Παρά την κρίση του κορωνοϊού η αγορά Τέχνης στην Ελλάδα συνέχισε να υφίσταται. Η ανθεκτικότητά της, καθώς και το γεγονός ότι η χώρα μας διαθέτει συλλέκτες πολύ σημαντικούς στο διεθνές στερέωμα, φαινόμενο δυσανάλογο σε σχέση με το οικονομικό μέγεθος της χώρας, από μόνο του καθιστά την ελληνική αγορά Τέχνης διεθνές φαινόμενο. Η έκφραση «χρηματιστήριο της Τέχνης» αποδοκιμάζεται από πολλούς. Ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης για παράδειγμα, είναι καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και καλλιτεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ. Επιμελήθηκε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης και αρχιτεκτονικής, εκδόσεις, μονογραφίες, ειδικά αφιερώματα και δημοσίευσε άρθρα σε περιοδικά, συλλογικούς τόμους και καταλόγους εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Και απεχθάνεται τον συνδυασμό των λέξεων «Τέχνη» και «χρηματιστήριο»: «Δεν υπάρχει σταθεροποιημένη αγορά Τέχνης στην Ελλάδα. Επειδή δεν λειτουργούν οι Οίκοι δημοπρασιών, δεν υπάρχει συστηματοποιημένη αγορά. Αρα ή άνοδος και η κάθοδος στην Τέχνη δεν υπάρχει. Είναι μια αφελής επινόηση των ανθρώπων που ασχολούνταν με την οικονομία και το μάρκετινγκ και τώρα θέλουν να διεισδύσουν στον κόσμο της Τέχνης. Αυτοί αποτελούν την κάθοδο της Τέχνης. Η Τέχνη είναι απρόβλεπτη, λειτουργεί πρωτίστως με την επιθυμία και την φαντασία, όχι απαραίτητα με τους νόμους της αγοράς, που απλά υπακούν σε αυτές τις δύο κινητήριες δυνάμεις».
Ο Αρσέν Καλφαγιάν εκ των ιδρυτών της γκαλερί που φέρει το επώνυμό του, έχει πει σε ανύποπτο χρόνο: «Η αγορά την προηγούμενη δεκαετία είχε πολύ μεγάλη καθίζηση και πιστεύω ότι έγινε και ένα ξεκαθάρισμα στις αξίες, γιατί τη δεκαετία του 1990 και 2000 η αύξηση των τιμών δεν έγινε βάση αξιολόγησης αλλά μόνο κερδοσκοπικά. Η κρίση έφερε μια τάξη στις αξίες. Οι συλλέκτες, μας εμπιστεύονται για την εμπειρία και την εχεμύθεια που μας διακρίνει, κάτι πολύ σημαντικό στον χώρο μας. Ηδη από πέρσι είχε ξεκινήσει μια άνοδος, η οποία βέβαια σταμάτησε λόγω του κορωνοϊού, αλλά συνεχίστηκε μετά γιατί οι συλλέκτες έχουν σιγά-σιγά ξεμουδιάσει και υπάρχει ενδιαφέρον και περιθώριο ανόδου των τιμών. Λέγοντας αυτό, αναφέρομαι στα έργα τέχνης που έχουν εικαστική αξία και όχι διακοσμητική. Πιστεύω ότι οι τιμές για τα καλά έργα θα ανέβουν, γιατί σήμερα όσο ποτέ άλλοτε το σημαντικότερο είναι η αυθεντικότητα και η προέλευση του έργου. Τα παραπάνω κάνουν τους συλλέκτες να θέλουν περισσότερο τα έργα, άρα και να τα διεκδικούν περισσότερο».
1. Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985), Scene homerique avec le heros / Scene homerique: episode de la guerre de Troie
Δημιουργήθηκε το 1938
Διαστάσεις: 125,5×130,5cm
Eκτιμώμενη αξία: €170.000-220.000
Πωλήθηκε: €764.944
Πλημμυρισμένο από φως και χρώμα και λουσμένο σε μια ημιδιαφανή ατμόσφαιρα εκθαμβωτικής διαύγειας και λάμψης, αυτό το αριστούργημα από την παθιασμένα περιζήτητη προπολεμική περίοδο του Εγγονόπουλου, εισάγει τον θεατή σε έναν μαγικό κόσμο ποιητικής μεταφοράς, δοξάζοντας ένα ηρωικό ή επικό γεγονός που αντηχεί με την υψηλή ρητορική του μεγάλου Παρθένη.
