Ανάπτυξη, αυξήσεις εισοδημάτων και σύγκλιση με την υπόλοιπη Ευρώπη είναι το διακύβευμα της επόμενης τετραετίας, τονίζει ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θεόδωρος Σκυλακάκης σε συνέντευξή του. Προειδοποιεί πως «οι εκλογές είναι πολύ κρίσιμες» λόγω και «των παγκόσμιων αλλαγών που με βεβαιότητα θα ζήσουμε» μετά τον πόλεμο.
«Κάναμε αυτά που είπαμε», δηλώνει, ενώ ποντάρει στην επενδυτική βαθμίδα και προβλέπει «ανάσα ανακούφισης» – φωτογραφίζοντας εμμέσως το «μαξιλαράκι» του 1 δισ. από τον Προϋπολογισμό του 2023. Προαναγγέλλει αυξήσεις μισθών φέτος στον ιδιωτικό τομέα -όχι μόνο στον κατώτατο-, ενώ από το 2024 και στο Δημόσιο, αλλά και στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Κλειδί είναι ο στόχος για επενδύσεις 30 δισ. έως το 2026 από δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, ο οποίος, παρά την κρίση, φαντάζει πλέον απολύτως εφικτός. Επίσης, αποκαλύπτει ότι το Ταμείο Ανάκαμψης έφερε διπλάσια ρευστότητα στις επιχειρήσεις το 2022 απ’ όση σχεδιαζόταν. Και το 2023 κάνει ποδαρικό με σχέδια για επενδύσεις 11 δισ. ευρώ με δάνεια του Ταμείου και από πολλές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
Προδιαγράφει, όμως, και αίτημα της κυβέρνησης προς την Κομισιόν για αναθεώρηση του σχεδιασμού υλοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης ώστε να απαντά στις νέες συνθήκες και προκλήσεις που έχουν ανακύψει πέραν των επιπτώσεων της πανδημίας για τις οποίες σχεδιάστηκε.
Οικονομία – εκλογές
– Έτος εκλογών το 2023. Πρώτη φορά χωρίς μνημόνια και επιτροπεία. Είναι λιγότερο κρίσιμες οι εκλογές;
Όχι. Από μια άποψη είναι περισσότερο κρίσιμες. Γιατί στην προηγούμενη περίοδο είδαμε να χρησιμοποιούνται τα μνημόνια ως δικαιολογία για να ληφθούν αναγκαίες αποφάσεις επειδή κανείς δεν ήθελε να αναλάβει το πολιτικό κόστος. Η ελευθερία, όμως, που έχουμε πλέον -σχετική, βεβαίως, λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους και των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων- συνεπάγεται πολύ υψηλότερη ευθύνη από το πολιτικό σύστημα, αλλά και από τους πολίτες. Αυτό καθιστά κρισιμότερη την εκλογική διαδικασία, ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον διεθνών κρίσεων, όπως αυτών που ζήσαμε, αλλά και μεγάλων παγκόσμιων αλλαγών, που με βεβαιότητα θα ζήσουμε.
– Πώς οι εκλογές θα επηρεάσουν την οικονομία;
Εφόσον πετύχουμε πολιτική σταθερότητα μετά τις εκλογές -νομίζω ότι θα επιτευχθεί, αλλά αυτό εξαρτάται, φυσικά, από την κρίση του ελληνικού λαού- με μια μεταρρυθμιστική κυβέρνηση, η Ελλάδα έχει πολύ μεγάλες δυνατότητες να απογειωθεί τα επόμενα χρόνια.
Αντιθέτως, αν υπάρξουν πολιτική αστάθεια και επάνοδος σε πολιτικές που πλήττουν την οικονομία, οι κίνδυνοι στο σημερινό ραγδαία μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον είναι πολύ μεγαλύτεροι σε σχέση με το παρελθόν.
– Ήδη κάποιοι μετρούν τις ημέρες για τις εκλογές. Ξεκινούν από Μάρτιο και φτάνουν στον Ιούνιο. Συνιστούν κίνδυνο οι απανωτές εκλογές, όπως το 2012 ή το ’89- ’90;
Σας θυμίζω ότι η Ελλάδα θα έχει πολύ μεγάλα στοιχήματα φέτος μπροστά της: από την επενδυτική βαθμίδα και την απορρόφηση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης μέχρι τους κινδύνους στα εξωτερικά θέματα. Αν μιλάμε, όμως, μόνο για δύο μήνες, δεν είναι επαρκής χρόνος να προκύψει σοβαρή επίπτωση στην οικονομία.
