Μπορεί να αποτέλεσε την αφορμή για μία από τις εντονότερες εσωτερικές συγκρούσεις στον ΣΥΡΙΖΑ τον τελευταίο μήνα, λόγω των δηλώσεων του Στέφανου Κασσελάκη και να ήταν σταθερά τα τελευταία χρόνια πεδίο σύγκρουσης κυβέρνησης – αντιπολίτευσης, αλλά το περίφημο «μαξιλάρι των 37 δισ. ευρώ» πολύ σύντομα θα αρχίσει να «ξεφουσκώνει» μέχρι να περιοριστεί περίπου στα 12-13 δισ. ευρώ, σε περίπου τρία χρόνια.
Αυτό τουλάχιστον προβλέπει ο σχεδιασμός, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Καθημερινής, υπό την προϋπόθεση ότι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) θα δώσει την έγκρισή του για την αποδέσμευση του λεγόμενου «σκληρού» πυρήνα του «μαξιλαριού», 15,7 δισ. ευρώ, που είναι δεσμευμένα σε ειδικό λογαριασμό στην Τράπεζα της Ελλάδος και προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από δικό του δάνειο (9 δισ. ευρώ) και εκδόσεις ομολόγων. Κατά το υπόλοιπο μέρος, περίπου 20 δισ. ευρώ, στο «μαξιλάρι» είναι τα διαθέσιμα των φορέων της γενικής κυβέρνησης, τα οποία η κυβέρνηση δανείζεται βραχυπρόθεσμα για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της (repos). Το τμήμα αυτό προϋπήρχε άλλωστε στο τέλος του 2014, ήταν 16 δισ. ευρώ, όπως έχει υποστηρίξει ο πρώην υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας.
Η άδεια του ESM για την ελεύθερη πρόσβαση στα 15,7 δισ. ευρώ εκτιμάται ότι θα δοθεί πιθανώς το α΄ τρίμηνο του 2024. Η τυπική προϋπόθεση ήταν η έξοδος της χώρας από την ενισχυμένη εποπτεία, κάτι που ικανοποιήθηκε ήδη από τον Αύγουστο του 2022, αλλά επί της ουσίας η άδεια προϋποθέτει και την επενδυτική βαθμίδα. Εχοντας ήδη εξασφαλίσει και αυτή την προϋπόθεση από 4 οίκους (S&P, Fitch, DBRS, Scope) o δρόμος δείχνει ανοιχτός για μια θετική απόφαση του ΕSM. Kάτι που –όπως επισημαίνουν αναλυτές– θα είναι εμβληματικό για τις αγορές. «Το μεγάλο θέμα», σχολιάζει ο Ηλίας Λεκκός, επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας Πειραιώς, «είναι να αποδεσμευθούν τα 15,7 δισ. ευρώ, ώστε να είναι πραγματικά 37 δισ. ευρώ το “μαξιλάρι” και να μπορέσει να το μειώσει η κυβέρνηση».
Ο ΟΔΔΗΧ έχει κάθε λόγο να μειώσει το «μαξιλάρι» αφού το κόστος της διατήρησής του στο σημερινό επίπεδό του υπολογίζεται ότι ανέρχεται χονδρικά σε 600 εκατ. ευρώ τον χρόνο, με βάση το μέσο επιτόκιο του ελληνικού χρέους 1,5%. Επομένως, αν μειωθεί στο 12-13 δισ. ευρώ, το ετήσιο κόστος του θα περιοριστεί στα 200 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Υπάρχουν και άλλοι τρόποι υπολογισμού του κόστους, π.χ. αν το περιορίσουμε στο δεσμευμένο τμήμα του ESM, με βάση το επιτόκιο δανεισμού του, είναι περίπου 300 εκατ. ευρώ.
Το κόστος αυτό δεν θα υπήρχε αν η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το 2018 είχε επιλέξει την άλλη εναλλακτική, αντί του «μαξιλαριού», την προληπτική πιστωτική γραμμή, την οποία υποστήριζε τότε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας. Αλλά, τελικά, ίσως επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ φοβήθηκε τις μνημονιακού χαρακτήρα δεσμεύσεις της «γραμμής», ή ίσως και γιατί το προτιμούσαν οι ίδιοι οι δανειστές, προκρίθηκε το «μαξιλάρι». Αλλά αυτό είναι ιστορία.
H μείωση θα ξεκινήσει με την εξαγορά χρέους 5,3 δισ. ευρώ των διμερών δανείων με τα κράτη της Ευρωζώνης (GLF), που θα γίνει ήδη από τον τρέχοντα μήνα και θα συνεχιστεί με αντίστοιχη ετήσια εξαγορά και τα επόμενα 3 χρόνια, σύμφωνα με το σχέδιο.
Εκτός από την εξοικονόμηση, η μείωση του «μαξιλαριού» έχει σημασία και γιατί σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής. Οπως εξηγεί ο πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων Μιχάλης Αργυρού, «τo αρχικό μαξιλάρι των 15,6 δισ. του cash buffer δημιουργήθηκε για να προσφέρει ασφάλεια στις αγορές ότι η Ελλάδα θα είναι σε θέση να εξυπηρετεί το δημόσιο χρέος σε μια περίοδο κατά την οποία, εξαιτίας ατυχών χειρισμών, η αξιοπιστία της είχε πέσει στο ναδίρ.
Τώρα όμως που η διαδικασία ανάκτησης της αξιοπιστίας της χώρας έχει ολοκληρωθεί, όπως τεκμηριώνεται από την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας και την αποκατάσταση της κανονικότητας στη χρηματοδότησή της από τις αγορές, ο λόγος για τη διατήρηση πολύ μεγάλων ταμειακών διαθεσίμων σταδιακά εκλείπει. Κατά συνέπεια, και ανάλογα με τη βέλτιστη διαδικασία διαχείρισης χαρτοφυλακίου και διαθεσίμων, την οποία επιλέγει ο ΟΔΔΗΧ, αυτό το οποίο αναμένουμε είναι μια πορεία, η οποία, στον κατάλληλο χρόνο, θα οδηγήσει σταδιακά σε μικρότερη διακράτηση διαθεσίμων, σύμφωνα με τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές».
Στην πραγματικότητα, ακόμη και τα 12-13 δισ. ευρώ είναι πολλά για τα μέτρα μιας ανεπτυγμένης χώρας, που θα μπορούσε να αρκεστεί σε μια ρευστότητα της τάξης του 1 δισ. ευρώ, σύμφωνα με αναλυτές της αγοράς. Οπως λέει ο καθηγητής Παναγιώτης Πετράκης, «το ύψος του “μαξιλαριού” εξασφαλίζει περίπου μια πενταετία συνεπούς εξυπηρέτησης του χρέους… Καθώς θα βελτιώνεται η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας μπορεί να μειωθεί το μέγεθός του και πιστεύω ότι θα το δούμε αυτό στο προσεχές μέλλον, αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί να εξαλειφθεί αυτή η εγγύηση την οποία απαιτούν οι καλές δανειακές σχέσεις. Οι ΗΠΑ, βεβαίως, που έχουν και εκδοτικό προνόμιο, αλλά και οι μεγάλες χώρες της Ευρώπης δεν νομίζω ότι διακρατούν ένα τέτοιο ποσό».