2. Γιάννης Μώραλης (1916-2009), Pleine Lune
Δημιουργήθηκε το 1977
Διαστάσεις: 146x124cm
Εκτιμώμενη αξία: €300.000-500.000
Πωλήθηκε: €630.375
Τρυφερά αγκαλιασμένες από μια απαλή λάμψη νεανικής ακτινοβολίας και γοητευμένες από την ποίηση και τον ερωτισμό της καμπύλης γραμμής, οι χαριτωμένες μορφές της Πανσέληνος, αντανακλούν τη μακρόχρονη ενασχόληση του καλλιτέχνη όχι μόνο με τη σχηματοποιημένη και υποβλητικά αποδιδόμενη ανθρώπινη φιγούρα, αλλά και με τον εσωτερικό ρυθμό και τη μουσική απήχηση που δημιουργείται από τον τολμηρό συνδυασμό ποικίλων τύπων, σχημάτων και χρωμάτων. Pπως εύστοχα σημειώνει ο καθηγητής Δ.Ν. Μαρωνίτης, “οι πίνακες του Μόραλη μας μεταφέρουν κατευθείαν στον θαυμαστό κόσμο της καθαρής όρασης, ο οποίος όμως αναδύεται από τον κόσμο της αφής”.
3. Γιάννης Μώραλης, Epithalamique
Δημιουργήθηκε το 1968
Διαστάσεις: 150,5×150,5cm
Εκτιμώμενη αξία: €300.000-500.000
Πωλήθηκε: €605.175
Προλογίζοντας την έκθεση του 1972, ο νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης σημείωσε ότι χρησιμοποιώντας ένα περιορισμένο λεξιλόγιο μορφής, ο Μόραλης κατάφερε με έναν τρόπο πρωτοφανή στην ελληνική τέχνη να μεταμορφώσει τη γλώσσα του φυσικού κόσμου σε ένα καθαρά οπτικό φαινόμενο. “Αναμνήσεις και συναντήσεις αποστάζονται επανειλημμένα μέχρι να αναμειχθούν σε μορφές μεγάλης απλότητας και ακρίβειας. Το χώμα της Αίγινας και τα σώματα των νεαρών κοριτσιών αναδύονται με την υγρασία της θάλασσας, σαν μεγεθυμένα θραύσματα αρχαίων ελληνικών αγγείων ή μικρογραφίες τοιχογραφιών από έναν περασμένο τόπο λατρείας. Η λαχτάρα για το μνημειακό έργο οδηγούσε πάντα το χέρι τού ζωγράφου να οργανώνει και να ισορροπεί τις μορφές του πάνω σε ένα διανοητικό οικοδόμημα, προσδίδοντας ακόμη και στις πιο αισθησιακές του αντιλήψεις μια αίσθηση μυστηρίου και μια βιβλική αίσθηση του ιερού.
4. Γιάννης Μώραλης, Erotic
Δημιουργήθηκε το 1977
Διαστάσεις: 147x124cm
Εκτιμώμενη αξία: €200.000-280.000
Πωλήθηκε: €588.483
“Η ερωτική συνάντηση δύο ανθρώπων, το μεγαλύτερο μυστήριο της ζωής, απογυμνωμένο από κάθε εξωτερικό στοιχείο που απειλεί να το αποξενώσει, απεικονίζεται με απλό και ως εκ τούτου ουσιαστικό τρόπο. Οι φιγούρες αναλύονται στα συστατικά τους μέρη και στη συνέχεια επανασυναρμολογούνται- ως αποτέλεσμα, οι γραμμές αποκτούν συμβολική σημασία και ανταποκρίνονται η μία στην άλλη, μέσω των αντιθέσεων και των ομοιοτήτων τους. Κάθε ξηρότητα ή σκληρότητα που θα μπορούσε να προκύψει από μια τέτοια αυστηρή, κονστρουκτιβιστική προσέγγιση, αποφεύγεται χάρη στην ευαισθησία του καλλιτέχνη”, λέει σε μια κριτική της η Β. Καραΐσκου.
5. Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989), La Garde Oublie
Δημιουργήθηκε το 1955
Διαστάσεις: 40,5x56cm
Εκτιμώμενη αξία: €80.000-120.000
Πωλήθηκε: €441.375
Ο λεπτός διάλογος των μορφών δημιουργεί μια λυρική ερμηνευτική σύνθεση, έναν ήρεμο κόσμο πνευματικής καθαρότητας και κοινής ανθρωπιάς. Οπως σημειώνει ο νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης “ο Τσαρούχης αποκατέστησε το ανθρώπινο σώμα σε μια χώρα της οποίας ο πανάρχαιος πολιτισμός ήταν πάντα ανθρωποκεντρικός. Χάρη στους πίνακές του οι μορφές του Ερμή, του Νάρκισσου, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δημητρίου άρχισαν να ζουν και να αναπνέουν ξανά και να κυκλοφορούν ανάμεσά μας”.
6. Γιάννης Μώραλης, Full Moon M
Δημιουργήθηκε το 1977-78
Διαστάσεις: 195×177,5cm
Εκτιμώμενη αξία: €230.000-340.000
Πωλήθηκε: €375.312
Μελετώντας το έργο του καλλιτέχνη από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο καθηγητής ιστορίας της τέχνης Κ. Χρήστου σημείωσε αιχμηρά ότι σε αυτούς τους πίνακες “κρυφακούσαμε έναν εσωτερικό διάλογο μεταξύ θερμών και ψυχρών χρωμάτων, ενεργητικών και παθητικών θεμάτων, σκληρών και μαλακών μορφών, ρευστών και σταθερών γραμμών, που όλα αυτά συνθέτουν ένα εκπληκτικά εκφραστικό αποτέλεσμα. Ο Moralis παραμένει πιστός στην ανθρώπινη φιγούρα, παρά το γεγονός ότι την απεικονίζει με τόσο απλοποιημένο και σχηματικό τρόπο που παίρνει την όψη μιας απλής υπόδειξης”.
