Νοσταλγικές μνήμες παλιότερων εποχών στην Πάτρα ανήμερα Τ’ Αγιαντρεός μεταφέρει στην ανάρτησή του ο Θανάσης Κούστας και περιγράφει με γλαφυρότητα τα παιδικά χρόνια όσων έζησαν τη δεκαετία του ’60 τη μεγάλη γιορτή της πολης για τον Πολιούχο της.
Πριν πολλά χρόνια…
Τ’ ΑΓΙΑΝΤΡΕΟΣ ΤΟ 1962
Η νόνα μου το είχε τάμα την παραμονή και ανήμερα τ’ Αγιαντρεός να βρίσκεται νύχτα-μέρα στην εκκλησία και να βοηθάει στις δουλειές του ναού, που ήταν πολλές λόγω της πολυκοσμίας. Συνήθως, εξαντλούσε το τάμα της αρωματίζοντας την εικόνα του Αγίου συνεχώς με μπαμπάκια εμποτισμένα με κολόνια γιασεμί. Κι εγώ έβρισκα ευκαιρία να παίζω με τα άλλα παιδιά ποδόσφαιρο και κυνηγητό στο πλάι του ναού.
Το πλάι του ναού με το τσιμεντένιο πλάτωμα ήταν ιδανικός χώρος για παιχνίδι, λόγω άπλας, και μια διέξοδος όταν ήταν βαρετά μέσα, κυρίως στον εσπερινό‒ αλλά και το βασικό αίτιο για να γδέρνονται τα γόνατα και να φουσκώνουν οι κοκότες από τα πεσίματα.
Εκεί παίζαμε συχνά και κότσι. Αυτό ήταν κόκαλο από τον αστράγαλο αρνιού ή κατσικιού, που το προμηθευόμασταν από τα μαγέρικα. Το πιάναμε με τα τρία δάχτυλα και το ρίχναμε. Κέρδιζε όποιος το έκανε να σταθεί με την πλατιά πλευρά προς τα κάτω. Αν στηνόταν με τη λεπτή πλευρά προς τα κάτω, ήταν χασούρα. Αν στήνονταν στο πλάι, που ήταν το πιο συνηθισμένο, ξαναπαίζαμε μέχρι να φέρουμε κάτι από τα παραπάνω. Το στοίχημα για το παίξιμο ήταν χαρτάκια και, σε μερικές περιπτώσεις, περιοδικά κόμικς, κυρίως Μίκυ Μάους. Μια σπάνια έκβαση του παιχνιδιού ήταν να στηθεί το κότσι όρθιο, δηλαδή «γάιδαρος»‒ εκεί το στοίχημα μπορούσε να φτάνει και στο σύνολο των περιοδικών του αντιπάλου.
Πολλές φορές πηγαίναμε και καθόμασταν κάτω, στο «αγίασμα» και στις στοές, που έμοιαζαν με κατακόμβες. Μπορεί, όμως, να ήταν και τα θεμέλια του αρχαίου ναού της θεάς Δήμητρας, πάνω στα οποία χτίστηκε ο παλαιός ναός του Αγίου. Οι στοές είχαν καθαριστεί τότε και ήταν για ένα διάστημα επισκέψιμες, αλλά εμείς δεν γνωρίζαμε την αξία τους.
Τότε, ο δρόμος για τον Πύργο πέρναγε μπροστά από την εκκλησία και το μπλε λεωφορείο έκανε πυκνά δρομολόγια, για να φέρνει προσκυνητές και από την άλλη πλευρά της πόλης.
Την προηγούμενη χρονιά με είχαν ντύσει παπαδάκι την παραμονή το απόγευμα και μου έδωσαν να κρατάω ένα φανάρι και πήγαινα γύρω γύρω στην εκκλησία μαζί με τα άλλα παπαδάκια. Έτσι, η γιορτή τ’ Αγιαντρεός μού είχε μείνει στη μνήμη σαν ένα διήμερο με μεγάλη κούραση από το ατελείωτο παιχνίδι και την περατζάδα μέσα στην εκκλησία, αλλά και από το κοπάνημα του σκόρδου στο γουδοχέρι και της αλιάδας στην καυκιά, ανήμερα, για να τηρηθεί το πατρινό έθιμο.
Εκείνη τη χρονιά γλίτωσα το παπαδάκι, αλλά για να της κάνω συμπαράσταση στην παραμονή της στον ναό και στο τάμα της, η νόνα μού είχε τάξει να με πάει την άλλη μέρα στο Αττικόν, για να δούμε τον Βέγγο στο έργο «ο Βασιλιάς της Γκάφας».
Ο νέος ναός ήταν ακόμη υπό κατασκευή και πολλές φορές χάζευα τα συνεργεία, ιδίως όταν κατασκεύαζαν το μεγάλο προαύλιο, για τη διαμόρφωση του οποίου είχαν επιστρατεύσει και φαντάρους.
