Μόνο 12% ελληνικό
Το τελευταίο διάστημα η τιμή του μοσχαρίσιου κρέατος έχει συνεχή ανοδική πορεία αφού η προσφορά μειώνεται, αλλά η ζήτηση παραμένει σταθερή. Η Ελλάδα έχει πολύ χαμηλή αυτάρκεια σε ό,τι αφορά το μοσχαρίσιο κρέας. Οπως λέει στο «ΘΕΜΑ» ο αντιπεριφερειάρχης Αγροτικής Οικονομίας στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και κτηνοτρόφος, Γιώργος Κεφαλάς, η ελληνική αγορά είναι ελλειμματική στο κρέας. «Εννιά στις δέκα μπριζόλες που καταναλώνουμε προέρχονται από άλλες χώρες της Ε.Ε.», λέει χαρακτηριστικά διευκρινίζοντας ότι καταναλώνουμε βόειο κρέας από την Ολλανδία, τη Γερμανία και κυρίως τη Γαλλία, που έχει το μεγαλύτερο μερίδιο στην ελληνική αγορά ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80. Τότε συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές είχαν ως αποτέλεσμα το εισαγόμενο κρέας να γίνει τεχνηέντως φθηνότερο, με επιδότηση των εισαγωγών μέσω της «πράσινης ισοτιμίας της δραχμής». Η επιλογή του φθηνότερου από τους καταναλωτές είχε ως έμμεση και καταστροφική συνέπεια να μαραζώσει η ελληνική αγελαδοτροφία και πλέον η εγχώρια παραγωγή, που περιλαμβάνει τόσο τα μοσχάρια που γεννιούνται εντός των συνόρων όσα και εκείνα που εισάγονται και στα οποία η πάχυνση γίνεται στην Ελλάδα, να μην ξεπερνά το 12% του συνόλου των αναγκών της αγοράς.
Οι ισορροπίες, ωστόσο, ανατράπηκαν από το 2019, μετά το περίφημο Green Deal, τη συμφωνία δηλαδή της πράσινης μετάβασης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που προβλέπει την προώθηση και εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών στον πρωτογενή τομέα της παραγωγής. Μεταξύ των στόχων είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και ειδικότερα του μεθανίου, για το οποίο έχουν ενοχοποιηθεί οι αγελάδες. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στη συμφωνία, οι ανθρωπογενείς εκπομπές μεθανίου στην Ε.Ε. προέρχονται κατά 54% από την κτηνοτροφία, ενώ η πρόβλεψη είναι έως το 2030 οι συνολικές εκπομπές να έχουν μειωθεί κατά 19%.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι μειώνεται η παραγωγή, χωρίς βεβαίως να μειώνεται η ζήτηση. Ετσι, με τον βασικό κανόνα της αγοράς, δηλαδή την προσφορά και τη ζήτηση, οι τιμές ανεβαίνουν και θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν. Σύμφωνα με το δελτίο τιμών αγροτικών προϊόντων του Αυγούστου της Τράπεζας Πειραιώς, οι τιμές στο βόειο κρέας έχουν φτάσει σε ιστορικά υψηλά και στη χονδρική και στη λιανική. Οπως σημειώνεται, μάλιστα, η θετική δυναμική που παρουσιάζουν οι τιμές στα βοοειδή αναμένεται να συνεχιστεί σε βραχυπρόθεσμο διάστημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του INRA (του γαλλικού ΕΛΓΟ), η Γαλλία από 6,5 εκατομμύρια βοοειδή σήμερα θα έχει 5,5 εκατομμύρια το 2027. Οι επιταγές του Green Deal που οδηγούν σε μείωση του ζωικού κεφαλαίου έρχονται να προστεθούν στο γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι κτηνοτρόφοι γερνούν και λιγότεροι νέοι ακολουθούν πια την κτηνοτροφία. «Μετά την πανδημία η κατάσταση χειροτέρευσε», αναφέρει ο κ. Κεφαλάς. «Δεν έχουν να στείλουν τις ποσότητες κρέατος που χρειαζόμαστε και με μικρότερη προσφορά και ίδια ζήτηση οι τιμές ανεβαίνουν. Παράλληλα έχει ανέβει το κόστος της παραγωγής-εκτροφής. Μετά την πανδημία πολλοί εργαζόμενοι σε σφαγεία, που είναι δουλειά με ακριβό μεροκάματο μεν, αλλά εξαιρετικά δύσκολη, εγκατέλειψαν δημιουργώντας ένα ακόμη πρόβλημα στην αλυσίδα».