Αλλά μια πολύμηνη αστάθεια, με κυβερνήσεις μειωμένης κυβερνησιμότητας, θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη! Θυμάμαι, για παράδειγμα, το ’89-’90, όταν σχηματίστηκαν δύο κυβερνήσεις ειδικού σκοπού (Τζαννετάκη – Ζολώτα), χωρίς δυνατότητα άσκησης οικονομικής πολιτικής για περίπου εννέα μήνες, την επιδείνωση στην οικονομική κατάσταση από την αδυναμία λήψης αποφάσεων.
– Αντιστρόφως, πώς επηρεάζει η οικονομία τις εκλογές; Πού θα κριθούν;
Το άμεσο πρόβλημα του πολίτη είναι η ακρίβεια, αλλά πολύ μεγάλο ρόλο στην τελική του απόφαση θα παίξει η προοπτική που θεωρεί ότι έχει με τη μία ή την άλλη κυβερνητική εκδοχή η συνολική πορεία της χώρας. Γιατί ένα από τα διδάγματα της περιόδου των μνημονίων είναι ότι ο κόσμος αντελήφθη πως δεν υπάρχει καλύτερη ατομική πορεία αν δεν υπάρχει καλύτερη συνολική πορεία. Αυτό δεν υπήρχε πιο πριν… Η προηγούμενη κυβέρνηση Τσίπρα -σε μια ανέφελη διεθνώς περίοδο, όπου η μόνη κρίση που αντιμετώπισε ήταν αυτή που η ίδια προκάλεσε στην Ευρώπη και την Ελλάδα- δεν εκπλήρωσε κανέναν από τους στόχους από το περίφημο «Πρόγραμμα Θεσσαλονίκης». Και -το παράδοξο- μετά ήρθε και είπε πως το πρόγραμμα είναι «ως μη γενόμενον» διότι οι πολίτες ήρθαν και ξαναψήφισαν!
Στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, αντιθέτως, έτυχε… και τι δεν της έτυχε: πανδημίες, ενεργειακές κρίσεις, πόλεμος, μια Τουρκία στην κατάσταση που όλοι ξέρουμε. Και σε αυτό το περιβάλλον, υλοποίησε το συντριπτικό κομμάτι των οικονομικών της υποσχέσεων: μείωσε την ανεργία, έφερε επενδύσεις, μείωσε φόρους, βελτίωσε την παροχή υπηρεσιών – ηλεκτρονικών και άλλων υπηρεσιών του κράτους.
Προφανώς έγιναν και λάθη, αλλά η συνολική αποτίμηση είναι ότι παρά τις κρίσεις κάναμε αυτά που είπαμε, ενώ εκείνοι παρά την έλλειψη κρίσεων έκαναν τα εντελώς αντίθετα!
– Η επενδυτική βαθμίδα θα έρθει πριν από τις κάλπες ή κινδυνεύει να μην έρθει καν φέτος;
Oχι, υπό κανονικές συνθήκες, θα έρθει φέτος. Είναι δύσκολη η αναβάθμιση πριν από τις εκλογές, δεν είναι όμως απίθανο. Από τη φύση τους άλλωστε οι οίκοι αξιολόγησης -έστω κι αν δεν το λένε ποτέ δημόσια- στις αξιολογήσεις τους εξετάζουν ποια πολιτική θα ασκηθεί στη χώρα στα επόμενα χρόνια.
Μισθοί – ακρίβεια – παροχές
– Μετά την επενδυτική βαθμίδα, ποιο θα είναι το «ιερό δισκοπότηρο» της επόμενης περιόδου; Πάλι ομόλογα και αναβαθμίσεις; Ή αυξήσεις μισθών για όλους; Διότι όσοι βγάζουν 800-1.000 ευρώ δεν είδαν καμία αύξηση!
