Πώς η άρση των αμερικανικών κυρώσεων στη Συρία αναβαθμίζει τη θέση της Τουρκίας στην περιοχή. Μετά τις ανακοινώσεις του Αμερικανού Προέδρου, η Αγκυρα φιλοδοξεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στις προσπάθειες για την ανοικοδόμηση της Συρίας. Εκμεταλλευόμενος τις σχέσεις του με τον Τραμπ και τον Πούτιν, ο Τούρκος Πρόεδρος βρέθηκε στο επίκεντρο του διπλωματικού πόκερ των διερευνητικών διαπραγματεύσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Tοπικές και γεωπολιτικές ισορροπίες αναδιαμορφώνονται με άξονα την Τουρκία του Ερντογάν, καθώς η ουσιαστική συμφιλίωση με τις ΗΠΑ στο Συριακό, η πρόθεση άρσης των κυρώσεων από τις ΗΠΑ εις βάρος της Δαμασκού και η διάλυση του ΡΚΚ οδηγούν σε μια ιστορική μετάβαση για το κουρδικό ζήτημα και τη συνολική θέση της Αγκυρας στη Μέση Ανατολή.
Η στροφή αυτή δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Οπως επισημαίνει ο φιλοκυβερνητικός Τύπος, το πλαίσιο έχει ήδη καθοριστεί στις επαφές Ερντογάν – Τραμπ, με την Αγκυρα να αναλαμβάνει τον ρόλο του «εγγυητή εξισορρόπησης» ανάμεσα στη Δαμασκό και τις κουρδικές δυνάμεις στη βόρεια Συρία αλλά και πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανοικοδόμηση της Συρίας.
Η αναδιάταξη αυτή συνδέεται ευθέως με την de facto αποδοχή του ισλαμιστή Αχμέντ αλ Σάρα ως συνομιλητή από την Ουάσιγκτον και σταδιακά από χώρες της Ε.Ε. Διάχυτη είναι η αντίληψη ανάμεσα σε Αμερικανούς και Ευρωπαίους αναλυτές ότι οι ΗΠΑ κατανοούν πια πως η πλήρης απομόνωση της Δαμασκού δεν παράγει αποτελέσματα και ότι με την Τουρκία ως «διαμεσολαβητή», το καθεστώς Αλ Σάρα μπορεί να ενταχθεί σε ένα νέο περιφερειακό πλέγμα σταθερότητας.
Την ίδια ώρα, η ανακοίνωση της διάλυσης του ΡΚΚ έπειτα από 52 χρόνια ένοπλου αγώνα, σε απάντηση του καλέσματος του Αμπντουλάχ Οτσαλάν για «ιστορική υπέρβαση», αποτελεί κοσμογονική εξέλιξη για την Τουρκία. Η τουρκική κυβέρνηση εμφανίζεται ως ο κυρίαρχος διαμορφωτής του τέλους μιας εποχής εσωτερικής αστάθειας.
Οπως έγραψε η «Χουριέτ», η διάλυση του ΡΚΚ δεν είναι απλώς στρατηγική υποχώρηση. Είναι η αναγνώριση από τη μεριά της κουρδικής πλευράς ότι δεν μπορεί να επιβιώσει εναντίον του τουρκικού κράτους, ιδίως όταν αυτό έχει στη διάθεσή του τα εργαλεία της συνεννόησης και του ελέγχου.
Πράγματι, η ΜΙΤ φαίνεται να έχει διαδραματίσει κομβικό ρόλο στην οργάνωση του πλάνου παράδοσης των όπλων σε τρεις περιοχές του βορείου Ιράκ, σε συνεργασία με την περιφερειακή κυβέρνηση των Κούρδων (KDP). Ακόμα και αντιπολιτευόμενοι αναλυτές εκτιμούν ότι είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία οδηγεί τον εχθρό της όχι σε ήττα στο πεδίο, αλλά σε αφοπλισμένη συνθηκολόγηση. Αυτό σημαίνει ότι το Κουρδικό πλέον μεταφέρεται στο πεδίο της διοικητικής και πολιτισμικής ενσωμάτωσης και όχι πια στο βουνό.
Ο Ερντογάν, παρότι αντιμετωπίζει εσωτερική πίεση από την οικονομική κρίση και τις αντιδράσεις μετά τη φυλάκιση του Εκρέμ Ιμάμογλου, εμφανίζεται εξωτερικά ως ηγέτης σταθερότητας και γεωπολιτικής εξισορρόπησης. Η de facto σύμπλευση με τις ΗΠΑ στο Συριακό, ο έλεγχος της κουρδικής μετάβασης και οι στενές σχέσεις με τη Δαμασκό δημιουργούν ένα δίχτυ ασφαλείας για το τουρκικό κράτος στην ευρύτερη περιφέρεια. Ερώτημα παραμένει πάντως ο ρόλος των Κούρδων της Συρίας και το πώς θα ενταχθούν στην εν εξελίξει νέα εξίσωση δυνάμεων στην περιοχή.
