες στη συμπερίληψη του Κυπρίου παράγοντα στη λίστα των δυτικών κυρώσεων, ένα χρόνο και πλέον μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας του στη Λεμεσό στεγάζονται σε ένα λευκό κτιριακό συγκρότημα και, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, ειδικεύεται σε αμφιλεγόμενα επενδυτικά σχήματα που ευνοούν όσους επιθυμούν να πάρουν την κυπριακή υπηκοότητα (golden visa). Για τους μεγάλους πελάτες τους οι υπάλληλοι της εταιρείας χρησιμοποιούσαν κωδικές ονομασίες. Π.χ. στις μεταξύ τους ηλεκτρονικές επιστολές ο Αμπράμοβιτς αποκαλείται «Κος Μπλε», ίσως λόγω των χρωμάτων της ποδοσφαιρικής ομάδας Τσέλσι.
Στην ίδια δημοσιογραφική έρευνα συναντάμε και το όνομα του Κονσταντίν Μαλοφέγιεφ, γνωστού στην Ελλάδα επειδή είχε επιχειρήσει να δημιουργήσει τηλεοπτικό σταθμό στη χώρα μας, με τη διασύνδεση έντεκα περιφερειακών σταθμών. Με τη βοήθεια της κυπριακής εταιρείας, ο Μαλοφέγιεφ εξακολουθούσε επί χρόνια να μεταφέρει εκατομμύρια δολάρια στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ο Ρώσος ολιγάρχης φέρεται ότι χρηματοδοτεί φιλορώσους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία. Για την ακρίβεια, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Guardian, θεωρείται από τους Αμερικανούς ως «μία από τις βασικές πηγές χρηματοδότησης για την προώθηση των ρωσικών συμφερόντων στην ανατολική Ουκρανία και την Κριμαία». Αποκαλείται «ορθόδοξος ολιγάρχης» εξαιτίας της υποστήριξής του στη Ρωσική Εκκλησία και ο ίδιος αποκαλεί τον πόλεμο στην Ουκρανία «ιερό».
Αφότου ίδρυσε την εταιρεία του Marshall Capital Partners, στους επενδυτές της οποίας συγκαταλέγεται και η γαλλική ασφαλιστική Axa, ο Μαλοφέγιεφ χρησιμοποίησε όλη την περιουσία του για να οικοδομήσει μια μιντιακή αυτοκρατορία. Η ναυαρχίδα του, το χριστιανορθόδοξο τηλεοπτικό κανάλι Tsargrad (το σλαβικό όνομα της Κωνσταντινούπολης), έγινε το κύριο όργανο προπαγάνδας του Βλαντιμίρ Πούτιν, προωθώντας ένα κράμα χριστιανικού φανατισμού και σοβιετικού εθνικισμού. Σημειωτέον, με τον Ρώσο πρόεδρο μοιράζεται τον ίδιο πνευματικό, τον επίσκοπο Τύχωνα. Στέλεχος του σταθμού Tsargrad διετέλεσε στα πρώτα του βήματα και ο διαβόητος Αλεξάντερ Ντούγκιν, θεωρητικός της Ευρασιατικής Ενωσης και ιδεολογικός μέντορας του Βλαντιμίρ Πούτιν. O Μαλοφέγιεφ ήταν εκείνος που ως οικογενειακός φίλος εξέδωσε ανακοίνωση όταν πριν από λίγους μήνες δολοφονήθηκε η κόρη του Ντούγκιν, αποκαλώντας την ενέργεια «τρομοκρατική με θύτη το ουκρανικό ναζιστικό καθεστώς». Πριν από λίγες εβδομάδες οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες ανακοίνωσαν ότι απέτρεψαν παρόμοια επίθεση κατά του ίδιου του Μαλοφέγιεφ με αυτοσχέδιο εκρηκτικό μηχανισμό.
Για να φτιάξει ένα τηλεοπτικό δίκτυο δυτικών προδιαγραφών ο Μαλοφέγιεφ προσέλαβε τον πρώην παραγωγό του Fox News, Τζακ Χάνικ. Για την παροχή ασφάλειας στο κανάλι Tsargrad στρατολογήθηκε ο πρώην πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών συνταγματάρχης Ιγκορ Γκίρκιν, ο οποίος στη συνέχεια έγινε διοικητής παραστρατιωτικής οργάνωσης και αργότερα «υπουργός Αμυνας» στην αποσχισθείσα περιοχή του Ντονέτσκ στην ανατολική Ουκρανία. Καταδικάστηκε μάλιστα σε σχέση με την πυραυλική επίθεση κατά της πτήσης ΜΗ17 της Malaysian Airlines πάνω από την ανατολική Ουκρανία, κατά την οποία σκοτώθηκαν 298 άνθρωποι. Αλλος συνεργάτης του Μαλοφέγιεφ τοποθετήθηκε κυβερνήτης στην περιοχή.