Ακούστε. Ο μεγάλος εθνικός στόχος την επόμενη μέρα της επενδυτικής βαθμίδας θα είναι η σύγκλιση με την Ευρώπη στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το μέσο εισόδημα. Πρέπει, δηλαδή, να φτάσουμε πολύ πιο κοντά στο μέσο εισόδημα του Ευρωπαίου πολίτη. Αυτός θα είναι ο στόχος. Και θα έρθει μέσα από τη μαζική αύξηση της παραγωγικής δυνατότητας και των ιδιωτικών επενδύσεων στη χώρα. Και ο άλλος βασικός στόχος θα είναι η δραστική βελτίωση των υπηρεσιών που προσφέρει το κράτος στον πολίτη. Όχι μόνο ηλεκτρονικές υπηρεσίες, που είχαν μεγάλη βελτίωση στα χρόνια αυτής της κυβέρνησης, αλλά των υπηρεσιών Υγείας, Παιδείας και όλες τις όψεις αυτού που ονομάζουμε «ποιότητα ζωής» σε μια χώρα.
– Μειώσεις φόρων αντί για επιδόματα ακρίβειας; Υπάρχει αυτή η κριτική. Σκέφτεστε κάποιες μειώσεις, π.χ. ΦΠΑ ή ειδικών φόρων σε τρόφιμα, καύσιμα κ.λπ.;
Οι στοχευμένες ενισχύσεις έχουν πλεονεκτήματα, όπως ότι φτάνουν σε αυτούς που τις χρειάζονται και δεν χάνονται -όπως οι μειώσεις έμμεσων φόρων- λόγω απορρόφησής τους από τις επιχειρήσεις. Επιπλέον, αν κάνεις μειώσεις φόρων με «έκτακτα έσοδα», τότε πρέπει και να τις πάρεις πίσω όταν τα έσοδα τελειώσουν, επιμηκύνοντας τότε και το πρόβλημα του πληθωρισμού. Γιατί, όταν πάρεις πίσω τις μειώσεις, θα προκαλέσεις τεχνητή αύξηση τιμών.
– Λένε πάντως κάποιοι -και στη μεσαία τάξη- ότι «μας έχετε γυρίσει στην εποχή των επιδομάτων και των κουπονιών» για σούπερ μάρκετ κ.λπ.
Δεν ισχύει. Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ των ενισχύσεων προσωρινού χαρακτήρα που δίνουμε και καλύπτουν το 85% του πληθυσμού (οικογενειακό εισόδημα μέχρι 30.000-40.000 ευρώ) και των επιδομάτων τα οποία έδινε η προηγούμενη κυβέρνηση και αφορούσαν πολύ μικρότερο ποσοστό πληθυσμού και λειτουργούσαν, σε συνδυασμό με τους πολύ χαμηλούς μισθούς, ως αντικίνητρο για δηλωμένη εργασία.
– Αυξήσεις στους μισθούς θα δει ο ιδιωτικός τομέας, πέραν του κατώτατου;
Με βεβαιότητα έχουν ήδη αρχίσει. Στέλνουμε σήμα με σημαντικές αυξήσεις του κατώτατου τον Απρίλιο και ταυτόχρονα συνεχίζουμε τη φιλοεπενδυτική πολιτική, που αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για αύξηση των εισοδημάτων. Αύξηση των επενδύσεων, αναπόφευκτα και ταχύτατα, οδηγεί σε αύξηση μισθών και των ποιοτικών θέσεων εργασίας.
– Αυξήσεις στο Δημόσιο;
Η κυβέρνηση θα μελετήσει αύξηση των μισθών στο Δημόσιο, μέσα στο 2023 θα υπάρξει σχετική πρόταση και θα εφαρμοστεί με τον νέο Προϋπολογισμό, αρχές του 2024. Έμφαση θα δοθεί στους εισαγωγικούς μισθούς, που θα επηρεάσουν θετικά όλους, αλλά και σε όσους αναλαμβάνουν θέσεις ευθύνης.
– Κάποιοι ζουν με 200 ευρώ από το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα. Εκεί θα μείνει;
Είναι ένα θέμα που χρειάζεται να το δούμε και πάλι υπό το φως των νέων συνθηκών, αλλά στον επόμενο Προϋπολογισμό. Μην ξεχνάτε ότι δώσαμε και δίνουμε πολύ ισχυρές έκτακτες ενισχύσεις στους δικαιούχους με πολλαπλούς τρόπους. Μετά την έξαρση αυτή θα τα επανεξετάσουμε όλα αυτά και θα λάβουμε τις σχετικές πρόνοιες.