Οι Κούρδοι της Συρίας είναι ένας από τους μεγαλύτερους «άγνωστους Χ» των εξελίξεων καθώς η στάση τους και οι δυνατότητές τους επί της ουσίας θα καθορίσουν την ευρύτερη πολιτική της Αγκυρας απέναντι στους Κούρδους και την πορεία της προσπάθειας επίλυσης του κουρδικού ζητήματος. Και αυτό διότι, όπως σημειώνουν αναλυτές, το Κουρδικό είναι σήμερα ένα περιφερειακό ζήτημα και οι όποιες κινήσεις γίνονται για το θέμα αυτό στην Τουρκία είναι άρρηκτα πια συνδεδεμένες με τους Κούρδους τόσο της Συρίας όσο και του Ιράκ και, σε μικρότερη κλίμακα, του Ιράν.
Επιπλέον, όπως επισημαίνουν αντιπολιτευόμενοι αναλυτές, η εσωτερική πίεση μπορεί να επιστρέψει δριμύτερη: «Η επίλυση του Κουρδικού ως ζητήματος ασφαλείας είναι βραχυπρόθεσμα αποτελεσματική. Αν όμως δεν συνοδευτεί από συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, πολιτικά δικαιώματα και εκδημοκρατισμό, τότε η σύγκρουση απλώς αναβάλλεται», εκτιμούν αναλυτές στην Τουρκία.
Ωστόσο, το περιβάλλον του Ερντογάν φρόντισε να στείλει μήνυμα ότι η μετάβαση σε μια Τουρκία χωρίς τρομοκρατία σημαίνει και την έναρξη συνταγματικών μεταρρυθμίσεων για εθνική ενότητα, λαϊκή κυριαρχία και πολιτική σταθερότητα. Βεβαίως, στην Τουρκία εκτιμούν ότι η οποιαδήποτε συνταγματική αλλαγή θα σκοπεύει πρωτίστως στη δυνατότητα του Ερντογάν να είναι και πάλι υποψήφιος στις επόμενες προεδρικές εκλογές.
Με ρόλο «εγγυητή»
Οι αναλυτές συγκλίνουν στο ότι με τη νέα πραγματικότητα, η Τουρκία αναβαθμίζεται στρατηγικά: Στη Συρία αποκτά τον ρόλο «εγγυητή», στο Κουρδικό εμφανίζεται ως δύναμη «ιστορικής λύσης», χωρίς να υποχωρεί σε εδαφικά ή πολιτικά αιτήματα αποσχιστικής φύσης ενώ στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, ύστερα από χρόνια έντασης, εμφανίζεται και πάλι ως αναμφισβήτητα χρήσιμος εταίρος στην ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η Ουάσιγκτον αποφάσισε να πουλήσει στην Τουρκία πυραυλικά συστήματα ούτε ότι στην Τουρκία οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν πως μέσα στην επόμενη περίοδο οι ΗΠΑ θα επιτρέψουν την επιστροφή της Αγκυρας στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35.
Οπως γράφουν Ευρωπαίοι αναλυτές, «η επιστροφή του Ερντογάν ως παράγοντα ισχύος στην περιοχή δεν είναι απλώς αποτέλεσμα διπλωματικής ευελιξίας, αλλά και στρατηγικής υπομονής. Η Τουρκία είχε σχέδιο, άντεξε την πίεση και τώρα συλλέγει τα οφέλη». Μέσω του ΝΑΤΟ, το οποίο βλέπει όλο και πιο θετικά την Τουρκία, η Αγκυρα ελπίζει πλέον σε μια σημαντική αναβάθμισή της μέσα στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης της αμυντικής πολιτικής της Ευρώπης και αυτό συμπίπτει απολύτως με τις επιδιώξεις της.
Το τέλος του ΡΚΚ, η νέα ισορροπία στη Συρία, η βελτίωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ και η σταδιακή επιστροφή της Δαμασκού στο διπλωματικό τραπέζι δεν είναι ασύνδετα γεγονότα. Είναι κομμάτια του ίδιου γεωπολιτικού παζλ: μια Τουρκία που αναδύεται σε ρόλο ρυθμιστή, σταθεροποιητή και κυρίαρχου δρώντος.
Η μετάβαση
Ωστόσο, αυτό το νέο κεφάλαιο δεν είναι απαλλαγμένο από κινδύνους: η διαχείριση της κουρδικής μετάβασης, η συνταγματική μεταρρύθμιση, η σχέση με τη Ρωσία και το Ιράν, αλλά και η εσωτερική κοινωνική πίεση ενδέχεται να επηρεάσουν καθοριστικά την επιτυχία του οράματος του Ερντογάν.
«Την ώρα που ο Ερντογάν εμφανίζεται ως πόλος ισχύος στην ευρύτερη περιοχή και που λύνει το Κουρδικό, ο Ιμάμογλου και εκατοντάδες άλλοι αντιπολιτευόμενοι βρίσκονται στη φυλακή», τονίζουν αναλυτές και εκφράζουν ερωτήματα για το κατά πόσο αυτή η «ασυμμετρία» μπορεί να αποδειχθεί βιώσιμη σε βάθος χρόνου.