Η σχέση του Μαλοφέγιεφ με την κυπριακή εταιρεία ξεκίνησε το μακρινό 2005, τη χρονιά που ίδρυσε τη Marshall Capital Partners. Ηταν μεταξύ των επιφανέστερων Ρώσων που βρέθηκαν στη λίστα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Η Ε.Ε. έχει επιβάλει περιορισμούς εις βάρος του ήδη από τον Ιούλιο του 2014, ενώ οι ΗΠΑ τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς.
Σύμφωνα με τον Guardian παρ’ όλα αυτά, τα επόμενα τρία χρόνια και έως το 2017, παρέμεινε πελάτης της κυπριακής εταιρείας offshore υπηρεσιών, της οποίας οι υπάλληλοι βοηθούσαν επιχειρήσεις που συνδέονται με τον Μαλοφέγιεφ να μετακινούν χρήματα και να εκδίδουν δάνεια, ακόμη και σε αμερικανικό δολάριο. Η ίδια η εταιρεία συμπεριελήφθη την περασμένη εβδομάδα στον κατάλογο των βρετανικών κυρώσεων έπειτα από άλλες αποκαλύψεις της βρετανικής εφημερίδας για τον ρόλο της στη μετακίνηση κεφαλαίων του πρώην κατόχου της ομάδας της Τσέλσι, Ρόμαν Αμπράμοβιτς. Από τα έγγραφα που έχουν ονομαστεί «Αρχεία Ολιγαρχών» κι έχουν περιέλθει στην κατοχή του Guardian, προκύπτουν νέες ανησυχίες για τους χρηματοπιστωτικούς ελέγχους στην Κύπρο. Η εταιρεία φέρεται πως συνέχισε να βοηθάει συναλλαγές του ολιγάρχη συνολικού ύψους 35 εκατ. δολαρίων και 2,5 εκατ. ευρώ μέχρι που σταμάτησε να ενεργεί για λογαριασμό του Μαλοφέγιεφ την άνοιξη του 2017.
«Εταιρείες-κελύφη»
Τα «Αρχεία Ολιγαρχών» προέκυψαν από τη διαρροή εγγράφων της κυπριακής εταιρείας, που εμφανιζόταν επανειλημμένα ως μέτοχος, χρησιμοποιώντας θυγατρικές προκειμένου να προστατεύει τους πραγματικούς ιδιοκτήτες των κεφαλαίων από ανεπιθύμητους ελέγχους.
Στην περίπτωση του Ρόμαν Αμπράμοβιτς, οι Κύπριοι μεσάζοντες είχαν χρησιμοποιήσει «εταιρείες-κελύφη» για να κρύψουν την ταυτότητα του πρώην ιδιοκτήτη της Τσέλσι, ο οποίος επένδυε εκατομμύρια δολάρια στην πρώιμη φάση της αμερικανικής βιομηχανίας κάνναβης, αλλά και σε άλλους τομείς, όπως η ενέργεια και οι τράπεζες. Υπενθυμίζεται πως λίγο πριν από τη ρωσική εισβολή, ο Αμπράμοβιτς μετέφερε όλα τα περιουσιακά του στοιχεία στα παιδιά του μέσω ιδρυμάτων. Οι Times του Λονδίνου είχαν γράψει πρόσφατα πως ένα διαμέρισμα αξίας 2,3 εκατ. στερλινών στο Κένσινγκτον του Λονδίνου ανήκει νόμιμα στην 8χρονη(!) κόρη Ρώσου πρώην κυβερνήτη.
«Μια κυπριακή holding παρέχει την ιδανική διέξοδο στην Ε.Ε.», υποσχόταν η ιστοσελίδα της εταιρείας, διευκρινίζοντας ότι η Κύπρος έχει φορολογικές συμφωνίες με σαράντα και πλέον χώρες, ανάμεσά τους η Ρωσία, η Ουκρανία, το Ιράν και η Κίνα. Το Φόρεϊν Οφις έκανε λόγο για «ανθρώπους που έκαναν διευκολύνσεις στους ολιγάρχες» με ορμητήριο την Κύπρο και διεύρυνε τον κατάλογο των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και σε άλλον Κύπριο δικηγόρο στον οποίο καταλογίζονται σχέσεις με έτερο ολιγάρχη, τον Αλισερ Ουσμάνοφ, πρώην ιδιοκτήτη της Αρσεναλ.