Από την άλλη, οι ελλείψεις στην αγορά αιγοπρόβειου κρέατος λόγω των ζωονόσων που οδηγούν στη θανάτωση δεκάδων χιλιάδων αιγοπροβάτων -εκτιμάται ότι έχουν σφαγιαστεί λόγω της ευλογιάς πάνω από 220.000 ζώα, αριθμός που προσεγγίζει το 5% του συνολικού ζωικού κεφαλαίου- έχουν ως συνέπεια τις αυξημένες εισαγωγές κατεψυγμένου κρέατος από τη Νέα Ζηλανδία. Ειδικά το καλοκαίρι ήταν αυξημένες οι ανάγκες λόγω του τουρισμού, με αποτέλεσμα οι τιμές των διαθέσιμων ποσοτήτων να είναι επίσης σημαντικά αυξημένες.
«Μου έμειναν μόνο τα σκυλιά»
Ο καταναλωτής, όμως, είναι ένας παράγοντας της δύσκολης εξίσωσης, αφού στις μεταβλητές της περιλαμβάνονται οι κτηνοτρόφοι.
«Πλέον μου έμειναν μόνο τα σκυλιά. Αυτά έρχομαι και ταΐζω στη στάνη. Τον Ιούλιο θανατώθηκαν όλα μου τα ζώα, συνολικά 590», δηλώνει στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Αναστάσιος Αγγελής, κτηνοτρόφος από τη Μαρμαρίνη Αγιάς στη Λάρισα. Τα χρήματα που θα πάρει από την αποζημίωση σφαγής μετά βίας θα φτάσουν να αγοράσει τα μισά ζώα απ’ όσα είχε. Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο αυτό. «Η τιμή των νέων ζώων που εισάγονται από τη Γαλλία ανεβαίνει. Η μέση τιμή αποζημίωσης σφαγής, αφού υπάρχει κλίμακα ανάλογα με την ηλικία των ζώων, είναι στα 195 ευρώ. Τώρα πουλάνε από 320 ευρώ το κεφάλι. Εγώ είχα 370 ζώα που μου έδιναν 750 κιλά γάλα ανά δύο ημέρες. Με 1,5 ευρώ το λίτρο υπολογίστε το μεροκάματο που δεν παίρνω. Χρειάστηκε να θάψω τα ζώα μου και απ’ όσα θα καταφέρω να αγοράσω θα αρχίσω να παίρνω ξανά εισόδημα σε κάνα χρόνο. Στο μεταξύ, κάθε ζώο μόνο για τροφή θέλει 10-12 ευρώ τον μήνα και θα πρέπει να περιμένω να γεννήσουν και να αρχίσουν να δίνουν ξανά γάλα. Αν δεν ήμουν 54 ετών και δεν είχα ρίξει λεφτά για τα φτιάξω σύγχρονο στάβλο και αρμεκτήρια, θα σκεφτόμουν να μην ξανακάνω τα ζώα», λέει εκφράζοντας στην πραγματικότητα τη διάθεση εκατοντάδων κτηνοτρόφων που έχουν βρεθεί αντιμέτωποι τον τελευταίο χρόνο με την ευλογιά που οδηγεί κατά κυριολεξία στη σφαγή των αμνών. Εκτιμάται ότι στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας πάνω από 700 οικογένειες κτηνοτρόφων τα κοπάδια των οποίων έχουν πληγεί από την ευλογιά βρίσκονται χωρίς εισόδημα και πρακτικά άνεργοι μέχρι να ανασυσταθούν τα κοπάδια τους. Αρκετοί, ειδικά νεότεροι, σκέφτονται να εγκαταλείψουν το επάγγελμα. «Ξέρεις τι φτώχεια έρχεται στη Λάρισα;» ρωτάει ρητορικά ο κ. Αγγελής. «Σκέψου την αλυσίδα: ζωοτροφές, κτηνιατρικά, γαλατάδες, έμποροι στους οποίους ξοδεύαμε το εισόδημά μας».