Πιο κάτω, προς τη θάλασσα, ήταν το καφενείο του Βουρνά με τα μεγάλα παράθυρα, που ήταν ιδανικός χώρος για παιχνίδι, λόγω της άπλας που είχε στον περίγυρο. Με πήγαινε συχνά η νόνα μου εκεί και με κέρναγε λουκουμάκι. Προς τη μεριά της θάλασσας είχε ένα τεράστιο δέντρο, έναν προύνο, που τα φύλλα του σκίαζαν όλα τα τραπεζάκια της αυλής, που την είχε πάντα πεντακάθαρη ο κυρ Αποστόλης. Παραδίπλα υπήρχε ένα κτίριο που είχε και λουτρά.
Όταν πηγαίναμε στον ναό, κατεβαίναμε από την Παπαφλέσσα και, μόλις περνάγαμε τις γραμμές, βρόμαγε όλη η περιοχή μπακαλιαρίλα. Ο λόγος ήταν το εργοστάσιο του Άγγελου Μπουκουβάλα στα αριστερά μας, που ήταν από τους μεγάλους εισαγωγείς μπακαλιάρου. Είχε πολλούς εργάτες, γιατί είχε και άλλες δραστηριότητες σχετικά με την παραγωγή αλιπάστων, όπως τα σαρδούνια στα στρογγυλά κουτιά. Ο Μπουκουβάλας ταυτόχρονα είχε και παγοποιείο, και ο δρόμος μπροστά από το εργοστάσιο είχε μονίμως μεγάλη κίνηση από διπλόκαρα, αλλά και μικρά φορτηγά και πράσινες τρίκυκλες μοτοσικλέτες, που φόρτωναν και ξεφόρτωναν.
Τ’ Αγιαντρεός του 1962, τα πράγματα ήταν σοβαρά και μας απαγόρευσαν το ποδόσφαιρο και το κυνηγητό στο πλάι του ναού. Ο λόγος ήταν ότι «η δοξολογία εγένετο παρουσία των Α.Α.Μ.Μ. των Βασιλέων, του διαδόχου και της πριγκηπίσσης Ειρήνης», οι οποίοι μετά τη δοξολογία μετέβησαν στο Δημαρχείο, από όπου παρακολούθησαν τη λιτανεία. Ο λόγος της άφιξής τους στην Πάτρα, όμως, δεν ήταν μόνο αυτός. Την ίδια ημέρα το απόγευμα, στις 4:00 μ.μ., εγκαινίασαν τη νέα μεγάλη βιομηχανική μονάδα της Pirreli στην περιοχή της Λεύκας. Πήγαμε κι εμείς οικογενειακώς στα εγκαίνια.
Μουσικές, σημαιοστολισμοί, Βασιλείς, Υπουργοί, επίσημοι και κόσμος πολύς, που παρακολουθούσε με ενθουσιασμό. Ο Νεολόγος έγραψε ότι «θα παράγει 140.000 ελαστικά ετησίως» και ότι έχει «δυνατότητες μελλοντικής επεκτάσεως». Το εργοστάσιο θα απασχολούσε 350 εργάτες, 30 υπαλλήλους και 20 τεχνικούς.
Η Πάτρα άλλαζε με γοργούς ρυθμούς, με τη βιομηχανία, το εμπόριο και το λιμάνι της να ανεβάζουν συνεχώς το βιοτικό επίπεδο. Συγκέντρωνε εσωτερικούς μετανάστες από τις γύρω περιοχές ‒από τη Ζάκυνθο, όπου είχαν έφεση στις τέχνες και στη μουσική, από την Κεφαλλονιά, που μαζί με τους Αιτωλοακαρνάνες συναγωνίζονταν στο εμπόριο, από την ορεινή Αρκαδία, που σχεδόν όλοι έγιναν επιχειρηματίες, και βέβαια από την ορεινή επαρχία της Αχαΐας‒, καθώς η Πάτρα προσέφερε πολλές ευκαιρίες για μεροκάματο αλλά και για επιχειρηματικά ρίσκα στους τολμηρούς.
Πολλοί έρχονταν στη μεγάλη πόλη και για πολιτικούς λόγους, αφού στην επαρχία τα πάθη δεν είχαν καταλαγιάσει ακόμη. Έτσι, πολλές επιχειρήσεις, προκειμένου να κάνουν μια πρόσληψη, ζητούσαν από το αντίστοιχο τμήμα της Βασιλικής Χωροφυλακής της καταγωγής του ενδιαφερόμενου, πιστοποιητικό ότι δεν διώκεται. Όπως έγινε και με τον ξάδερφο του θείου μου, τον κύριο Γιώργο, που καταγόταν από ένα χωριό της Αιτωλοακαρνανίας. Αυτός χρειάστηκε ένα τέτοιο πιστοποιητικό, για να πιάσει δουλειά ως εμποροϋπάλληλος σε κατάστημα χονδρικής πώλησης υφασμάτων.
Πολλοί Ζακυνθινοί και Κεφαλλονίτες έμεναν στη συνοικία των καθολικών, δηλαδή του Αγίου Διονυσίου, όπως και η θεία μου η Γκιοβάνα.
