Οροι όπως η μετενέργεια, η επέκταση, η συρροή και η υποχρεωτική διαιτησία, που τους έχουμε ξεχάσει καθώς είχαν την τιμητική τους την εποχή των μνημονίων, όταν η τρόικα επέβαλε ασφυκτικούς περιορισμούς στις διαπραγματεύσεις για τις αυξήσεις των μισθών, επανέρχονται αυτό το διάστημα στο τραπέζι του διαλόγου του υπουργείου Εργασίας με τους κοινωνικούς εταίρους.
Ο στόχος αυτή τη φορά είναι εκ διαμέτρου αντίθετος. Οι αλλαγές και οι παρεμβάσεις που θα συζητηθούν στο πεδίο των συλλογικών διαπραγματεύσεων αποσκοπούν στην υπογραφή περισσότερων συλλογικών συμβάσεων προκειμένου να φτάσουν οι μέσοι μισθοί τα 1.500 ευρώ το 2027. Αλλωστε και η σχετική Κοινοτική Οδηγία 2022/2041 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση που ενσωματώθηκε στο Εθνικό Δίκαιο, μεταξύ άλλων, προβλέπει την υποχρεωτική κατάρτιση Σχεδίου Δράσης έως το τέλος του 2025 μετά από διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους προκειμένου να αυξηθεί στην Ε.Ε. το ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις στο 80%. Το ποσοστό κάλυψης σήμερα στη χώρα μας είναι 24%-29%.
Η νομοθεσία προβλέπει την υπογραφή τριών ειδών συλλογικών συμβάσεων, που είναι: α) οι επιχειρησιακές, β) οι κλαδικές, γ) οι ομοιοεπαγγελματικές. Στο πλαίσιο του διαλόγου θα εξεταστούν για πρώτη φορά και οι ενδοομιλικές συμβάσεις ώστε να ξεκαθαριστεί η εν λόγω γκρίζα ζώνη που δημιουργεί στρεβλώσεις στις μισθολογικές αυξήσεις. Το ζήτημα θα εξεταστεί από δύο πλευρές: α) Να θεσμοθετηθεί η νέα πραγματικότητα καθώς τα τελευταία χρόνια έχουν ενταχθεί στους ομίλους εταιρείες με εντελώς διαφορετικό αντικείμενο – για παράδειγμα, σε ένα τραπεζικό όμιλο εντάσσεται ασφαλιστική εταιρεία και εταιρεία leasing αυτοκινήτων.
Τα «αγκάθια»
Ποια είναι τα άλλα «αγκάθια» των διαπραγματεύσεων που θα τεθούν στον διάλογο.
1/ Δραστική μείωση του ποσοστού της εργοδοτικής εκπροσώπησης που απαιτείται ως προϋπόθεση για την επέκταση των όρων των συμβάσεων στο σύνολο του κλάδου. Σήμερα αυτό το ποσοστό είναι 50% +1 με αποτέλεσμα πολλοί εργοδότες να αποχωρούν από τον φορέα εκπροσώπησής τους για να μην υποχρεωθούν να αυξήσουν τους μισθούς που ορίζουν οι κλαδικές συμβάσεις. Αλλωστε η μέτρηση του ποσοστού είναι δύσκολη και συχνά αναξιόπιστη. Αυτή η παρέμβαση, σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, αποτελεί ένα κίνητρο ώστε οι εργοδότες να προσέρχονται με μεγαλύτερη προθυμία στις συλλογικές διαπραγματεύσεις.
2/ Στη συμφωνία των κοινωνικών εταίρων να προβλέπεται -σε αυστηρό πλαίσιο- διαφορετική πολιτική για τις αυξήσεις που ορίζουν οι συμβάσεις στις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα.
3/ Απλοποίηση των διαδικασιών του ΟΜΕΔ (Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας) ώστε να αρθούν οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Ωστόσο, ο στόχος που θα τεθεί είναι στις περισσότερες περιπτώσεις οι διαφορές να λύνονται εξωδικαστικά πριν από την προσφυγή στη Διαιτησία. Το υπουργείο αλλά και οι εργοδοτικοί φορείς επιθυμούν να υπερισχύσει η διαδικασία της συμφιλίωσης προτού οι δύο πλευρές προσφύγουν στη Διαιτησία.
4/ Απλοποίηση των διαδικασιών στη νομιμοποίηση και εγγραφή των συνδικαλιστών, αλλά και των εκπροσώπων των εργοδοτικών φορέων, στο ψηφιακό μητρώο που προβλέπεται από τον Νόμο Χατζηδάκη. Για το θέμα αναμένεται και η απόφαση του ΣτΕ στο οποίο προσέφυγαν οι συνδικαλιστές με το σκεπτικό ότι είναι αντισυνταγματικό να εξαρτάς την πορεία μιας συλλογικής σύμβασης από την εγγραφή των μελών στα μητρώα.