– Έχετε δεχτεί κριτική ότι από τον πληθωρισμό κερδίζει το κράτος: κουρεύει χρέος και αυξάνει τα έσοδα ΦΠΑ.
Δεν είναι αληθές. Όταν ο πληθωρισμός είναι εισαγόμενος (όπως σε ενέργεια και τρόφιμα), τότε μειώνει το πραγματικό ΑΕΠ, μειώνει τα έσοδα του κράτους και προκαλεί ύφεση. Ο μόνος λόγος που έχουμε αύξηση εσόδων το 2022 είναι ότι είχαμε, ταυτόχρονα, πολύ υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, λόγω επενδύσεων, εξαγωγών και αποκατάστασης της εμπιστοσύνης και της ιδιωτικής κατανάλωσης σε υψηλά επίπεδα. Αυτά υπερκάλυψαν τη ζημιά που προκάλεσαν η διεθνής ενεργειακή και πληθωριστική κρίση.
– Θα επιτρέψουν οι συνθήκες νέες παροχές;
Το κράτος επιστρέφει και θα επιστρέφει το όφελος στην κοινωνία, όταν υπάρχει δημοσιονομικός χώρος. Προϋπόθεση για να πάρεις μέτρα, όμως, είναι με ασφάλεια να μπορείς να πεις ότι υπάρχει.
– Τον Φεβρουάριο – Μάρτιο θα έχετε εικόνα αν προκύπτει;
Δύσκολα μπορεί να προβλέψει κανείς κάτι τέτοιο.
– Έχετε φυλάξει αποθεματικό 1 δισ. για την ενέργεια. Η πτώση στο φυσικό αέριο ανοίγει «διάδρομο» για μέτρα στήριξης;
Η πτώση αυτή βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, βελτιώνει το δυνητικό ΑΕΠ και μας επιτρέπει να διαχειριστούμε τον κρατικό προϋπολογισμό του 2023 με μια ανάσα ανακούφισης.
– Ανακούφισης για τους πολίτες εννοείτε;
Ο Προϋπολογισμός είναι κατεξοχήν θέμα που αφορά τους πολίτες.
Ταμείο Ανάκαμψης: Ποδαρικό με επενδύσεις €11 δισ. – Αναθεώρηση λόγω πολέμου ζητά η Αθήνα
-Επενδύσεις. Το 2022 έκανε ποδαρικό με 1 δισ. από την JP Morgan για τη Viva Wallet και έκλεισε με «κληρονομιά» 10 δισ. από το Ταμείο Ανάκαμψης για το 2023. Πού μπορούν να φτάσουν;
Το 2021 είχαμε βάλει στόχο για νέες επενδύσεις 30 δισ. μέσω των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης. Πάμε καλύτερα απ’ ό,τι σχεδιάζαμε. Μέχρι το τέλος του 2022 κατατέθηκαν επενδυτικά σχέδια 10,5 δισ. ευρώ. Ελάχιστες ημέρες μετά έχουμε φτάσει σχεδόν στα 11 δισ. ευρώ. Και εξ αυτών, έγιναν συμβάσεις για επενδύσεις 3,2 δισ. ευρώ.
Είναι πολύ δυναμικό το εργαλείο των δανείων. Πετύχαμε διπλάσια ρευστότητα απ’ ό,τι είχαμε προγραμματίσει για το 2022. Σε μία μόνο ημέρα κυριολεκτικά κατατέθηκαν πέντε νέες επενδύσεις ακόμα.
– Αφορά, όμως, όλους;
Από τα πλάνα για επενδύσεις 10,5 δισ. ευρώ του 2022 τα 2,2-2,3 δισ. έχουν κατατεθεί από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Αποδείξαμε και κάτι ακόμη: είναι εφικτό να προσελκύσεις επενδύσεις δίνοντας λίγα χρήματα για ενισχύσεις ανά επένδυση. Οι δυνατότητες με τα εργαλεία που έχουμε είναι να προσελκύσουμε πολύ περισσότερους επενδυτικούς πόρους τα επόμενα χρόνια, από τα σταγονίδια επενδύσεων που έφερναν οι αναπτυξιακοί νόμοι περασμένων δεκαετιών.