Η ευλογιά των αιγοπροβάτων, που είναι αποκλειστικά ζωονόσος και δεν μεταδίδεται στον άνθρωπο, κάνει δεύτερο κύκλο έξαρσης τον τελευταίο χρόνο. Ο πρώτος είχε εκδηλωθεί αρχικά στην περιοχή της Θράκης και ως ντόμινο οι εστίες μετάδοσης έφτασαν κατά κύριο λόγο στη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο. Οπως επισημαίνει στο «ΘΕΜΑ» ο καθηγητής Κτηνιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης Γιώργος Αρσένος, σε πολύ μεγάλο βαθμό η μετάδοση οφείλεται στη μη τήρηση των μέτρων προστασίας από τους ίδιους τους κτηνοτρόφους, ενώ δεν έχουν γίνει και εγκαταστάσεις απολύμανσης από τις Περιφέρειες. Για παράδειγμα, προβλέπεται οι κτηνοτρόφοι να αλλάζουν ρούχα μπαίνοντας και βγαίνοντας στις στάνες, να καταγράφονται όσοι μπαίνουν και να φορούν προστατευτικά ποδονάρια, αφού οι γαλατάδες, για παράδειγμα, κινούνται από στάνη σε στάνη και μπορούν να μεταφέρουν τη μόλυνση, ενώ θα έπρεπε να υπάρχουν απολυμαντικά τροχόλουτρα για τα φορτηγά που κινούνται στις εγκαταστάσεις και αψίδες για απολύμανση προτού μπουν και αφότου βγουν. Μόνο στη Θράκη άρχισαν τέτοιες εγκαταστάσεις. Για τον ίδιο, το χαμένο ζωικό κεφάλαιο μπορεί να αντισταθμιστεί σε ορίζοντα πενταετίας, αλλά εκτιμά ότι το σημαντικότερο είναι να ενισχυθούν οι κτηνοτρόφοι και να εκπαιδευτούν προκειμένου να βελτιώσουν την παραγωγή τους και να εκσυγχρονίσουν τις εγκαταστάσεις τους, ώστε να έχει ευκαιρία η ελληνική κτηνοτροφία.
Το πρόβλημα με τα εμβόλια και η φέτα
Η μαζική θανάτωση των ζώων και η απελπισία των κτηνοτρόφων που χάνουν εκτός από τα ζώα και το άμεσο εισόδημά τους έβαλαν στη δημόσια συζήτηση το θέμα του εμβολιασμού. Ο κ. Αρσένος είναι κατηγορηματικά αρνητικός σε μια τέτοια προοπτική, που άλλωστε δεν αποτελεί επιλογή για το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν διαθέσιμα εμβόλια των οποίων το στέλεχος να μπορεί να διακρίνεται από το φυσικό παθογόνο στέλεχος (DIVA εμβόλια).
Τα εμβόλια που υπάρχουν στο εμπόριο δεν είναι DIVA εμβόλια, άρα μια εκτροφή που θα εμφανίσει συμπτώματα δεν θα μπορεί να γίνει διάκριση αν νοσεί από το εμβόλιο ή από το φυσικό στέλεχος και η αντιμετώπιση θα είναι πάλι η αναγκαστική θανάτωση όλου του κοπαδιού. Ωστόσο, ο μεγαλύτερος κίνδυνος, όπως τονίζει ο κ. Αρσένος, είναι να κλείσουν μεγάλες αγορές για τη φέτα και τα άλλα ελληνικά τυροκομικά προϊόντα, εφόσον μπούμε στον κατάλογο των χωρών με εμβολιασμένα ζώα. «Κάτι τέτοιο θα ήταν αυτοκτονικό», αναφέρει εμφατικά ο καθηγητής της κτηνιατρικής.
Το πρόβλημα, πάντως, για τον κ. Κεφαλά, που ως κτηνοτρόφος και μέλος ομάδας παραγωγών στον Λαγκαδά το γνωρίζει πολύ καλά, είναι ότι δεν υπάρχει πραγματική στρατηγική για την κτηνοτροφία. Οπως εξηγεί, δεν ξέρουμε καν τους πραγματικούς αριθμούς των εκτρεφόμενων ζώων, κάτι που αναδείχθηκε και με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. «Αν είχαμε όσα ζώα δηλώνονται, τότε τα βουνά δεν θα ήταν πράσινα, κανελί θα ήταν από τα κοπάδια», λέει χαριτολογώντας και επισημαίνει ότι ένα πρώτο και βασικό μέτρο είναι η πραγματική απογραφή των ζώων και η σήμανσή τους με βόλους στο στομάχι, που λειτουργούν και ως GPS και απενεργοποιούνται στην περίπτωση σημαντικής ακινησίας. «Δεν μπορεί, απλά, να πάρει κάποιος μερικές χούφτες ενώτια και να τα έχει στο αγροτικό του»… Παράλληλα, τονίζει την αξία της εκπαίδευσης των κτηνοτρόφων στην κατεύθυνση και της τήρησης των υγειονομικών πρωτοκόλλων, αλλά και της γενετικής βελτίωσης των ζώων τους. «Η κτηνοτροφία έχει εισόδημα, αρκεί να κινηθείς με σύγχρονα μέσα», καταλήγει.