To υπουργείο
Ας δούμε όμως τι θα προτείνουν το υπουργείο και οι φορείς στο πλαίσιο του διαλόγου.
Ο γενικός γραμματέας Εργασιακών Σχέσεων, Νίκος Μηλαπίδης, τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων, αναφέροντας ωστόσο ότι «δεν πρέπει να γυρίσουμε πίσω στα λάθη του παρελθόντος που είχαν ως αποτέλεσμα να μπαίνει λουκέτο στις επιχειρήσεις για να εφαρμοστούν οι αυξήσεις στους μισθούς που προέβλεπε η σύμβαση. Επίσης, πρέπει να αποκτήσουμε κουλτούρα συνεννόησης και συμβιβασμού και η διαιτησία να εφαρμόζεται σε έσχατες περιπτώσεις.
Στόχος του υπουργείου είναι να δημιουργηθεί ένα σταθερό σύστημα επέκτασης των συμβάσεων αφού προηγηθεί οικονομική ανάλυση ανά κλάδο ώστε να μετρηθεί η ανταγωνιστικότητα, η παραγωγικότητα και η αντοχή των επιχειρήσεων. Τέλος, η εκπροσώπηση των φορέων είναι ένα σημαντικό ζήτημα όσον αφορά τόσο στους εργαζόμενους όσο και τους εργοδότες. Ενδεικτικά αναφέρω ότι τα σούπερ μάρκετ δεν έχουν εργοδοτικό φορέα εκπροσώπησης παρότι είναι ένας πολυπληθής κλάδος».
Ο ΣΕΒ
Η επικεφαλής του Τομέα Απασχόλησης στον ΣΕΒ, Κατερίνα Δασκαλάκη, τονίζει ότι ο φορέας είναι υπέρ της ενίσχυσης των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων, αναφέροντας όμως ορισμένες στρεβλώσεις που πρέπει να τροποποιηθούν.
1) Ομοιοπεπαγγελματικές συμβάσεις. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να ισχύει ενιαία σύμβαση για τους λογιστές είτε εργάζονται σε ένα μικρό λογιστικό γραφείο είτε στο λογιστήριο μιας πολυεθνικής εταιρείας.
2) Το επίπεδο συνδικαλιστικής εκπροσώπησης είναι χαμηλό (15%-20%).
Επομένως αποτελεί ζητούμενο αν είναι θεμιτό να επεκτείνεται σε όλο τον κλάδο μία σύμβαση που υπογράφηκε από ελάχιστους εκπροσώπους των φορέων.
3) Ο ΟΜΕΔ πρέπει να χρησιμοποιείται επικουρικά και ως έσχατο μέσο.
Αντίθετα, πρέπει να ενισχυθεί το πεδίο της συμφιλίωσης όπως ισχύει στη Βρετανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Επίσης, πρέπει να μπει τάξη στο ψηφιακό μητρώο και να μη δηλώνει ο καθένας ό,τι θέλει.
Η ΓΣΕΒΕΕ
Από την πλευρά της, η ΓΣΕΒΕΕ πιστεύει ότι οι συλλογικές διαπραγματεύσεις πρέπει να θωρακιστούν θεσμικά με τη συμμετοχή των τριτοβάθμιων οργανώσεων, να θεσπιστούν κίνητρα για τους εργοδότες και να αλλάξει το ποσοστό του 50% που δύσκολα αποδεικνύεται.
Η ΓΣΕΕ
Σχολιάζοντας το ζήτημα της χαμηλής συνδικαλιστικής εκπροσώπησης, ο γραμματέας Τύπου και Κοινωνικών Δικτύων της ΓΣΕΕ, Γιώργος Χριστόπουλος, τονίζει: «Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η εκπροσώπηση είναι μικρότερη, αλλά οι νόμοι είναι ισχυροί και προστατεύουν τον εργαζόμενο. Αντίθετα, όπως έδειξε πρόσφατη έρευνά μας για την ποιότητα στην εργασία, οι Ελληνες εργαζόμενοι επιστρέφουν σπίτι τους εξουθενωμένοι δουλεύοντας εντατικά και περισσότερες ώρες χωρίς να αμείβονται επιπλέον.
Η θέση μας είναι ξεκάθαρη, ο θεσμός των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων δεν μπορεί να λειτουργήσει παρά μόνο με ακηδεμόνευτες από το κράτος διαδικασίες και με την πλήρη επαναφορά του πλαισίου που περιλαμβάνει τη μετενέργεια, την επεκτασιμότητα, τη συρροή και την καθολικότητα. Το 86% των ερωτώμενων σε πρόσφατη έρευνα του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ υποστηρίζουν την καθολική κάλυψη όλων των εργαζομένων και την υποχρεωτική ισχύ για όλες τις επιχειρήσεις των συλλογικών συμβάσεων εργασίας».