– Θα βοηθήσουν να ζήσει καλύτερα ο κόσμος;
Επενδύσεις ποιοτικές που αλλάζουν την παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας -είτε στη βιομηχανία είτε στον τουρισμό είτε στην ενέργεια- δημιουργούν ένα δικό τους οικονομικό οικοσύστημα. Όταν φτιάχνεται ένα εργοστάσιο μπαταριών στο Κιλκίς ή ένα σύστημα εργοστασίων παραγωγής πρώτων υλών για φάρμακα στην Τρίπολη, τότε το Κιλκίς και η Τρίπολη αποκτούν άλλο οικονομικό αποτύπωμα. Είναι πραγματικά παραδείγματα αυτά, μεγάλες επενδύσεις που χρηματοδούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Δεν είναι μόνο οι 250 ή 300 νέες θέσεις εργασίας που έρχονται στην πόλη. Είναι ότι με τις επενδύσεις αυτές προστίθεται ετήσιος τζίρος στο τοπικό ΑΕΠ όσα εκατομμύρια είναι η επένδυση. Αυτή είναι η μεγάλη αλλαγή που έρχεται. Επηρεάζει όλους, επηρεάζει και αυτόν που φτιάχνει και πουλάει καφέδες, και αυτόν που έχει μαγαζί δίπλα, και αυτόν που κάνει συντήρηση στο νέο εργοστάσιο ή στα νέα ξενοδοχεία κ.λπ. Είναι «αλλαγή πίστας»…
– Το Ταμείο Ανάκαμψης σχεδιάστηκε για την πανδημία, αλλά οι κρίσεις έρχονται απανωτές. Πρέπει να γίνουν αλλαγές στα κονδύλια ή στις κατανομές τους;
Ναι, λαμβάνοντας υπόψη την ένταση οικονομικών αλλαγών πρέπει να κάνουμε το ταχύτερο δυνατόν μια πρόταση αναθεώρησης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία να ολοκληρωθεί έως τον Σεπτέμβριο του 2023, για να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε ταχύτατα και την αξιοποίηση του RePowerEU, που φέρνει σημαντικούς πρόσθετους πόρους. Αναθεώρηση χρειάζεται στο σκέλος των επιδοτήσεων, διότι από το 2021 που σχεδιάσαμε το πρόγραμμα μέχρι τώρα μεσολάβησαν πολύ μεγάλες αλλαγές και στη διεθνή οικονομία και την ελληνική.
– Ποιες αλλαγές επικαλείστε;
Έχουμε μια μεγάλη αλλαγή στο ενεργειακό κόστος στην Ευρώπη και διεθνώς. Έχουμε μια πολύ σημαντική αλλαγή στους προϋπολογισμούς των έργων λόγω πληθωρισμού. Γι’ αυτό κάνουμε αυτή τη στιγμή εξαντλητική κοστολόγηση έργο προς έργο. Και έχουμε και μια πρόσθετη δυσκολία στις αλυσίδες προσφοράς διάφορων διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών, που δεν ήταν προφανής όταν σχεδιαζόταν το πρόγραμμα και που επίσης επηρεάζει τις δυνατότητες υλοποίησής του.
– Μπορεί να αλλάξουν και οι χρόνοι ή η διάρκεια ολοκλήρωσης των έργων;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι εξαιρετικά επιφυλακτική σε οποιαδήποτε αλλαγή των σχεδίων. Έχει θέσει πολύ αυστηρές προϋποθέσεις για να συζητήσει αλλαγές στα σχέδια. Αυξήσεις κόστους, εμπόδια στις αλυσίδες προσφοράς και τις συνθήκες της αγοράς είναι ικανοί λόγοι για να συζητήσει κάποιος αλλαγές. Ποιοι δεν είναι ικανοί λόγοι; Ότι δεν έχεις κάνει τη δουλειά σου σωστά ή ότι ως χώρα, ξαφνικά, αλλάζεις πολιτική και προσθέτεις εντελώς νέους τομείς.