Το μεγάλο τεστ θα είναι η συνταγματική αναθεώρηση, που σύμφωνα με Τούρκους αναλυτές, αναμένεται να ξεκινήσει το φθινόπωρο. Εκεί, το φιλοκουρδικό κόμμα DEM θα πρέπει να διαλέξει αν θα συνταχθεί με έναν αυταρχικό Ερντογάν ή αν θα παραμείνει πιστό στις απόψεις του για την ανάγκη ενός ευρύτερου και βιώσιμου εκδημοκρατισμού της Τουρκίας. Αν τελικά οι Κούρδοι του DEM αρνηθούν να στηρίξουν τη συνταγματική αναθεώρηση του Ερντογάν και επιμείνουν ότι η επίλυση του Κουρδικού δεν είναι δυνατή χωρίς έναν σοβαρό εκδημοκρατισμό και χωρίς την αποφυλάκιση και του Ιμάμογλου, η Τουρκία θα βρεθεί πάλι σε τροχιά πλήρους πολιτικής αστάθειας.
Συνομιλίες σε θολό τοπίο
Χαμηλά ο πήχυς για την ειρηνευτική διαδικασία στην Κωνσταντινούπολη. Η επόμενη ημέρα στη σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας
Εκατέρωθεν ειρωνείες, ύβρεις και υπονομεύσεις σημάδεψαν την ειρηνευτική διαδικασία της Κωνσταντινούπολης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Ο Ουκρανός Πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, θεώρησε τη διαδικασία άνευ σημασίας χωρίς την παρουσία του Ρώσου Προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, τον αποκάλεσε κλόουν και ανήρτησε σχετικό βίντεο από παραστάσεις του ως κωμικού ηθοποιού, ενώ οι Αμερικανοί έκαναν πως δεν κατάλαβαν και συνέχισαν απτόητοι τις ετοιμασίες.
Το ίδιο φυσικά έκαναν και οι Τούρκοι, εισπράττοντας δημοσιότητα ως η χώρα που φιλοξένησε ένα τόσο σημαντικό γεγονός. Ολο το σκηνικό από το μεσημέρι της Παρασκευής και μετά παραπέμπει σε σχηματισμό «ατζέντας» για το επόμενο διάστημα, με πρώτο στόχο να σταματήσουν οι μάχες «στο σημείο που βρίσκονται οι αντιμαχόμενοι σήμερα». Οι αντιπροσωπείες της Ρωσίας και της Ουκρανίας συμφώνησαν την ανταλλαγή 1.000 αιχμαλώτων από κάθε πλευρά.
Παράλληλα, συμφώνησαν να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις αφού πρώτα Μόσχα και Κίεβο παρουσιάσουν σχέδια εκεχειρίας. Ομως ο δρόμος προς την κατάπαυση του πυρός φαίνεται να είναι μακρύς. Ενδεικτική του κλίματος που υπάρχει είναι η δήλωση του Εμανουέλ Μακρόν, ύστερα από τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον Ντόναλντ Τραμπ το απόγευμα της Παρασκευής.
Ο Πρόεδρος της Γαλλίας ανέφερε ότι η Ρωσία απορρίπτει την πρόταση για άνευ όρων κατάπαυση του πυρός και αποδεικνύει πως δεν επιδιώκει την ειρήνη στην Ουκρανία, αλλά προσπαθεί να κερδίσει χρόνο συνεχίζοντας τον πόλεμο. Η Τουρκία, σε ρόλο οικοδεσπότη των συνομιλιών, επιδιώκει να καταγραφεί αφενός ως ειρηνοποιός δύναμη και αφετέρου ως περιφερειακός παράγων ισχύος.
Οι έπαινοι που έχει εισπράξει τον τελευταίο καιρό ο Πρόεδρός της, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με πιο πρόσφατο το εγκωμιαστικό σχόλιο του γ.γ. του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, «είναι απίστευτος ηγέτης ο Ερντογάν», δίνουν το πλαίσιο στο οποίο κινείται σήμερα η γειτονική χώρα. Πολύ πριν από τη νέα εκλογή του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ (20 Ιανουαρίου 2025), ο Ερντογάν είχε φροντίσει να παγιώσει κλίμα προστάτη του Ισλάμ ακόμα και μέσω συγκρούσεων με το Ισραήλ.
Συγχρόνως ενίσχυε τις ισλαμικές ομάδες ανατροπής του καθεστώτος Ασαντ στη Συρία, με αποτέλεσμα σήμερα να προσδιορίζει σε σημαντικό βαθμό την πορεία της «νέας Συρίας» υπό τον Αλ Σάρα (τον πρώην τζιχαντιστή Αλ Τζολάνι). Τα παραπάνω είναι σε γνώση του Αμερικανού Προέδρου και του Πούτιν, οι οποίοι διατηρούν καλές σχέσεις με τον Τούρκο Πρόεδρο και αποδέχονται αυτόν τον ρόλο του.