7. Theodore Jacques Ralli (1852-1909)
Δημιουργήθηκε το 1885
Διαστάσεις: 60×81.5cm
Εκτιμώμενη αξία: €300.000-500.000
Πωλήθηκε: €370.700
Ενα μουσειακό αριστούργημα του οποίου η εμφάνιση στη δημοπρασία συνέπεσε με τους περσινούς εορτασμούς της διακοσιοστής επετείου της Ελληνικής Επανάστασης, αυτός ο εξαίσιος πίνακας μεγάλης κλίμακας, με την εξαιρετική δεξιοτεχνία και την επίσημη αυτοσυγκράτηση αιχμαλωτίζει τις καρδιές και τα μυαλά των Ελλήνων και των φιλελλήνων.
8. Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967), Η αποθέωση της Ομορφιάς
Δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1940 και είναι υπογεγραμμένο από τον γιο του Ν. Παρθένη στην πίσω όψη.
Διαστάσεις: 322x160cm.
Εκτιμώμενη αξία: €300.000-400.000
Πωλήθηκε: €395.662
Οσο περνούσαν τα χρόνια οι αλληγορικές συνθέσεις του Παρθένη αποκτούσαν όλο και πιο δυσνόητο περιεχόμενο. Εδώ πραγματεύεται εκ νέου ένα θέμα που είχε περιλάβει το 1940 στην πρότασή του για τη διακόσμηση αίθουσας του δημαρχείου της Αθήνας (πρβ. Α. Καφέτση, Σχέδια του Κωνσταντίνου Παρθένη στην Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα 1989, αρ. 111). Η σύνθεση διατηρεί τις μνημειακές διαστάσεις του έργου του δημαρχείου (βλ. ό.π., αρ. 101 & 102), χωρίζεται όμως τώρα σε τρεις ζώνες. Στην κατώτερη και πλατύτερη η Ομορφιά παρίσταται σαν ημίγυμνη νεαρή γυναίκα που κρατάει λουλούδι και κάθεται σε θρόνο που διαμορφώνουν αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη. Στην ανώτερη ζώνη εικονίζονται τρεις μορφές, η μεσαία από τις οποίες ραίνει την Ομορφιά με άνθη ενώ οι άλλες κρατούν φρούτα και στάχυα, σύμβολα ευμάρειας. Στη μεσαία ζώνη σπορέας αντιπαρατίθεται σε αινιγματικό ορθογώνιο, κεκλιμένο και μερικά τετραγωνισμένο, στο οποίο προβάλλεται αστέρι εγγεγραμμένο σε κύκλο που ανατέλλει, ίσως υπαινιγμός στον κόσμο της γεωμετρίας που διέπει το σύμπαν και στον οποίο βασιλεύει η απόλυτη ομορφιά.
9. Γιάννης Μώραλης, Composition
Δημιουργήθηκε το 1960
Διαστάσεις: 100x366cm
Εκτιμώμενη αξία: €330.000-410.000
Πωλήθηκε: €315.375
Μνημειώδες έργο του Μόραλη, η Σύνθεση 1, 2 είναι ένας από τους πιο όμορφους και επιβλητικούς πίνακες του καλλιτέχνη που εμφανίστηκαν ποτέ στην αγορά δημοπρασιών. Επικό σε κλίμακα και μεγαλειώδες στην απλή του μεγαλοπρέπεια, αυτό το εντυπωσιακό έργο απηχεί τις διαχρονικές αξίες της αρχαίας ελληνικής τέχνης.
10. Χρύσα (Βαρδέα), Les Portes De Times Square
Δημιουργήθηκε το 1965
Διαστάσεις: 114,3x94x71,2cm
Εκτιμώμενη αξία: €80.000-120.000
Πωλήθηκε: €348.046
Οταν η ελληνικής καταγωγής Χρύσα έφτασε για πρώτη φορά στη Νέα Υόρκη το 1954 εντυπωσιάστηκε αμέσως από την οπτική δυναμική αυτού του μεγάλου αστικού περιβάλλοντος. Η Times Square, ένα θρυλικό ορόσημο της Νέας Υόρκης με τις συναρπαστικές πινακίδες, τα καλλιγραφικά γράμματα και τα φώτα που αναβοσβήνουν, της φάνηκε απόλυτα όμορφη και ποιητική, προκαλώντας αναμνήσεις από την ελληνική της κληρονομιά: “Στην Times Square, ο ουρανός είναι σαν το χρυσάφι των βυζαντινών ψηφιδωτών ή των εικόνων”, είπε η ίδια.
